O`zbekistan Respublikasi haliq bilimlendiriw wa`zirligi. A`jiniyaz atindagi nokis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti.

Size: px
Start display at page:

Download "O`zbekistan Respublikasi haliq bilimlendiriw wa`zirligi. A`jiniyaz atindagi nokis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti."

Transcription

1 O`zbekistan Respublikasi haliq bilimlendiriw wa`zirligi. A`jiniyaz atindagi nokis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti. «Su`wretlew o`neri ha`m siziw kafedrasi.» Kompyuter grafikasi pa`ni boyinsha Lektsiya tekstleri. Du`ziwshi lektor. X.Alyaminov. NO`KIS-2012 jil. 1

2 KIRISh XXI-asr, yangi texnika va texnologiyalarni komp`yuterlar asosida ishlab chiqish va tashkil qilish asri hisoblanadi. Shuning uchun barcha sohalar kabi muhandislik loyihlashda ham komp`yuterlardan foydalanish hozirgi kunning dolzarb muammosi bwlib qoldi. Shu munosabat bilan ushbu wquv qwllanmaga «Komp`yuter grafikasi» fanining bir bwlimi «Muxandislik komp`yuter grafikasi-«komp`yuter loyihalash» alohida bob qilib kiritildi. Buda takidlab wtish zarurki, «Komp`yuter grafikasi» fani «Hisoblash komp`yuter grafikasi» va «Muxandislik komp`yuter grafikasi» fanlarini wz tarkibiga oladi. «Hisoblash komp`yuter grafikasi»dan foydalanib grafik reklamalar kabi axboratlarni amaliy dasturlar asosida bajariladi. «Muxandislik komp`yuter grafikasi» fani loyihalash ishlarini avtomatlashtirish tizimi- «SAPR» fanining boshlang`ich qismi hisoblanadi. «Muxandislik komp`yuter grafikasikomp`yuter loyihalash» fani «Chizma geometriya» va «Chizmachilik» fanlarini qisman yoki wzlashtirib bwlgan talabalarga mwljallangan. «Muxandislik komp`yuter grafikasi»ni wqitishdan asosiy maqsad talabalarga muxandislik va mutaxassislik fanlaridan bajariladigan barcha turdagi grafik axborotlarnichizma, diogramma va sxemalar kabi tasvirlarni ikki wlchamda yoki uch wlchamda komp`yuter yordamida bajarish tartibi va qoidalarini wrgatishdan iborat. «Muxandislik komp`yuter grafikasi»ning asosiy masalasi amaliy va operatsion dasturlar hamda tayyor buyruqlar paketidan fodalanib, loyihalash va texnologik jarayonlarning modellarini yaratish ishlarini talabalar tomonidan komp`yuterda erkin bajarishlari uchun zaruriy bwlgan bilim va malakalarga wrgatishdan iborat. «Muxandislik komp`yuter grafikasi» fanidan mashg`ulotlar Oliy wquv yurtlarida bakalavr va muxandislar tayyorlash uchun Oliy va wrta maxsus ta`lim vazirligi tomonidan muvofiqlantiruvchi kengashning tavsiyasiga asosan, 2006 yil 27 iyul 167- sonli qaydnomasi bilan tasdiqlangan namunaviy dastur asosida ma`ruzalar va amaliylaboratoriya mashg`ulotlar kwrinishida wtkaziladi. Har bir ma`ruza mashg`ulotlarida grafik axborotlarning primitivlarini-tarkibiy qismlarini komp`yuter ekranida chizish, ularni qayta wzgartirib maqbul bwlgan variantlarini yaratish va ekranda bajarilgan tasvirlarni qog`ozga chiqarib olish kabi vazifalarni bajarish uchun zarur bwlgan nazariy bilimlar bosqichma-bosqich berib boriladi. Amaliy mashg`ulotlarda esa, chizma chizish, ularni taxrir qilish, wlchamlar qwyish va ob`ektlarni bog`lash kabi amaliy buyruqlardan foydalanib kwnikmalar va malakalar oshiriladi. 2

3 Talabalar mashg`ulotlarda olgan bilimlari va kwnikmalarini twrtta laboratoriya ishlarini bajarish jarayonida mustaxkamlab, nazariy bilimlarini va amaliy malakalarini oshiradilar. I-laboratoriya ishida «Tekis kontur chizmasi» A4 yoki A3 formatda asosiy yozuvi(burchak shtampi) bilan bajariladi. II-laboratoriya ishida «Predmetning ikki kwrinishi bwyicha uchinchisini topish va qirqimini yasash» vazifalari bajariladi. III-laboratoriya ishida «Yig`ma birlik tarkibiga kiruvchi detallarni ajratib, ularni ishchi chizmasini tuzish» vazifasi bajariladi. IV-laboratoriya ishida III-laboratoriya ishi uchun berilgan «Yig`ma birlik» chizmasini bir qismini, ya`ni 3 yoki 4 ta detallardan iborat bwlgan qismining yig`ish chizmasi bajariladi va spetsifikatsiyasi tuziladi. Har bir laboratoriya ishlaridagi vazifani bajarish uchun talabaga uning gurux rwyxatidagi tartib nomeriga mos bwlgan shaxsiy vazifa mashg`ulot wtkazuvchi wqituvchi tomonidan beriladi. «Muxandislik komp`yuter grafikasi» fanidan talabalar baholi yakuniy nazorat ishlari topshiradilar. Buning uchun birinchi (1,2-laboratoriya ishlari hajmida) va ikkinchi (3,4-laboratoriya ishlari hajmida) nazorat ishlarining natijalari ham e`tiborga olinadi. I-MAShG`ULOT Mavzu: Grafik axborotlarni komp`yuterda bajarish mumkinligi twg`risida Mashg`ulot rejasi: 1. Komp`yuter grafikasining vositalari; 2. AutoCAD 2000 va AutoCAD 2002 dasturlarini yuklash; 3. AutoCAD dasturining foydalanish interfeysi-ishchi stolining menyulari va uning asboblari. Adabiyot: 1. WWW. Info-baz.narod.ru, I-bob «Obshie svedeniya». 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., betlar. 3. B. Barchard va boshqalar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft I-bob. 3

4 1.1. Komp`yuter grafikasi fani quyidagi texnik va dasturlar vositalari yordamida wqitiladi: 1) Texnik vositalar (1-rasm): 1-rasm 1-Displey monitor; 2-Kiritish qurilmalari: klaviatura-tugmalar paneli, sichqon va boshqalar; 3-Tashqi xotira qurilmasi protsessor; 4- og`ozga chiqarish qurilmasi printer, plotter va boshqalar. 2) Dasturlar vositalari: Dasturlar sistemali-operatsion va amaliy dasturlarga bwlinadi. Operatsion dasturlar foydalanuvchini komp`yuter bilan muloqot qilishida vositachi bwlib xizmat qiladi. Ular yordamida tezkor xotiradan foydalanish, disketlardagi axborotlarni wqish, axborotlarni disketga yozish, amaliy dasturlarni ishga tushirish kabi amallar bajariladi. Amaliy dasturlar u yoki bu grafik axborotlar uchun tuziladi va komyuterga kiritiladi. Dasturlar Beysik yoki Paskal tilida tuziladi. Ushbu wquv qwllanmada komp`yuter grafikasida loyixalashning avtomatlashtirilgan tizimi AutoCAD programmalaridan foydalanib, grafik axborotlarni komp`yuterda bajarishni 4

5 wrganiladi. Bunda foydalanish uchun ishlab chiqilgan AutoCADning oxirgi versiyalari AutoCAD-2000 va AutoCAD-2002 dasturlaridan foydalaniladi AutoCAD 2000ni yuklash. Ma`lumki komp`yuter quyidagi ketma-ketlikda elektr tarmog`iga ulanadi, ya`ni yuklanadi: PROTsESSOR - MONITOR - PRINTER va boshqalar. Uni wchirish esa, aksincha bwladi: PRINTER - MONITOR - PROTsESSOR. Komp`yuter setga ulangach ekranning chap tomonida ustun kwrinishida unga kiritilgan asosiy programmalar, «Yarlik»-ramziy belgi kwrinishida joylashgan bwladi. Ular orasidan «AutoCAD 2000 yoki AutoCAD 2002» ga kursorni «Sichqon» yordamida olib kelib, uning chap tugmasi ketma-ket ikki marotaba yuklanadi. Ekranda qum soat bilan kursorni strelkasi yonma-yon paydo bwladi va biroz vaqt wtgach ekranda AutoCAD-2000 yozuvi va uni yuklanish darchasi paydo bwladi. Bu darchaning yuqori chap burchagida twrtta knopka-tugmalari joylashgan bwlib ular quyidagi vazifalarni bajarishga mwljallangan (2-rasm): 1-«Otkrit` chertyoj»-avval tuzilgan chizmani ochish, ya`ni ekranga fayllari nomlab xotiraga kiritib qwyilgan chizmalarni chaqirish buyrug`ining tugmasi. 2-«Nachat` s nachalo»-yangi chizma boshlash buyrug`ining tugmasi. 3-«Ispol`zovat` shablon»- shablonlardan fodalanish buyrug`ining tugmasi. U yoki bu farmatdan va burchak shtapmlaridan foydalanishni ta`minlaydi. 4-«Ispol`zovat` volshebnik»-sexr buyrug`idan foydalanish tugmasi. Bu buyruqdan foydalanib AutoCADni yuklash ikki holatda amalga oshiriladi: 5

6 rasm 1. Tezkor yuklash; 2. Kengaytirilgan yuklash. Tezkor moslash holatida 2-«Nachat` s nachalo» tugmasi yuklanadi. Shunda wlchov birliklari va chizma qog`ozining formati taklif qilinadi. Kengaytirilgan moslash holatida esa, wlchov birliklari, burchak kattaliklari, burchaklar ywnalishi, burchaklarning musbat ywnalishi va chizma qog`ozining yuzasi-formati taklif qilinadi. Kengaytirilgan moslash holatini, ya`ni 4- tugma ENTER bilan yuklansa, undagi qwshimcha buyruqlar rwyhati paydo bwladi (3- rasm). «1-Units»-wlchov birligi tugmasi: wnli metrik, injenerlik, arxitektorlik, kasirlik va ilmiy wlchov birliklari taklif qilinadi. Bu wlchov birliklarini taqqoslashga misol tariqasida derazaning balandligi kwrsatilgan. 6

7 7 3-rasm Ikkinchi qwshimcha buyruqqa wtish uchun «Dalee» knopkasi- tugmasi yuklanadi: 2-«Angle»-burchaklar. Burchak kattaligi aylananing gorizontal markaz chizig`ining wng tomonidan «Sharqdan» boshlab olinadi. Burchaklarning wlchov birliklarini va ularni kiritilishi 90 li burchak misolida kurish mumkin. Uchinchi qwshimcha buyruqqa wtish uchun «Dalee» tugmasini bosiladi. 3-«Angle Measure»-burchaklarni wlchab qwyishda 0 (nol`) ga teng bwlgan boshlang`ich ywnalishni belgilaydi. Twrttinchi qwshimcha buyruqqa wtish uchun Dalee» tugmasi bosiladi. 4-«Angle Direction»-burchakning musbat ywnalishini soat strelkasi bwyicha yoki unga teskari tanlashni ta`minlaydi. Beshinchi qwshimcha buyruqqa wtish uchun «Dalee» tugmasi yuklanadi: 5-«Area»-soha-chizma kog`ozining chegarsi-farmati aniqlanadi. Agar AutoCAD-2000 dasturida tezkor moslash holati yuklansa, bu beshta qwshimcha buyruqlardan faqatgina ikkitasi, wlchov birliklari va «Soha» buyruqlari taklif etiladi. Bu kwrsatkichlar chizmachilikdan grafik axborotlarni bajarishda etarli bwlganligi uchun undan foydalaniladi. Bunda taklif qilingan metrik yoki angliyaning uzunlik wlcham birliklaridan «Metricheskoe» buyrug`i yuklanib,

8 yuklash darchasini pastki wng burchakdagi «GOTOVO» yoki «OK» tumasi yuklansa, ekran ishchi holatiga wtib qoladi. Ekranning bunday kwrinishiga ishchi stol yoki foydalanish interfeysi deb ataladi (5-rasm). AutoCAD-2002 dasturini yuklash takomillashtirilgan bwlib, u yuklangach ekranda bu dasturning yuklash «AutoCAD 2002 Segodnya» darchasi 4-rasmda keltirilgan kwrinishda paydo bwladi. «Open Drawings»-chizmani ochish tugmasini yuklab avval bajarilgan va xotiraga fayli kiritib qwyilgan chizmalarni ekranga chaqirish uchun foydalaniladi. «Sreate Drawings»-yangi chizma boshlash tugmasini yuklab, ekranda chizma bajarish uchun yangi sahifa ochishga quyidagicha kirishiladi: «Select how to bedin:»-vkladkasidan «Start from Scratch»-buyrug`i yuklanadi. Shunda yuklash darchasida ingliz va metrik uzunlik birliklari taklif etiladi va undan «Metric» uzunlik birligi tanlanib yuklanadi. Shunda ekranda aynan, 5-rasmda tasvirlangan kabi ishchi stol yoki foydalanish interfeysi paydo bwladi. 4-rasm 8

9 5-rasm 1.3. Foydalanish interfeysi-stoli AutoCADning ishchi stoliga quyidagi elementlar kiradi: Tushuvchi menyular qatori ekranning yuqorisida joylashgan bwladi(6-rasm) rasm 1-«Fayl»-fayllar bilan ishlash menyusi; 2-«Pravka»-«Windows» stolidagi grafik maydon qismlarini tahrir qilish menyusi; 3-«Vid»-ekranni boshqarish buyruqlarini menyusi. Varroq fazosidan modellar fazosiga wtish, displey kwrsatkichlarini boshqarishda kerakli asboblar panelini va boshqa buyruqlarni wrnatadi; 9

10 4-«Vstavka»-ilovadagi va tashqi ob`ektlarni bloklarga qwyishni ta`minlash menyusi; 5-«Format»-qatlamlar bilan ishlashni, rang va chiziq turlari, matin stilini va wlchamini boshqarishni, mul`tliniyalar stilini, wlcham birligini wrnatish, chizmani chegaralarini aniqlash kabi buyruqlarning menyusi; 6-«Instrumenti»-ekrandan foydalanishda tizimlarni boshqarish buyruqlari menyusi. Ular yordamida muloqatlar darchasidan foydalanib chizma kwrsatkichlarini va bog`lamlarini wrnatish kabi buyruqlar yuklanadi; 7-«Cherchenie» - chizma chizish buyruqlarini ochadi; 8-«Razmeri»-wlcham kwrsatkichlarini boshqarish va ularni qwyish buyruqlarini ochadi; 9-«Izmenit`»-chizma elementlarini wzgartirish-chizmani va undagi yozuvlarni tahrir qilish buyruqlarini ochadi; 10-«Okno»-bir vaqtda foydalanishda bwlgan axborotlarni faylidan fayliga wtib ularni ochadi; 11-«Pomosh`»-ingliz tilida kuchli gipertekstli eslatmalar tizimini ochadi. Standart asboblar paneli, u ekranning yuqorisidan ikkinchi qatorda joylashgan bwladi(7-rasm) rasm 1-«Sozdat`»-yangi faylni yaratishda yangi varroq ochish buyrug`ining tugmasi; 2-«Otkrit`»-mavjud faylni ochish buyrug`ining tugmasi; 3-«Soxranit`»-fayllarni xotirada saqlash buyrug`ining tugmasi; 4-«Pechat`»-chizmani qog`ozga chiqarish buyrug`ining tugmasi; 5-«Predvoritel`niy prosmotr»-chizmani qog`ozga bosib chiqarishdan avval uni chizma formatida joylashuvini kwzdan kechirish buyrug`ining tugmasi; 6-«Nayti i zamenit`»-chizmadagi swz va jumlalarni topib boshqasiga almashtirish buyrug`ining tugmasi; 10

11 7-«Virezat` v bufer»-chizmadan belgilab olinganlarni- elementlarni «Windows» buferiga kesib olish buyrug`ining tugmasi; 8-«Kopirovat` v bufer»-tanlab olingan elementlarni «Windows» buferiga nusxasini olish buyrug`ining tugmasi; 9-«Vstavit` iz bufera»-«windows» buferidan nusxalarni chiqarib qwyish buyrug`ining tugmasi; 10-«Matematicheskie svoystva»-ob`ekt haqida ma`lumotlar buyrug`ining tugmasi; 11-«Otmenit`»-oxirgi amalni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 12-«Povtorit`»-oxirgi bekor qilingan amalni qayta tiklash buyrug`ining tugmasi; 13-«Vstavit` ssilku»-wzga faylga kwrsatma berish buyrug`i-ning tugmasi; 14-«Vremennaya tochka trassirovki(otkrivaet spisok komand)»-ob`ektlarni bog`lovchi buyruqlar rwyxatini ochish buyrug`ining tugmasi; 15-«(PSK)»-koordinatalardan foydalanish tizimida ishlash buyrug`ining tugmasi; 16-«Rasstoyanie»-masofani, XY tekisligida burchakni va nisbiy burchakni, X, Y, Z larni aniqlash buyrug`ining tugmasi; 17-«Perechertit` vse»-ekranda chizmani qayta-boshqatdan chizish buyrug`ining tugmasi; 18-«Dialog tochki vida»-bir nechta kwrinishlar ekranini yaratish buyrug`ining tugmasi. Masalan ustidan, oldidan va yonidan kwrinishlarni; 19-«Imenovannie vidi»-kwrinishlarni olmashtirish buyru-g`ining tugmasi, masalan ustidan kwrinishni izometriyaga; 20-«3D Orbita»-fazoda 3D ob`ektini burish buyrug`ining tugmasi; 21-«Panorama real`nogo vremeni»-foydalanuvchiga model fazosinichizmani qulay joyga siljitish buyrug`ining tugmasi; 22-«Masshtab real`nogo vremeni»-ayni vaqtda kwrinishlarni kattalashtirish yoki kichiklashtirish buyrug`ining tugmasi; 11

12 23-«Okno izmereniya masshtaba(otkrivaet spisok komand)»- kattalashtirish yoki kichiklashtirishning turli usuldagi asboblarini tanlash buyrug`ining tugmasi. Masalan chizmaning kichik bir bwlagini ekran bwylab kattalashtiradi; 24-«Predidushiy masshtab»-dastlabki masshtabiga qaytarish buyrug`ining tugmasi. «Svoystva ob`ekta»-«ob`ektning xususiyati» paneli yordamida ekranda qatlamlar yaratiladi va chiziqlarni rangi, turi hamda ywg`onliklari wzgartiladi (8- rasm) rasm 1-ekranda qatlam yaratish buyrug`ining tugmasi; 2-tasvirdagi chiziqlarga rang berish buyrug`ining tugmasi; 3-tasvirdagi chiziqlarga tur berish buyrug`ining tugmasi; 4-tasvirdagi chiziqlarga ywg`onlik berish buyrug`ining tugmasi. Chizma chizish, ularni taxrir qilish, ularni wzaro bog`lash va ularga wlcham qwyish buyruqlarining shartli belgili tugmalari ekranning chap va wng tomonlarida ustunlar kwrinishida joylashtirilgan bwladi va ularga quyidagilar kiradi: «Risovanie»-«Chizish» paneli buyruqlari, «Izmenit`»- «Wzgartirish» panelining buyruqlari, «Razmeri»-«Wlchamlar» panelining buyruqlari va «Privyazka ob`ekta»-«ob`ektni bog`lash» panelining buyruqlari. «Risovanie»-«Chizish» paneli buyruqlari(9-rasm) rasm 1-«Otrezok»-kesma chizish buyrug`ining tugmasi; 2-«Pryamaya»-twg`ri chiziq chizish buyrug`ining tugmasi; 3-«Mul`tliniya»-mul`tliniya-qwsh chiziqlar chizish buyrug`i-ning tugmasi; 4-«Poliliniya»-kwp chiziq chizish buyrug`ining tugmasi; 5-«Mnogougol`nik»-kwpburchak chizish buyrug`ining tugmasi; 12

13 6-«Pryamougol`nik»-Twrtburchak chizish buyrug`ining tugmasi; 7-«Duga»-yoy chizish buyrug`ining tugmasi; 8-«Krug»-aylana chizish buyrug`ining tugmasi; 9-«Splayn»-egri chiziq chizish buyrug`ining tugmasi; 10-«Ellips»-ellips chizish buyrug`ining tugmasi; 11-«Vstavit` blok»-blokni qwyish buyrug`ining tugmasi; 12-«Sozdat` blok»-blok yaratish buyrug`ining tugmasi; 13-«Tochka»-nuqta qwyish buyrug`ining tugmasi; 14-«Shtrixovka»-kesim va qirqim yuzalarini shtrixovkalash buyrug`ining tugmasi; 15-«Oblast`»-3D ob`ektida soha ochish buyrug`ining tugmasi; 16-«Mnogostrochniy tekst»-kwp qatorli yozuvuvlar bajarish buyrug`ining tugmasi. «Izmenit`» - «Wzgartirish» panelining buyruqlari(10-rasm) rasm 1-«Steret`»-tanlangan ob`ektni wchirish buyrug`ining tugmasi; 2-«Kopirovat`»-ob`ektdan nusxa olib kwchirish buyrug`ining tugmasi; 3-«Zerkalo»-ob`ektga simmetrik tasvir yasash buyrug`ining tugmasi; 4-«Sdvig»-tanlangan ob`ektni surish buyrug`ining tugmasi; 5-«Massiv»-ob`ektning tasvirini kwpaytrib tasvirlash buyrug`ining tugmasi; 6-«Peremestit`»-tanlangan ob`ektni kwchirish buyrug`ining tugmasi; 7-«Povernut`»-ob`ektni biror burchakka burish buyrug`ining tugmasi; 8-«Masshtab»-ob`ektning tasvirlarini va wlchamlarini wzgar-tirish buyrug`ining tugmasi; 9-«Rastyanut`»-tanlangan ob`ektni uzaytirish buyrug`ining tugmasi; 10-«Udlinit`»-tanlangan ob`ektni chwzish buyrug`ining tug-masi; 11-«Obrezat`»-ob`ektning ortiqcha qismini kesib tashlash buyrug`ining tugmasi; 13

14 12-«Rasshirit`»-tanlangan ob`ektni kengaytirish buyrug`i-ning tugmasi; 13-«Razorvat`»-ob`ektni nuqta oralig`ida ajratish buyrug`i-ning tugmasi; 14-«Faska»-burchak hosil qilib kesishuvchi chiziqlarning burchagi faskasini olish buyrug`ining tugmasi; 15-«Skruglenie»-ob`ektlardagi burchaklarni aylana yoyi yor-damida yumaloqlash buyrug`ining tugmasi; 16-«Udalit` (Razorvat`)»-ob`ektlarni birlashtiruv qism-larini uzib olib ywqotish buyrug`ining tugmasi; «Razmeri» - «Wlchamlar» panelining buyruqlari(11-rasm) rasm 1-«Lineyniy razmer»-chiziqli wlcham qwyish buyrug`ining tugmasi; 2-«Parallel`niy razmer»-og`ma konturga wlcham qwyish buyru-g`ining tugmasi; 3-«Ordinatniy razmer»-ordinata wlchamini qwyish buyru-g`ining tugmasi; 4-«Radius»-yoy radiusining wlchamini qwyish buyrug`ining tugmasi; 5-«Diametr»-aylana diametrining wlchamini qwyish buyru-g`ining tugmasi; 6-«Uglovoy razmer»-burchakli wlcham qwyish buyrug`ining tug-masi; 7-«Bistroe izmerenie»-tezkor wlchash buyrug`ining tugmasi; 8-«Bazoviy razmer»-tayanch wlchamni belgilab qwyish buyrug`i-ning tugmasi; 9-«Razmernaya tsep`»-zanjir usulida wlcham qwyish buyrug`ining tugmasi; 10-«Vinoska»-chetga chiqarish buyrug`ining tugmasi; 11-«Dopusk»-chekli chetga chiqish wlchamlarini qwyish buyru-g`ining tugmasi; 12-«Marker tsentra»-aylana markazini kwrsatish buyrug`ining tugmasi; 13-«Redaktirovat` razmer»-wlchamlarni taxrir qilish buyru-g`ining tugmasi; 14-«Redaktirovat` tekst»-matinlarni taxrir qilish buyru-g`ining tugmasi; 14

15 15-«Obnovit`»-tanlangan wlchamni yangilab qwyish buyrug`i-ning tugmasi. «Privyazka ob`ekta»-«ob`ektni bog`lash» panelining buyruqlari(12-rasm) rasm 1-«Vremennaya tochka trassirovki»-chiziq davomida yoki normalida vaqtincha nuqtalarni kwrsatish buyrug`ining tugmasi; 2-«Snap from»-kerakli bog`lanish nuqtasini kwrsatish buy-rug`ining tugmasi; 3-«Konechnaya tochka privyazki»-ob`ektning eng yaqin chetki nuqtasiga bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 4-«Srednyaya tochka privyazki»-ob`ektning wrta nuqtasiga bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 5-«Privyazka k peresecheniyu»-ikki ob`ektning kesishuv nuqtasiga bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 6-«Privyazka k vidimomu peresechenuyu»-taxminiy kesishuv nuqtasiga bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 7-«Snap to extesion»-kengaytirilib bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 8-«Privyazka k tsentru»-markaz bilan bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 9-«Privyazka k kvadrantu»-yoy yoki aylana yoki ellipsning yaqin kvadranti bilan bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 10-«Privyazka k kasatel`noy»-aylana, yoy va boshqalarga urinma wtkazish buyrug`ining tugmasi; 11-«Privyazka k perpendikulyaru»-nuqtadan twg`ri chiziq, aylana, yoy va egri chiziqlarga urinma wtkazish buyrug`ining tugmasi; 12-«Privyazka k paralleli»-nuqtadan ob`ektga parallel ob`ekt chizish buyrug`ining tugmasi; 15

16 13-«Privyazka k vstavke»-qwyish ob`ektini nuqtasiga bog`la-nish buyrug`ining tugmasi; 14-«Privyazka k uzlu»-uzellarga bog`lanish buyrug`ining tugma-si; 15--«Privyazka k blijayshemu»-ob`ektning istalgan yaqin nuqtasi bilan bog`lanish buyrug`ining tugmasi; 16-«Ne privyazivat`»-bog`lanishini bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 17-«Parametri privyazki ob`ekta»-ob`ekt kwrsatkichlarini bog`lash buyrug`ining tugmasi; Muloqotlar derazasi ekrandan pastda joylashgan bwlib, foydalanuvchi har doim undan bohabar bwlmog`i kerak, chunki ko`p`yuter ishlash jarayonida hamma vaqt u bilan muloqatda bwlib, biror vazifani bajarish uchun buyruq berishni swrab turadi. Holatlar qatori ekranning eng pastki kismida joylashgan bwladi(13-rasm) rasm 1-«ShAG»-kursor qadamini wzgartirish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 2-«SETKA»-ekranni twr kwrinishli holatga wtkazish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 3-«ORTO»-ekranni twg`ri burchakli chizish holatiga wtkazish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 4-«POLYaR»-kesma chizishda qutib holatiga wtish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 5 -«VIRV»-ob`ektga twg`rilab bog`lanish holatiga wtish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 6 -«SLED»-ob`ektni kuzatish holatiga wtish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 7 -«VESLIN»-chiziqni ywg`onligida tasvirlash holatiga wtish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; 16

17 8 -«MODEL»-modellar fazosini chizma qog`ozi holatiga wtkazish yoki uni bekor qilish buyrug`ining tugmasi; AutoCAD-2000 dasturini yuklab, uning ishchi stolining barcha elementlarini-buyruqlar panellarini va ulardagi buyruqlar tugmalarini yozib oling. 17

18 Tayanch iboralar: Компьютер графикаси AutoCAD дастурини юкланиш дарчаси Тезкор ва кенгайтирилган юклаш Компьютер графикасининг воситалари Техник воситалар Амалий ва операцион дастур воситалари Тайёр буйру³лар пакети Фойдаланиш интерфейси-столи Тушувчи менюлар қатори Стандарт асбоблар панели Объект хусусиятлари панелини буйру³лари «Чизиш» панелининг буйру³лари «згартириш» панелининг буйру³лари «лчамлар» панелининг буйруғлари «Объектни боғлаш» панелини буйру³лари Мулоқатлар деразаси ҳолатлар қатори Talaba wzlashtirishini tekshirish uchun savollar: 1. AutoCAD dasturi qanday tartibda yuklanadi va undan chiqiladi. Komp`yuter qanday tartibda elektr tarmog`iga ulanadi va u qanday tartibda wchiriladi 2. Foydalanish interfeysi-stoli qanday elementlardan iborat va ular yordamida qanday amallar bajariladi. II-MASh ULOT Mavzu: Ekranda kesma chizish, uni vaziyatini zgartirish, unga rang, tur, ya`ni tus-³iyofa va y ²onlik berish buyru³lari va ulardan foydalanish algoritmlari algoritmi; Mash²ulot rejasi: 1. AutoCADda kesma chizish buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 2. Ekrandagi kesma vaziyatini zgartirish amali va undan foydalanish 3. Kesmaga rang berish buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 18

19 4. Kesmaga tus berish buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 5. Kesmani y ²onlashtirish buyru²i va undan foydalanish algoritmi. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, IV-bob «Svoystva». 1-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., betlar. 3. Barchard B. va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft V-bob Ekranda AutoCAD dasturida biror kesma chizish buyru²i ³uyidagi algoritm asosida amalga oshiriladi; 1. «Otrezok»-kesma chizish tugmasi yuklangach, mulo³otlar darchasida «Boshlan²ich nu³tasini kiriting» s rovi paydo b ladi (14-rasm). 14-rasm Unga javoban kesmani dastlabki nu³tasining X1, U1 koordinatalarini terib yoki «Sich³on» yordamida kursor nishoni bilan ixtiyoriy X1i,U1i koordinatalar kiritiladi. Shunda navbatdagi, «Keyingi nu³tasini kiriting» s rovi paydo b ladi(15-rasm). 15-rasm 2. Bu s rovga µam dastlabki nu³taning koordinatalarini kiritgan kabi, X2,Y2 yoki X2i,U2i koordinatalari kiritiladi va ekranda kesma paydo b ladi(16-rasm). 19

20 16-rasm Mulo³atlar darchasida yana ikkinchi t ²ri chizi³ni chizish uchun navbatdagi nu³tasini kiritishni s raydi. Bunday nu³talarni ketma-ket kiritib, k plab kesmalarni ketma-ket tkazish mumkin. Kesma chizish buyru²idan chi³ish uchun «Enter» yoki «ESC» tugmasini ketma-ket ikki marotaba yuklanadi. Ikkinchi va uchinchi kesmalarni tkazgach, keyingi s rovda, ³avs ichida «S1ose»-«Zamkni»-«Birlashtir» yoki «Undo» - «Otmeni» -«Bekor ³ilish» ³ shimcha buyru³lari paydo b ladi(17-rasm). 17-rasm «Close»-«Zamkni»-«Birlashtir» s zining bosh µarfini terib, «Enter» yuklansa, oxirgi kesma uchi birinchi kesmaning boshlan²ich nu³tasi bilan birlashib ³oladi. «Undo»-«Otmeni»-«Bekor ³il» s zining bosh µarfini terib «Enter» bilan ³ayd etilsa, oxirgi chizilgan kesma ekrandan y ³oladi. Bunday amallarni ketma-ket bajarib, bir buyru³da chizilgan kesmalarni birin-ketin ekrandan y ³otish ( chirish) µam mumkin. Ekranda tasvirlangan chizi³larni va kesmalarni y ³otish uchun ularni bitta-bitta kursor bilan «Sich³on» yordamida ajratib olinadi va «Delete» yoki «Enter» tugmasi bosiladi. Agar ekranda chizi³lar k p b lsa, kursorni ekranning biror burchagiga keltirib, «Sich³on»ni chap tugmasi bosilib, uni ikkinchi ³arama-³arshi burchagiga dioganal chizi³ b ylab suriladi. Natijada kattalashib boruvchi t ²ri t rt burchak paydo b ladi. 20

21 «Sich³on» tugmasini ikkinchi marotaba yuklab, barcha chizi³lar yoki tasvirlar ajratiladi, ular shtrix uzi³-uzi³ chizi³lar k rinishida, k k rangda tasvirlanib ³oladi. «Enter» yoki «Delete» tugmasi yuklanib, barcha chizi³lar ekrandan y ³otiladi. Bunda µosil b ladigan ajratish t ²ri t rt burchaklari ng tomondan boshlansa, ular shtrix chizi³ bilan tasvirlanib, uni soµasiga biror uchi kirib ³olgan chizi³larni µam ekrandan y ³otish imkoniyatiga ega b ladi. Agar u chap tomondan ochilsa, t ²ri t rt burchak tutash chizi³lar bilan tasvirlanib, u fa³at shu t rt burchak soµasida µamma nu³talari bilan joylashgan chizi³larnigina ekrandan y ³otadi Ekrandagi kesmani yangi vaziyatga keltirish amali va undan foydalanish algoritmi ³uyidagicha b ladi: 1. Kesma ajratiladi: kursor «+» nishoni «Sich³on» yordamida kesmaga keltiriladi va yuklanadi. 2. Kursorni kesmaning biror uchidagi kvadrat nishoncha bilan bo²lab, istalgan joyga k chiriladi va ³ayd etiladi (18-rasm). Natijada kesma yangi vaziyatga kelib ³oladi. 3. Agar kesma rtasida joylashgan kvadrat nishonni kursor bilan bo²lab, istalgan joyga k chirilib ³ayd etilsa, kesmaning yangi vaziyati, dastlabki berilgan vaziyatiga parallel µolda tasvirlanib ³oladi Kesmaga rang berish buyru²i va undan foydalanish algoritmi ³uyidagicha b ladi: 1. Kesma ajratiladi; 2. Birinchi "Bulayer" (po sloyu) rang tugmasi yuklanadi: Shunda standart ranglar r yxatini taklif ³iluvchi darcha paydo b ladi (19- rasm). Agar ulardan b lak bosh³a rang tanlash lozim b lsa, "Drugoe" tugmasi 21

22 yuklanadi va bosh³a ranglarni ziga 18-rasm 19-rasm jamlagan «Rang tanlash» darchasi paydo b lib, unda jamlangan turli xildagi ranglar taklif ³ilinadi(20-rasm). Bu darchadan tanlangan rangni kursor yordamida yuklanadi va ketma-ket ikkita "OK" tugmalari yuklanib, uni standart ranglar r yµatiga tkaziladi. Shunda "Bulayer" rnida yangi rang nomerini yozuvi 20-rasm 21-rasm 22

23 paydo b ladi. S ngra «ESC» tugmasini ikki marotaba ketma-ket yuklansa, kesma chizi²i yangi rangda tasvirlanib ³oladi. Agar rang tugmasidagi yozuv yangi rang yozuvi bilan ³oldirilsa, keyingi chiziladigan kesmalar va chizi³lar tanlangan rangda chiziladi. Bu rangdan chi³ish uchun u yuklanadi va ranglar r yµatidan «Bulayer» tugmasi yuklanadi Kesmani chizi³ turlariga muvofo³ chizish buyru²i va undan foydalanish algoritmi ³uyidagicha b ladi: 1. Ikkinchi «Bylayer» (Tipi linii) chizi³ turlari tugmasi yuklanadi; Bu buyru³dagi chizi³ turlarini r yµati taklif etiladi(21-rasm). Agar chizi³larning bosh³a turlari kerak b lsa, r yµatning eng pastida joylashgan "Drugoe" tugmasi yuklanadi. Shunda ekranda «Chizi³, turlari menedjeri»ning darchasi paydo b ladi. Undagi yu³ori ng tomonida joylashgan "Zagruzit`" ³ shimcha buyru²i yuklanadi. Natijada darcha rtasida komp`yuterga kiritilgan chizi³ turlarining nomi va tasviri taklif ³ilinadi (22-rasm). 2. Undan istalgan chizi³ turini, masalan "Dosh doot" yoki "Dosh doot2" «Sich³on» bilan yuklanadi va «OK» tugmasi bosiladi. 22-rasm 23-rasm Shunda derazani dastlabki k rinishi paydo b ladi va yana undagi «OK» tugmasi yuklanadi; 4. Kesma ajratiladi; 23

24 5. «Bylayer» - chizi³ turlari tugmasi yuklanadi va ruµatdan chizi³ turi tanlanib yuklanadi va ekrandagi ajratilgan kesma tanlangan chizi³ turida chizilib ³oladi Chizi³ni y ²onlashtirish algoritmi buyru²i va undan foydalanish algoritmi ³uyidagicha b ladi: 1. Kesma ajratiladi; 2. Uchinchi «Bylayer» (po sloyu)-chizi³ y ²onligi-«Ves lin» tugmasi yuklanadi: Komp`yuterga kiritilgan y ²onliklar r yµatining darchasi paydo b ladi(23-rasm).ulardan birortasi tanlanib yuklanadi; 3. Ekranda chizi³nint y ²onligini zgarganligini ani³lash uchun µolatlarni bosh³arish ³atoridagi «VESLIN» tugmasi yuklanadi. Shunda kesma chizi²i tanlab olingan y ²onlikda tasvirlanib ³oladi. Agar tanlab olingan y ²onlik ³iymati uchinchi «Bylayer» s zi rnida yozilgan b lsa, keyingi chiziladigan chizi³lar y ²onligi tanlab olingan y ²onlikda chiziladi. Bu y ²onlikdan chi³ish uchun tanlab olingan y ²onlik yuklanadi va ruyµatdan «Bylayer» s zi yuklanadi. Natijada ekrandagi chizi³lar komp`yuterda rnatilgan standart y ²onlikka tib ³oladi. Yu³orida tilgan chizma chizish buyru³laridan foydalanib 24 va 25-rasmlarda keltirilgan chizi³ turlari va t ²ri t rtburchak soµaning shtrixovkasi bajarilsin. Chizi³larni turli vaziyatlarga keltirishni va ularga µar µil rang berishni µam mash³ ³ilib k ring. 24-rasm 25-rasm Tayanch iboralar: AutoCADда кесма чизиш Кесмани вазиятини ўзгартириш Кесмага ранг бериш Кесмага тур бериш Кесмани йўғонлаштирш 24

25 Talaba wzlashtirishini tekshirish uchun savollar: 1. AutoCAD dasturida kesma ³anday algoritm asosida chiziladi; 2. Kesmaning vaziyatini ³anday algoritm asosida zgartiriladi; 3. Kesmaga ³anday algoritm asosida rang beriladi; 4. Kesmaga ³anday algoritm asosida tur-tus beriladi; 5. Kesmani ³anday algoritm asosida y ²onlashtiriladi. Sh-MASh ULOT Mavzu: Dekart koordinatalar sistemasida nu³ta koordinatalarini kiritish usullari Mash²ulot rejasi: 1. Nu³ta koordinatalarini kiritishning absolyut koordina-talar usuli. 2. Nu³ta koordinatalarini kiritishning nisbiy koordina-talar usuli. 3. Nu³ta koordinatalarini kiritishning ³utb usuli. 4. Kesma uzunligini tezkor kiritish usuli. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, II-bob «Primitivi», 1-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., betlar. 3. B. Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft II-bob. Tekislikda ikki yoki fazoda uch lchamli tasvirlarni bajarishda turli koordinatalar tizimini va ulardan foydalanishni bilish zarur b ladi. AutoCAD dasturida ³uyidagi koordinatalar tizimidan: dekartik, tsilindrik va sferik koordinatlardan µamda koordinalarning kiritishning ³utb usullaridan foydalanish mumkin Nu³ta koordinatalarini kiritishning abcolyut usulida Dekart koordinatalar tekisligida X va U koordinatalarni klavishalar yordamida, ular 25

26 orasiga vergul belgisi ³ yib kiritiladi. Dekart koordinatalar tizimida nu³taning koordinatalari ikki xil, absolyut va nisbiy koordinatalar usulidakiritiladi. Absolyut koordinatalar tizimida nu³taning koordinatalari ekranning chap ³uyi burchagida joylashgan, koordinatalar boshidan µisoblanadi. Masalan uzunligi 100 mm b lgan gorizontal kesmani absolyut koordinatalar usulida ³uyidagi tartibdaalgoritmda kiritiladi: 1. Kesma yuklanadi, shunda mulo³atlar darchasida «Boshlan²ich nu³tasini kiriting» s rovi paydo b ladi. Bu s rovga javoban kesmaning birinchi uchini koordinatalari, masalan, 70,100 klavishilar yordamida teriladi va «Enter» ni yuklab ³ayd etiladi; 2. Koordinatalar boshiga nisbatan kesmaning ikkinchi uchini koordinatalari 170,100 b ladi. Bu ³iymatlarni klavishalar yordamida terib kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. Natijada ekranda gorizontal kesma, berilgan 100 mm uzunlikda chizilib ³oladi(26-rasm). 26-rasm Misol: Tomonlari ekranda tasvirlangan kesmaga teng b lgan kvadrat yasalsin. Uning ³olgan uchlarining koordinatalari ³uyidagicha b ladi (27-rasm). Burchak koordinatalirini shunday b lishiga izox bering. 100, , ,70 yoki S 27-rasm 100,70 200, Nu³ta koordinatalarini kiritishning nisbiy usulida nu³taning koordinatalari, kursor turgan oxirgi nu³tadan boshlab µisoblanadi. Buning uchun «Shift»+«2» klavishalarini birgalikda yuklanadi. Natijada bu oxirgi nu³ta koordinatalar boshi b lib ³oladi. Bu µolni mulo³atlar ³atoridagi navbatdagi s rovda 26

27 yozilgan ramziy «Sobachka» belgi ³ayd etadi. Masalan uzunligi 100 mm b lgan gorizontal kesmaning tasvirini yasash uchun uning uchlarini koordinatalari, nisbiy koordinatalar tizimida ³ yidagicha kiritiladi: 1. Kesma yuklanadi va uning birinchi uchi «Sich³on» yordamida ixtiyoriy joyda ³ayd etiladi. Shunda mulo³otlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Ikkinchi uchini kiriting». Agar bu s rovga «@»-«Sobachka» yuklansa, kesmaning birinchi uchi, yangi koordinatalar boshi b lib ³oladi; 2. Kesmaning uzunligi 100 mm ni µisobga olib, uning ikkinchi uchini koordinatasi (@100,0) kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. Ekranda uzunligi 100 mm b lgan gorizontal kesma chiziladi(28-rasm). 28-rasm Misol: Tomonlari ekrandagi kesmaga teng b lgan kvadrat yasalsin. Kvadrat uchlarining koordinatalarini kiritish ³uyidagicha b ladi (29-rasm). Koordinatalarni shunday b lishini izoxlab -100,0 yoki S 29-rasm 3.3. Nu³ta koordinatalarini kiritishning ³utb usulida kesma uzunligini va uning gorizontal chizi³³a nisbatan µosil ³ilgan burchak ³iymatini XY tekisligiga kiritiladi. Bunda burchakning boshlan²ich 0 (nol`) ³iymati «Shar³»da, ya`ni ekranning ng tomonidagi gorizontal chizi³da joylashgan b ladi. Musbat ishorali burchaklar soat strelkasi y nalishiga teskari olinadi. Masalan, uzunligi 100 mm b lgan va OX ³iga 25 gradus burchak ostida joylashgan kesmani ³utb usulidan foydalanib chizish ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 27

28 1. Kesma yuklanadi va uning birinchi uchi «Sich³on» yordamida ³ayd etib kiritiladi va yuklanadi; 2. Kesma uzunligi, burchak «<» belgisi va burchak ³iymati klavishalar yordamida kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi: Natijada ekranda koordinataliri ixtiyoriy b lgan nu³tadan OX ³iga 25 burchak ostida joylashgan va uzunligi 100 mm b lgan kesma chiziladi(30-rasm). 30-rasm Misol: Tomonlari 120 mm va pastki chap burchagining koordinatasi 120,60 b lgan kvadrat yasalsin. Uning ³olgan uchlarining koordinatalari ³uyidagicha b ladi va uni izoxlab yoki S 31-rasm 3.4. Kesma uzunligini tezkor kiritish usulida, kesmaning boshlan²ich nu³tasi kiritilgach, kursor bilan kesma y nalishi belgilanib, uning uzunlik ³iymati t ²ridan t ²ri klavishalar yordamida terib kiritiladi. Bu usulda kesmaning chizmasi kuyidagi tartibda bajariladi: 1. Kesma buyru²i yuklanadi va uning birinchi s roviga uning boshlan²ich uchi «Sich³on» yordamida yoki uni koordinatalari terib kiritilib ³ayd etiladi; 28

29 2. Bu nu³tadan kursor rnini ixtiyoriy y nalishda k chiriladi va uzunlik ³iymati kiritilib, «Enter» bilan ³ayd etiladi. Natijada tanlangan y nalishda va berilgan uzunlikda kesma chizilib ³oladi(32-rasm). 32-rasm Bu usul µolatlarni bosh³arish ³atoridagi «ORTO» va «POLYaR» buyru³lari bilan birgalikda µam ishlatiladi. Agar «ORTO» yuklansa, gorizontal va vertikal kesmalar osongina chiziladi. Oralari bir µil graduslarda b lgan kesmalarni chizish uchun «POLYaR» tugmasi, «Sich³on»ning ng tugmasi yordamida yuklanadi. Shunda undagi r yµat darchasi paydo b ladi va undan «Parametri» tugmasi yuklanadi. Ekranda paydo b lgan darchadan «Prirashenie Ugla» tugmasi yuklanadi. Undagi burchaklar r yµatini ochib kerakli burchak y nalishi, masalan 30 gradus tanlanadi va «OK» tugmasi yuklanadi(33-rasm). 33-rasm Agar kerak b lgan burchak ³iymati r yµatda b lmasa, uni terib kiritiladi va «OK» tugmasi yuklanadi. S ngra kursorni ekranning ng tomondagi nolga teng b lgan boshlan²ich burchakdan 29

30 yu³origa yoki pastga k chirib, kesmani o²dirib kiritilgan burchak vaziyatiga keltiriladi. Kesmaning bunday vaziyatini komp`yuter (avtomatik) z- zidan ³uyidagicha ³ayd etadi: kursorni pastki ³ismida «Polyarniy» s zi, uzunlik ³iymati, burchak belgisi-«<» va kiritilgan burchak ³ymatlaridan iborat ³uyidagi yozuv paydo b ladi: «Polyarniy: <30»(34-rasm). 34-rasm Shuningdek kesmaning bunday vaziyatida uning kursordan keyingi davomi nu³ta-nu³ta k rinishida tasvirlangan b ladi. Kesmaning nu³ta-nu³ta k rinishida tasvirlanishi va yozuvi, ³adami kiritilgan burchak ³iymatiga, ya`ni 30 ga teng b lgan burchaklarning vaziyatida µam kuzatish mumkin. Misol: Tomonlari 75 va 55 mm b lgan t ²ri t rtburchaklar nu³ta koordinatalarini kiritishning absolyut, nisbiy va ³utb µamda kesma uzunligini tezkor kiritish usullaridan foydalanib ekranda yasalsin. T ²ri t rtburchaklarni ³uyi chap burchagining koordinatalar ³iymati ixtiyoriy tonlab olinsin. Tayanch iboralar: Talaba zlashtirishini tekshirish uchun savollar: 1. Nu³ta koordinatalarini kiritishning absolyut usulida koordinatalar boshi ³aerda joylashgan b ladi. Абсолют координаталар Нисбий координаталар утб координаталар Кесма узунлигини тезкор киритиш 2. Nu³ta koordinatalarini kiritishda «Sobachka»-@ ramziy belgi ³anday 30

31 µolatni-vaziyatni belgilab ³ayd etiladi. 3. Nu³ta koordinatalarini kiritishning nisbiy usulida koordinatalar boshi ³aerda joylashgan b ladi va bu usuldan foydalanish algoritmini aytib bering. 4. Nu³ta koordinatalarini kiritishning ³utb usulida, nu³ta koordinatalari ³anday k rsatkichlar or³ali kiritiladi va ularni kiritish algoritmi ³anday b ladi. 5. Kesma uzunligini tezkor kiritish usulining algoritmini aytib bering. IV-MASh ULOT Mavzu: Komp`yuterda k p burchak va aylana chizish va aylana chizish buyru³laridan foydalanib tutashmalar yasash Mash²ulot rejasi: 1. Komp`yuterda k pburchak chizish b yru²i va undan foydalanish algaritmi; 2. Komp`yuterda aylana chizish b yru²i va undan foydalanish algaritmi; 3. Aylana chizish va kesish buyru³laridan foydalanib tutashmalar yasash; 4. Tutashmalarni yasashda yumolo³lash «Skruglenie» buyru²idan foydalanish mumkinligi va uning algoritmi. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, II-bob «Primitivi», 5-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., betlar. 3. B. Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft II-bob Komp`yuterda k pburchak chizish b yru²idan foydalanib chizish algoritmi ³uyidagicha b ladi: 1. «K pburchak»-«mnogougol`nik» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Shunda mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «K pburchak tomonlarining sonini kiriting <7> :». Bu s rovdagi <7> yozuvi, bundan avval chizilgan k pburchak, etti burchak ekanligini bildiradi. Bu s rovga tomonlar soni, masalan 9 kiritiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida navbatdagi s rov paydo b ladi: «K pburchakning markazini k rsating :». 31

32 2. Bu s rovga k pburchakning markazi «Sich³on» yordamida yoki terib kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 3. K pburchakni komp`yuter muntazam ³ilib aylana ichiga yoki uni tash³arisiga chizadi. Shuning uchun k pburchakning markazi kiritilgach, navbatdagi s rovda «K pburchak aylanaga ichki yoki tash³i chizilsinmi» deb s raydi. Bu s rovga ichki yoki tash³i s zlarining bosh µarflarini kiritib, k pburchakni ichki (<I>) yoki tash³i (<C>) chizilishi tanlanadi. 4. Ulardan biri terib kiritilsa, mulo³atlar ³atorida navbatdagi s rov paydo b ladi: «Aylananing radiusini kiriting». Bu s rovga radius ³iymati, masalan 20 mm kiritilsa, ekranda muntazam t ³³iz burchak chiziladi(35-rasm). 35-rasm 4.2 va 4.3. Komp`yuterda aylanalar uni ³uyidagi berilgan elementlariga tegishli b lgan buyru³laridan foydalanib chiziladi: 1. Aylana markazi va radiusidan; 2. Aylana markazi va diametridan; 3. Uning berilgan ikki nu³tasidan; 4. Uning berilgan uch nu³tasidan; 5. Ikki urinish nu³tasi va radiusidan; 6. Uchta urinish nu³tasidan. Aylana chizishning 5 va 6 bandlarida keltirilgan elementlariga mos b lgan buyru³laridan foydalanib tugashmalar µam yasaladi. Masalan, radiusi 50 mm b lgan aylana ³uyidagi algoritm asosida chiziladi: 32

33 1. Chizma asboblari panelidan «Krug» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Aylananing markazini kiriting yoki [3R/2R/ttg (tan tan radius)]:» 2. Bu s rovga aylananing markazi yoki uning 3-(3R) ta yoki 2-(2R) ta tish nu³talari yoki ikkita urinish nu³talari va radiusi-(ttr) kiritiladi; Agar aylana markazi kiritilib kayd etilca, navbatdagi s rov paydo b ladi:«aylananing radiusini kiriting yoki [Diametrini]:» 3. Radius ³iymati 50 mm ni kiritiladi va ³ayd etiladi. Natijada radiusi 50 mm b lgan aylana chiziladi. Agar aylana diametri ³iymatidan foydalanib chizilsa, oxirgi s rovga «D» µarfi kiritiladi va ³ayd etiladi. Navbatdagi s rovga diametr ³iymati kiritiladi va ³ayd etiladi. Natijada berilgan diametrda aylana chiziladi. 1-misol: diametri 50,74 mm b lgan aylana chizilsin. Agar aylana chizishda «Cherchenie» menyusidan foydalanilsa «Krug» buyru²idagi darcha ruyµatida keltirilgan elementlaridan foydalanib aylana chiziladi. «Cherchenie» menyusidan foydalanib yu³oridagi misolda keltirilgan aylana ³uyidagicha chiziladi: 1. «Cherchenie» menyusi yuklanadi: undagi «Krug» buyru²iga kiriladi va uning darchasi r yµatidagi «Tsentr. Diametr» buyru²i yuklanadi(36-rasm). 2. Mulo³atlar ³atoridagi s rovga aylana markazi «Sich³on» yordamida yoki terib kiritiladi va ³ayd etiladi. 3. Navbatdagi s rovga diametr ³iymati kiritiladi va natijada berilgan diametrda aylana chiziladi(37-rasm). 2-misol: Radiusi 40 mm b lgan va berilgan ikki aylanaga urinib tuvchi aylana chizilsin: 1. Cherchenie/Krug/Kast,Kast,Radius buyru³ariga ketma-ket kirib yuklanadi. 2. Mulo³atlar ³atoridagi «Taxminiy urinish nu³tasini kiriting» s roviga, urinish nu³talari birinchi va ikkinchi aylanalarda k rsatiladi. Mulo³atlar darchasida paydo b lgan navbatdagi s rovga «Tutashtirish radiusini kiriting» s roviga aylana radiusi 33

34 kiritiladi. Shunda berilgan aylanalarga urunib tuvchi va radiusi 40 mm b lgan aylana chizilib ³oladi(38-rasm). 36-rasm 37-rasm Agar chizmada bu aylananing urinish nu³talari orali²ini olib ³olib, ³olgan ³ismini chirib yuborilsa, ikki aylananing tash³i tutashmasi µosil b ladi (39-rasm). Bu misoldagi tutashmani aylana buyru²i «Krug» tugmasidan fodalanib µam ³uyidagicha chizish mumkin: 38-rasm 39-rasm 1. «Krug» buyru²i yuklanadi va undagi buyru³lardan «Ttr» ³ shimcha buyru²i kiritiladi va ³ayd etiladi, 2. Mulo³atlar ³atorida paydo b lgan «Taxminiy urinish nu³tasini kiriting» s roviga birinchi va ikkinchi aylanalarning tutashmaga ya³inro³ b lgan taxminiy nu³talari kursor bilan ketma-ket ³ayd etladi. 34

35 3. Navbatdagi «tutashtirish radiusini kiriting» s roviga aylana radiusining ³iymati kiritiladi va berilgan aylanalarga urinib tuvchi aylana chiziladi. Bu aylanani orti³cha ³ismini y ³otib, ikki aylananing tash³i tutashmasi µosil ³ilinadi. 3-misol: Berilgan uchta aylanaga urinma b lgan aylana tkazilsin. Buning uchun ³uyidagi amallar bajariladi: 1. Cherchenie/Krug/Kast,Kast,Kast buyru³lariga ketma-ket kirib yuklanadi; yoki «Krug» buyru²i yuklanib «ZR» teriladi va ³ayd etiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida «Taxminiy urinish nu³tasini kiriting» s rovi paydo b ladi. 2. Aylanalarni taxminiy urinish nu³tasi ketma-ket «Sich³on» bilan ³ayd etib chi³iladi va aylanalarga urinma b lgan aylana chiziladi (40-rasm). Barcha tutashmalar aylanalar chizishning oxirgi ikki usulidan foydalanib bajariladi. 40-rasm Agar berilgan chizi³larga urinib tgan aylananing orti³cha ³ismi chizmadan chirilsa yoki y ³otilsa, tutashma µosil b ladi. Bunday amalni «Obrezat`» - «Kesish» buyru²idan foydalanib bajariladi. Bu buyru³da ekrandagi biror kesiluvchi chizi³larni orti³chasini ikkinchi kesuvchi chizi³ yordamida kesib tashlanadi. Masalan t ²ri t rtburchakning yu³ori ng burchagidan tkazilgan t ²ri chizi³ berilgan b lsin. Bu t ²ri t rtburchakning yu³ori ng burchagini tkazilgan t ²ri chizi³ bilan kesib tashlash zarur b lsa, uning algoritmi ³uyidagicha b ladi: 1. «Kesish»-«Obrezat`» buyru²i yuklanadi va kvadrat nishoncha kursorni «Sich³on» yordamida kesuvchi chizi³ ajratiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 35

36 2. Kvadrat nishoncha-kursorni «Sich³on» yordamida kesiluvchi ikkinchi chizi³ning orti³cha ³ismi bilan bo²lanadi va ³ayd etiladi. Natijada chizmadagi orti³cha chizi³ y ³oladi (41-rasm). 41-rasm Chizmadagi orti³cha chizi³larni «Izmenit`» menyusidagi «Obrezat`» buyru²idan foydalanib µam yu³orida keltirilgan ketma-ketlikdan ekrandan y ³otish mumkin. 39-rasmdagi ikki aylananing tash³i tutashmasi, aylanalarga urinib tuvchi kesiluvchi aylananing orti³cha ³ismini, yu³orida keltirilga «Kesish» - «Obrezat`» buyru²idan foydalanib yasalgan. Buning uchun yu³oridagi birinchi va ikkinchi amallar ketma-ket bajariladi. AutoCAD 2002 dasturida kesish buyru²i yuklanishi bilan ekrandagi barcha chizi³lar z- zidan ajratilgan b ladi. Shuning uchun «Enter» yuklanib, orti³cha chizi³lar ekrandan y ³otiladi Agar tutashuvchi chizi³lar t ²ri chizi³ b lsa, ularning tutashmasini «Yumalo³lash» - «Skruglenie» buyru²idan foydalanib bajarish ³ulayro³ b ladi. Bu buyru³dan burchaklarni yumalo³lashda µam foydlaniladi. Masalan biror k burchakning burchaklarini radiusi 10 mm b lgan aylana yoyi bilan yumalo³lash zarur b lsa, uning algoritmi ³uyidagicha b ladi: 1. «Yumalo³lash» - «Skruglenie» buyru²i yuklanadi. Shunda mulo³atlar darchasida ³uyidagilar s raladi: «Birinchi ob`ektni belgilang yoki [Pololine/Radius/Trim]:» buyru³lari taklif ³ilinadi; «Pololine» buyru²i yordamida k pburchakning barcha burchaklari birdaniga yumalo³lanib ³oladi. «Radius» - yumalo³lash radiusi. «Trim» - yumalo³langan burchakni kesib tashlash yoki uni kesmay ³oldirish imkoniyatini beradi. 36

37 2. Yumalo³lash radiusining ³iymati kiritiladi. Buning uchun «R» µarfi terilib ³ayd etiladi. Shunda mulo³atlar darchasida radius ³iymatini kiritishni s raydi va uning ³iymati terib kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. Yumolo³lash radiusini yangi ³iymati kiritilgach komp`yuter bu buyru³dan chi³ib ketadi. 2. Ikkinchi bor «Skruglenie» buyru²i yuklanadi va shunda birinchi ob`ektni k rsating s roviga, ekranda paydo b lgan kvadrat nishoncha bilan birinchi t ²ri chizi³ ³ayd etiladi. Shunda mulo³atlar darchasidagi «Ikkinchi ob`ektni k rsating» s roviga ikkinchi ob`ekt-t ²ri chizi³ µam kvadrat nishoncha bilan «Sich³on» yordamida ³ayd etiladi. Natijada burchak berilgan radiusda yumalo³lanib ³oladi (42-rasm). 42-rasm Agar k purchakning µamma burchaklarini berilgan radiusda birdaniga yumalo³lash zarur b lsa, ³ shimcha «Pololine» buyru²idan ³uyidagicha foydalaniladi: 1. «Skruglenie»-«Yumalo³lash» buyru²i yuklanadi. Mulo³atlar ³atoridagi s rovga «R» µarfini terib kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi; 2. Ekrandagi k pburchakning biror tomoniga kvadrat nishoncha «Sich³on» yordamida keltirib yuklanadi. Shunda k pburchakning burchaklari avval kiritilgan radiusda (20mm) yumalo³lanib ³oladi (43-rasm). 43-rasm 37

38 Agar yumola³lash rudiusining ³iymatini zgartirish zarur b lsa, yu³oridagidek avval «Skruglenie»-«Yumalo³lash» buyru²i yuklanib, yangi radius ³iymati kiritiladi. S ngra yumalo³lash amallari bu buyru³ni ³ayta yuklab bajariladi. Yu³orida tilgan chizma chizish buyru³laridan foydalanib 44-rasmda tasvirlangan 5 burchakning burchaklari yumalo³lansin va 45-rasmda keltirilgan tutashmaning chizmasi bajarilsin. Bunda 5 burchak radiusi 100 mm b lgan aylanaga ichki ³ilib yasalsin. 44-rasm 45-rasm Tayanch iboralar: Talaba zlashtirishini tekshirish uchun savollari: 1. K pburchak chizish b yru²idan foydalanish algoritmini ramziy belgilar yordamida yozib chi³ing. 2. Aylana chizish algoritmini ³is³artirilgan µolda ramziy belgilardan foydalanib tuzib chi³ing. К пбурчак чизиш Айлана чизиш Туташмалар ясаш 3. Aylana chizish buyru²idagi ³aysi ³ shimcha buyru³dan foydalanib tutashmalar yasaladi. V-MASh ULOT Mavzu: Chizmani taxrir ³ilishning asosiy buyri³lari va ulardan foydalanish algoritmlari 38

39 Mash²ulot rejasi: 1. «Steret`»-«chirish» buyru²i va undan foydalanish algorit-mi; 2. «Kopirovat`»-«Nusxa olish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 3. «Massiv»-«Chizmada bir xil elimentlarni k plab tasvirlash» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 4. «Zerkalo»-«K zgu» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 5. «Sdvig»-«Surish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, III-bob «Redaktirovanie geome-trii», 2-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., betlar. 3. B. Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft III-bob Komp`yuterda grafik axborotlarni bajarishdagi µatoliklarni «Steret`»-«chirish» buyru²idan foydalanib tuzatiladi. «Steret`»- «chirish» buyru²i ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Steret`»-«chirish» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Shunda mulo³atlar darchasida «Ob`ektni k rsating» s rovi paydo b ladi Bu s rovga chirilishi kerak b lgan chizi³lar «Sich³on» yordamida aloµida-aloµida kvadrat nishoncha bilan yoki bir y la t ²ri t rtburchak ochib ajratiladi. 2. Ajratilgan orti³cha chizi³lar «Enter» bilan ³ayd etilib ekrandan y ³otiladi- chiriladi Komp`yuterda grafik axborotlarni bajarish jarayonida ularning ayrim elementlaridan nusxa olib, bosh³a joyga ³ yishda «Kopirovat`» - «Nusxa olish» buyru²idan foydalaniladi. Bu buyru³ ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Kopirovat`» - «Nusxa olish» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Mulo³atlar darchasida ³iyidagi s rov paydo b ladi: «Ob`ektni k rsating». Bu s rovga nusxasi olinishi kerak b lgan ob`ekt-chizi³lar «Sich³on» yordamida aloµida-aloµida kvadrat nishoncha bilan yoki bir y la t ²ri t rtburchak ochib ajratiladi. va «Enter» bilan ³ay etiladi. 39

40 2. Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Tayanch nu³tasini k rsating yoki [Multiple]:» s rovi paydo b ladi. Agar ob`ektning nusxasi tasvirning bitta joyiga olib borib ³ yiladigan b lsa, bu s rovga uni biror nu³tasi k rsatiladi. Agar ob`ektning nusxasi tasvirning bir nechta joyiga olib borib ³ yiladigan b lsa, bu s rovga k p nusxa olish ³ shimcha buyru²i «Multiple»ning birnchi µarfi terib kiritiladi. 3. Ob`ektning «Sich³on» yordamida bo²langan tayanch nu³tasi chizmaning kerakli joyiga keltirilib, uni chap tugmasi bilan ³ayd etiladi. Natijada nusxasi k chirilib olingan ob`ekt yangi joyda tasvirlanib ³oladi. Agar k p nusxa olish ³ shimcha buyru²i yuklangan b lsa, ob`ektni tayanch nu³tasi chizmaning kerakli joylariga birin-ketin keltirilib, ³ayd etiladi va uning k plab tasvirlari yasaladi «Massiv»-«Chizmada bir xil elimentlarni k plab tasvirlash» buyri²idan foydalanib chizmaning biror elementini-«ob`ekt»ini t ²ri t rtburchak soµaga ³atorlar va ustunlar k rinishida yoki aylana b ylab berilgan t ldirish burchagida uning tasvirini teng burchak ostida k plab yasash mumkin. «Ob`ekt»ni t ²ri t rtburchak soµaga ³atorlar va ustunlar k rinishida k paytirib tasvirlashga «R»-«T ²ri t rtburchak» massiv va uni aylana b ylab teng burchak ostida k plab tasvirlashga «P»-«utib» massiv deb ataladi. Bu buyru³dan foydalanib ekrandagi biror «Ob`ekt»ni R va P massivdagi k paytirilgan tasvirlari ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Massiv» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Shunda mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi:«selekct objects:» -«Ob`ektni k rsating». «Ob`ekt» kvadrat nishoncha bilan «Sich³on» yordamida k rsatiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 2. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Enter the typt of array [R.... P...]:» - «Massiv turini kiriting». Massivning R yoki P turi kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. Masalan, massivning R turi kiritiladi. 3. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi:«enter the number of Rows:» - «atorlar sonini kiriting». Masalan, u t rt ³ator b lsin, 4 ra³ami teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. 4. Shunda mulo³atlar ³atorida navbatdagi s rov paydo b ladi:«enter the number of columns:»-«ustunlar sonini kiriting». Masalan u oltita ustundan iborat b lsin, 6 ra³ami teriladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 40

41 5. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Enter the distance between Rows:» - «atorlar orasidagi masofani kiriting». Masalan u 25 mm b lsin, bu ra³am teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. 6. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Enter the distance between columns:»-«ustunlar orasidagi masofani kiriting». Masalan, u µam 25 mm b lsin, bu ra³ami teriladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. Natijada t ²ri t rtburchakli soµada «Ob`ekt»ning k paytirilgan 4 x 6 ta, ya`ni 24 ta tasviri ekranda paydo b ladi (46- rasm). Endi ³utb (P) massividan foydalanib biror «Ob`ekt»ning k paytirilgan tasvirini yasash algoritmini k rib chi³amiz: «P» massiv uchun µam yu³orida keltirilgan «R» massivning bajarish algoritmini 1 va 2-amallari bir µil b ladi. 2-amaldagi «Massiv turini kiriting» s roviga, massivning ³utb - «P» turi kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 46-rasm 3. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Specify center point of array:»-«massiv markazini k rsating». «Sich³on» yordamida massiv markazi k satiladi va ³ayd etiladi. 4. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi:«enter the number of itens in the array:» - «Massivdagi «Ob`ekt»lar sonini kiriting». Masalan, uni k paytirilgan tasviri 9 ta b lsin. 9 ra³ami teriladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 5. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi:«specify the angle tofill:»- «T ldirish burchagini kiriting». Masalan u 360 b lsa, bu ra³am teriladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 6. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi:«rotate array objects:»- «Massivda ob`ektni burish». Bu s rovga, zaruriyatga k ra «a-yes»-«ob`ektni burishga» yoki «Y ³-No»-«Ob`ektni burmas-likka», Y yoki N µariflaridan biri 41

42 teriladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. Natijada ³utb massivida aylana b ylab joylashgan «Ob`ekt»ning 9 ta tasviri ekranda paydo b ladi(47-rasm). 47-rasm AutoCAD 2002 dasturida «Massiv» buyru²i takomillashgan b lib, uning barcha k rsatkichlari bevosita «Massiv» darchasidan foydalanib ³uyidagicha kiritiladi(48-rasm): 48-rasm 1. «Massiv» buyru²i yuklanadi va ekranda «Massiv» darchasi paydo b ladi. Bu darchaning yu³ori chap burchagida massiv turlari, t ²ri t rtburchak soµa- «Treugol`niy massiv» va ³utib-«Polyarniy massiv» taklif etiladi. T ²ri t rtburchak soµa-«treugol`niy massiv» massivi ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 42

43 1. Taklif etilgan massivdan «Treugol`niy massiv»ining tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. «Stroki»-³atorlar va «Kolonki»-ustunlar yacheykalariga ³atorlar va ustunlar soni, masalan 5 va 10 ra³amlari terib kiritiladi; 2. «Smeshenie stroki» va «Smeshenie kolonki» yacheykalariga ³atorlar va ustunlar orasidagi masofa ³iymatlari mm larda kiritiladi, masalan 24 va 30 ra³amlari. 3. «Massiv» darchasining yu³ori chap burchagida joylashgan «Vibor ob`ekta» tugmasi yuklanadi. Ekranda paydo b lgan kvadrat nishoncha bilan tasviri k paytiriladigan elemant, masalan diametri 12 mm b lgan aylana ichiga chizilgan beshburchak bo²lanadi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 4. Shunda ekranda dastlabki «Massiv» darchasi paydo b ladi. Uning ³uyi ng burchagidagi «Prosmotr»-dastlabki kuzatish tugmasi yuklanadi. Shunda darcha ekrandan y ³olib berilgan beshburchakning k paytirilgan, ya`ni 50 ta tasviri chizilib ³oladi. Kuzatish natijasida bajarilgan massiv t ²ri deb topilsa, kichik «Massiv» darchasidagi «Prinyat`»-³abul ³ilmo³ tugmasi yuklanib, t ²ri t rtburchak soµa- «Treugol`niy massiv»i ekranda bajariladi (49-rasm). Shunda kichik «Massiv» darchasi µam ekrandan y ³olib ³oladi. 49-rasm utb-«polyarniy massiv»i ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. Taklif etilgan massivdan «Polyarniy massiv»ining tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. «Tochka tsentra» yacheykasiga ³utb markazining X va Y 43

44 koordinatalari kiritiladi. Agar ³utb markazini chizmadan olinsa, X va Y yacheykalarini ng tomonida joylashgan tugma yuklanadi. Shunda darcha y ³olib berilgan chizmaga ³aytiladi. Chizmada «Sich³on» bilan ³utb markazi k rsatiladi va uning ixtiyoriy X va Y koordinatalari ani³lanib yacheykalarga yozilib ³oladi (50- shakl). 2. «Obshee chislo punktov»-tasvirlarning umumiy soni yacheykasiga tasvirlar soni, masalan 9 ra³ami kiritiladi. «Ugol zalivki»-t ldirish burchagi yacheykasiga, masalan 360 ra³ami kiritiladi. 50-rasm 3. «Massiv» darchasining yu³ori chap burchagida joylashgan «Vibor ob`ekta» tugmasi yuklanadi. Ekranda paydo b lgan kvadrat nishoncha bilan tasviri k paytiriladigan elemant belgilanadi. Masalan diametri 12 mm b lgan aylana ichiga chizilgan beshburchak va uni ³utb markazi bilan bo²lovchi chizi³ birgalikda ajratiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 4. Shunda ekranda dastlabki «Massiv» darchasi paydo b ladi. Uning ³uyi ng burchagidagi «Prosmotr»-dastlabki kuzatish tugmasi yuklanadi. Shunda darcha 44

45 ekrandan y ³olib berilgan beshburchakning k paytirilgan, ya`ni 9 ta tasviri chizilib ³oladi. Bajarilgan ³utb massivini kuzatib, bajarilgan massiv t ²ri b lsa, kichik «Massiv» darchasidagi «Prinyat`»-³abul ³ilmo³ tugmasi yuklanib ³utib massivi ekranda bajariladi(51-rasm). 51-rasm 5.4. Komp`yuterda grafik axborotlarni biror chizi³³a nisbatan simmetrik tasvirlarini «Zerkalo»-«K zgu» buyru²idan foydalanib osongana yasaladi. «Zerkalo»-«K zgu» buyru²i ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Zerkalo»-«K zgu» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Shunda mulo³atlar darchasida «Ob`ektni k rsating» s rovi paydo b ladi. Bu s rovga simmetrik tasviri yasalishi kerak b lgan ob`ekt «Sich³on» yordamida aloµidaaloµida yoki t ²ri t rtburchak ochib bir y la µammasi kvadrat nishoncha bilan ajratiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 2. Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Simmetriya ³ining birinchi nu³tasini kiriting» s rovi paydo b ladi. Bu s rovga, s ralgan nu³ta kiritilgach, navbatdagi «Simmetriya ³ining ikkinchi nu³tasini kiriting» s rovi paydo b ladi. 3. Ikkinchi s ralgan nu³ta kiritilgach, s ngi «Berilgan tasvir y ³otilsinmi yoki y ³otilmasinmi(Yes/No)» s rovi paydo b ladi. Bu ³ shimcha buyru³larni birortasini 45

46 bosh µarfi kiritiladi. Agar Y µarfi kiritilsa, berilgan tasvir chizmadan y ³olib, unga simmetrik b lgan tasvir paydo b ladi. Agar N µarfi kiritilsa, berilgan tasvir chizmada z rnida ³olib, unga simmetrik b lgan tasvir paydo b ladi. Komp`yuter µar doim N µarfini taklif ³iladi. Shuninig uchun ikkinchi s rovga simmetriya ³ining ikkinchi nu³tasini kiritib, «Enter» tugmasi yuklansa, berilgan chizmaga simmetrik b lgan tasvir, masalan berilgan ikki aylanaga, simmetriya ³i-tasvirdagi t ²ri chizi³³a nisbatan ikkita aylana chizilib ³oladi(52-rasm). 52-rasm 5.5. «Sdvig»-«Surish» buyru²idan foydalanib biror chizmani ekranning bir joyidan ikkinchi joyiga berilgan masofada ziga parallel µolda, bir va bir nechta tasvirlarini yasash mumkin. Ekrandagi biror kesmaga 25 mm uzo³likda ziga parallel b lgan kesmani bir yoki bir nechta tasviri bu buyru³dan foydalanib, kuyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Sdvig» - «Surish» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Surish masofasini kiriting yoki [Through]:». S ralgan masofa, masalan 25 mm (mm lar yozilmaydi) terib kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida navbatdagi s rov paydo b ladi: «Surish ob`ektini tanlang or <exit>:». 2. Kesma kvadrat nishoncha bilan ajratiladi. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Surish nu³asini va y nalishini belgilang». 3. Surish nu³tasi va tomoni kursor yordamida «Sich³on» bilan k rsatiladi va yuklanadi. Natijada kesmadan berilgan masofada unga parallel b lgan kesma chiziladi. 2 va 3-amallarni ³ayta-³ayta bajarib, orali³lari berilgan masofaga teng va zaro parallel b lgan bir nechta kesmalarni chizish mumkin. Bunda µar gal oxirgi chizilgan kesma surish ob`ekti sifatida olinadi(53-rasm). 46

47 53-rasm Yu³orida tilgan chizmani taxrir ³ilish buyru³laridan foydalanib 54 va 55- shakllarda keltirilgan tasvirlar bajaril-sin. 54-rasm 55-rasm Таянч иборалар: Чизмани тахрир ³илиш «Стереть»-«чириш» буйру²и «Копировать»-«Нусха олиш» буйру²и «Массив»-«Чизмада бир хил элиментларни к плаб тасвирлаш» буйру²и «Зеркола»-«К згу» буйру²и «Сдвиг»-«Суриш» буйру²и 47

48 Talaba zlashtirishini nazorat ³ilish savollari: 1. «Steret`»-«chirish» buyru²i va undan foydalanish algoritmini yozib bering; 2. «Kopirovat`»-«Nusxa olish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi aytib bering; 3. «Massiv»-«Chizmada bir xil elimentlarni k plab tasvirlash» buyri²i va undan foydalanish algoritmini izoxlab bering; 4. «Zerkola»-«K zgu» buyru²i va undan foydalanish algoritmi nima uchun zarur; 5. «Sdvig»-«Surish» buyru²i va undan foydalanish algoritmiyordamida asosiy yozuv grafalarini bajarish mumkinmi. VI MASh ULOT Ìàâçó: èçìàíè òàõðèð ³èëèøíèíã àñîñèé áóéðó³ëàðè âà óëàðäàí ôîéäàëàíèø àëãîðèòìëàðè Ìàø²óëîò ðåæàñè: 1. «Peremestit`»-«K chirish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 2. «Povernut`»-«Burish» buyru²i va undan foydalanish algo-ritmi; 3. «Masshtab» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 4. «Udlint`»-«Uzayrirish» buyru²i va undan foydalanish al-goritmi; 5. «Faska» buyru²i va undan foydalanish algoritmi; 6. «Razorvat`»-«Uzish» buyru²i va undan foydalanish algo-ritmi. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, III-bob «Redaktirovanie geome-trii», 2-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., betlar. 3. B. Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft III-bob. 48

49 6.1. «Peremestit`»-«K chirish» buyru²idan foydalanib ekrandagi biror ob`ektni-chizmani ekranning bir joyidan ikkinchi joyiga k chiriladi. Bu buyru³ ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Peremestit`»-«K chirish» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Mulo³atlar darchasida «Ob`ektni k rsating» s rovi paydo b ladi Unga javoban ob`ektlar kvadrat nishoncha bilan «Sich³on» yordamida aloµida-aloµida yoki t ²ri t rtburchak ochib bir y la µammasi ajratiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 2. Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Tayanch nu³tasini k rsating» s rovi paydo b ladi. Ob`ektning biror nu³tasi, masalan, ekrandagi t ²ri t rtburchakning ³uyi chap burchagi kvadrat nishoncha - kursor bilan yuklanib, «Enter» yordamida ³ayd etiladi. Chizma kursor yordamida bo²lanib, «Sich³on» tugmasini bosgan µolda yangi joyga k chiriladi. Chizmaning yangi joydagi tasvirini «Sich³on» tugmasini ³ayta yuklab µosil ³ilinadi(56-rasm). 56-rasm 6.2. «Povernut`»-«Burish» buyru²idan foydalanib ekrandagi biror kesmani yoki chizmani berilgan burchakka burish mumkin. Ekrandagi biror kesmani bu buyru³dan foydalanib, masalan 25 gradusga burish algoritmi ³uyidagicha b ladi: 49

50 1. «Povernut`» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Select objects: - Ob`ektni tanlang». Ob`ekt, masalan gorizontal t ²ri chizi³ kvadrat nishoncha bilan tanlanadi va uni avval «Sich³on» bilin ajratiladi µamda, «Enter» bilan ³ayd etiladi. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Specify base point:»- «Tayanch nu³tasini-burish markazini k rsating». 2. Kursor bilan tayanch burish nu³tasi-markazi k rsatiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida navbatdagi s rov paydo b ladi: «Specify rotation angle or [Reference]:»-«Burish burchagining ³iymatini kiriting». 3. Burish burchagining ³iymati, masalan 25 gradus (gradus s zi yoki belgisi kiritilmaydi) teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Natijada berilgan gorizontal vaziyatdagi kesma berilgan burchakka, ya`ni 25 gradusga burilib ³oladi(57-rasm). 57-rasm Bunda burchak ³iymati musbat ishorali b lsa, kesma soat strel`kasi y nalishiga teskari buriladi. Burchak ³iymati manfiy ishorali b lsa, kesma soat strel`kasi y nalishi b yicha buriladi. Agar burish burchagining ³iymati ixtiyoriy b lsa, kesma yoki ob`ekt «Sich³on» yordamida buriladi va ³ayd etiladi. Natijada kesma ixtiyoriy burchakka burilib ³oladi «Masshtab» buyru²idan foydalanib, ekrandagi chizmani kattalashtirish yoki kichiklashtirish mumkin. Bu buyru³dan ³uyidagi algoritm asosida foydalaniladi: 50

51 1. «Masshtab» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Select objects:»- «Ob`ektni tanlang». Ob`ekt, masalan t ²ri t rtburchak kvadrat nishoncha bilan avval «Sich³on» yordamida ajratiladi, s ngra «Enter» bilan ³ayd etiladi. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Specify base point:» - «Tayanch nu³tasini k rsating». 2. Kursor bilan tayanch nu³tasi, masalan misoldagi t ²ri t rtburchakning ³uyi chap burchagi k rsatiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida navbatdagi s rov paydo b ladi: «Masshtabning lcham ³iymatini kiriting». 3. Bu s rovga masshtab ³iymati, masalan kattalashtirish b lsa, birdan katta va kichiklashtirish b lsa, birdan kichik ³iymat teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Natijada berilgan t ²ri t rtburchakning kattalashgan yoki kichiklashgan tasviri µosil b ladi. Chizmada t ²ri t rt burchak ikki marta kattalashtirib tasvirlangan (58-rasm). 58-rasm 6.4. Chizmadagi biror t ²ri chizi³ni yoki aylana yoyini uzaytirish, «Udlinit`»-«Uzaytirish» buyru²i yordamida amalga oshiriladi. Ekranda tasvirlangan kesma ³uyidagi algoritm asosida uzaytiriladi: 1. «Udlinit`»-«Uzaytirish» buyru²i «Sich³on» bilan yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Select an object or [DELta/Percent/Total/DYnamic]:» - «Ob`ektni tanlang». Bu s rovga «R» protsent s zining bosh µarfini terib, «Enter» bilan ³ayd etiladi. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Uzaytirish ³iymatini protsentlarda kiriting». 51

52 2. Bu s rovga 100 foyizdan katta b lgan protsent ³iymati masalan 200, teriladi va «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Ob`ektni va uzaytirish y nalishini k rsating» s rovi paydo b ladi. 3. Bu s rovga t ²ri chizi³ yoki aylana yoyining uzaytirilishi kerak b lgan uchi, «Sich³on» yordamida kvadrat nishoncha bilan yuklanadi. Natijada berilgan t ²ri chizi³ yoki aylana yoyi kiritilgan foyiz ³iymatiga uzayib ³oladi(59-rasm). 59-rasm Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Ob`ektni va uzaytirish y nalishini k rsating» s rovi paydo b ladi. Bu s rovga avvaldagidek, kesmaning uchini kvadrat nishoncha bilan ³ayd etib, uni yana µam uzatiriladi. Bunday amallarni ³ayta-³ayta bajarib, t ²ri chizi³ni yoki aylana yoyini xoxlagan uzunlikka uzaytirish mumkin Ekrandagi chizmalarda burchaklarning faskalari «Faska» buyru²idan foydalanib bajariladi. Masalan, t ²ri t rtburchakni uchlarini bir tomonining lchami 10 mm va ikkinchi tomonining lchami 15 mm b lgan faskasini ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 1. «Faska» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi. Shunda mulo³atlar darchasida ikki ³atorli ³uyidagi s rovlar paydo b ladi: birinchi ³atorida faska buyru²iga avval kiritib ³ yilgan uning k rsatkichlari, ya`ni «Trim» µolatdami, faskani birinchi tomoning lchami 5, faskani ikkinchi tomoning lchami 5» va ikkinchi ³atorida «Birinchi t ²ri chizi³ni k rsating yoki [faska tomolarining lchamlarini kiriting]:». 52

53 2. Bu s rovga lcham s zining bosh µarfi «D» terib, «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda mulo³atlar darchasida navbatdagi «Faskani birinchi tomonining lchami kiritilsin» s rovi paydo b ladi. Bu s rovga masalan, uning birinchi tomoni 10 mm b lsa, 10 ra³amini terib, «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida ³uyidagi «Faskani ikkinchi tomoning lchami kiritilsin» s rov paydo b ladi. Uning ikkinchi tomoni 15 mm b lsa, 15 ra³amini terib, «Enter» bilan ³ayd etib kiritiladi. Shunda komp`yuter «Faska» buyru²idan chi³ib ketadi. Shunda komp`yuter odatdagidek, yangi buyru³ s raydi. 4. Shuning uchun «Faska» buyru²iga ³ayta ikkinchi marotaba kiriladi. Mulo³atlar darchasida paydo b lgan ikki ³atorli «Trim µolatdami, faskani birinchi tomoning lchami 10, faskani ikkinchi tomoning lchami 15» va «Birinchi t ²ri chizi³ni k rsating yoki [faska tomolarining lchamlarini kiriting]:» s roviga, t ²ri t rtburchakning biror tomoni «Sich³on» yordamida kvadrat nishoncha bilan ³ayd etiladi. Shunda mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Ikkinchi t ²ri chizi³ni k rsating:». S ralgan tomoni kvadrat nishoncha bilan k rsatilgach, t ²ri t rtburchakning tomonlari k rsatilgan burchagining faskasi olinib ³oladi(60-rasm). 60-rasm 6.6. Chizmadagi biror t ²ri chizi³ni yoki aylana yoyini uzish «Razorvat`»-«Uzish» buyru²idan foydalanib, amalga oshiriladi. Ekranda tasvirlangan t ²ri t tburchakning yu³ori tomoni ³uyidagi algoritm asosida uziladi: 1. «Razorvat`»-«Uzish» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Ob`ektning birinchi uzilish nu³tasini k rsating». Bu s rovga ob`ektning-t ²ri t rtburchakning biror tomonini 53

54 uzilish joyining birinchi nu³tasi kvadrat nishoncha bilan k rsatiladi. Shunda navbatdagi s rov paydo b ladi: «Ob`ektning ikkinchi uzilish nu³tasini k rsating»». 2. Bu s rovga «Sich³on» yordamida kvadrat nishoncha bilan ob`ektning ikkinichi uzilish nu³tasi k rsatiladi. Natijada t ²ri t rtburchakning nu³talari k rsatilgan tomoni, bu nu³talar orali²ida uzilib ³oladi (61-rasm). 61-rasm Yu³orida tilgan materiallar asosida 62 va 63-shakllarda keltirilgan tasvirlar ekranda bajarilsin. 280 R rasm 54

55 R25 25 R rasm 55

56 Таянч иборалар: «Переместить»-«К чириш» буйру²и «Повернуть»-«Буриш» буйру²и «Масштаб» буйру²и «Удлинить»-«Узайририш» буйру²и «Фаска» буйру²и «Разорвать»-«Узиш» буйру Talaba zlashtirishini tekshirish uchun savollar: bering; 1. «Peremestit`» - «K chirish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi yozib 2. «Povernut`» - «Burish» buyru²i va undan foydalanish algoritmida ³anday k rsatkislar komp`yuterga kiritiladi; 3. «Masshtab» buyru²i va undan foydalanish algoritmini aytib bering; 4. anday ³ilib «Udlint`» - «Uzaytirish» buyru²i va undan foydalanish algoritmi asosida kesmaning uzunligi ikki barobarga uzaytiriladi; 5. Tomolari bir yoki ikki xil lchamli burchak faskalarini «Faska» buyru²dan foydalanib algoritmini tuzib bering; 6. Kesmani yoki biror chizi³ni «Razorvat`» - «Uzish» buyru²idan foydalanib uzish algoritmini aytib bering. VII-MASh ULOT Mavzu: Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash. axborotlarni-chizmalarni xotiraga sa³lash. Mash²ulot rejasi: 56 Grafik 1. Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash buyru²i va undan foydalanish algoritmi. 2. Grafik axborotlarni-chizmalarni xotiraga sa³lash tartibi, shaxsiy papka yaratish va fayllarni xotirada sa³lash.

57 Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, III-bob «Redaktirovanie geome-trii», 4-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., betlar. 3. B.Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft III-bob Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash buyru²idan foydalanib chizmadagi biror ob`ektning yoki konturning ichki soµasi shtrixovka ³ilinadi. AutoCAD dasturlari kesim va ³ir³im, aylana va k pburchaklarning yuzalarini ob`ekt deb ³abul ³iladi. Ob`ektlarning zaro kesishuvidan µosil b lgan berk soµani esa, kontur deb ³abul ³iladi. Bu buyru³dan foydalanib ekrandagi biror ob`ektni yoki konturni ichki berk soµasi ³uyidagi algoritm asosida shtrixovka ³ilinadi: 1. «Shtrixovka» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanadi, shunda ekranda mulo³atlar darchasi «Granitsa shtrixovki» paydo b ladi (64-shakl). 64-shakl Undagi «Bistriy» vkladkasi (uning zi yuklangan µolda µam b lishi mumkin) yuklanib, «Zalivka» yacheykasidagi tugma yuklanadi. Undan kerakli shtrixovka namunasi «Sich³on» yordamida topiladi va yuklanadi. Tanlangan shtrixovkani «Obrazets» - namuna yacheykasida kuzatish mumkin. Darchaning ng 57

58 tomonidagi «Vibor tochki» yoki «Vibor ob`ektov» tugmasi yuklanadi. Agar konturning ichi shtrixovkalansa, «Vibor tochki» tugmasi, agar ob`ektning ichki soµasi shtrixovkalansa, «Vibor ob`ektov» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. Agar «Vibor tochki» tugmasi yuklansa, darcha y ³olib ekranda chizma va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Select internal point: - ichki nu³asini k rsating», ya`ni konturning ichki soµasida biror nu³ta tanlashni s raydi. Agar «Vibor ob`ektov» tugmasi yuklansa, darcha y ³olib ekranda chizma va mulo³atlar ³atorida ³uyidagi s rov paydo b ladi: «Ob`ektni k rsating», ya`ni ob`ektning chegaralovchi barcha chizi³larini belgilab chi³ishni s raydi. 2. Kvadrat nishoncha bilan «Sich³on» yordamida ob`ektning chegaralovchi chizi³lari yoki konturning biror ichki soµa nu³tasi yuklanadi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 3. Shunda yana dastlabki darcha paydo b ladi va undagi «Prosmotr» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. Natijada oldindan k rib chi³ish uchun ekrandagi ob`ektning tasviri shtrixovkalangan µolda paydo b ladi. Agar shtrixovka tasviri talabga javob bermasa, «Sich³on» yoki «Enter» tugmasi yuklanadi va yana ekranda darcha paydo b ladi. Undagi «Ugol» va «Masshtab» yacheykasidagi burchak va shtrixovka chizi³lari orasidagi lchamlar ³iymati kerakli ³iymatlarga zgartiriladi. Yana bir bor darchadagi «Prosmotr» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanib, shtrixovka tasviri ³ayta k rib chi³iladi. Agar shtrixovka tasviri talabga javob bersa, «Sich³on» yoki «Enter» tugmasini yuklab darchaga ³aytiladi (65- shakl). 58

59 65-shakl 4. Darchadagi «OK» tugmasini «Sich³on» yordamida yuklab, ekranda berilgan ob`ekt yoki konturning shtrixovkasi bajariladi Grafik axborotlarni-chizmalarni xotiraga sa³lash tartibi. «AutoCAD» da ³uyidagi xotirada sa³lash fayllari majud: - dwg - «AutoCAD»ning standart fayli; - dwt-shablonlar (burchak shtampli asosiy formatlar) fayli; - dwx-offise,adobi va COREL paketlar dasturiga joylash fayli - dwg-«autocad»ning standart faylidan foydalanib grafik axboratlar xotiraga kiritiladi. Bunda fayl nomi uni zimiz nomlaymiz, fayllarni ramziy belgisi 256 tagacha b lishi mumkin. -dwg - kengaytmani komp`yuterning zi beradi. 59

60 -dwt-shablonlar (burchak shtampli asosiy formatlar) faylidan foydalanib yangi ishlab chi³ilgan shablonlar xotiraga kiritiladi. -dwx-offise,adobi va COREL paketlar dasturiga joylash faylidan foydalanib, «AutoCAD»dagi grafik axborotlarni offise, Adobi va COREL paketlariga joylab va ularda ochish mumkin. Ma`lumki komp`terga kiritilgan u yoki bu axboratlar disketlarning ma`lum ³ismida-faylida joylashgan b lib, ular xotirada anti³a nom bilan sa³lanadi. Komp`yuterda fayllar juda k p b lganligi uchun ularni xotiradan cha³irib olishni osonlashtirish kerak b ladi. Shu ma³sadda fayllar soµalarga ya³in b lgan yoki shaxsiy yoki maxsus nomli papkada, masalan gurux talabalarining chizmalari, shu gurux nomi bilan atalgan papkada xotirada sa³lanadi. Yangi yoki shaxsiy papka ³uyidagi algoritm asosida yaratiladi: 1. Menyular panelidan «Fayl» menyusi «Sich³on» yordamida yuklanadi va undagi «Soxranit` kak» buyru²iga kiriladi. Shunda ekranda µujjatlarni sa³lash «Soxranenie dokumenta» darchasi paydo b ladi. Undagi «Papka» yacheykasiga «Moi dokumenti» papkasi ³ yiladi. 2.Yangi papka ochish-«sozdat` papku» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanadi. Bu tugma «Papka» yacheykasi ³atorida undan ng tomonda joylashgan b ladi. Shunda ekranda µujjatlarni sa³lash darchasini ustida «Sozdanie papki»-darchasi paydo b ladi. Undagi «Imya» yacheykasiga yangi papkaning nomi, masalan guruxining nomi kiritiladi va «OK» tugmasi «Sich³on» yordamida yuklanib yangi papka yaratiladi. Bu yangi ochilgan papka «Moi dokumenti» papkasida joylashib ³oladi (66-rasm). 60

61 66-rasm Yangi papkada fayllar ³uyidagi algoritm asosida xotiraga kiritiladi: 1. Menyular panelidan «Fayl» menyusi «Sich³on» yordamida yuklanadi va undagi «Soxranit` kak» buyru²iga kiriladi. Shunda ekranda µujjatlarni sa³lash darchasi «Soxranenie dokumenta» paydo b ladi. Undagi «Papka» yacheykasiga «Moi dokumenti» papkasidagi yangi ochilgan papka, ya`ni gurux nomi bilan nomlangan papka ³ yiladi. 2. Darchadagi «Imya fayla» yacheykasiga fayl nomini, masalan «Alieva Barno», ya`ni talabaning familiyasi va ismi terib kiritiladi va «Soxranit`» tugmasi «Sich³on» yordamida yoki «Enter» tugmasi yuklanadi. Natijada ekrandagi chizma fayli yangi papkada xotiraga yozilib ³oladi (67- rasm). 61

62 67-rasm Barcha tilgan materiallar asosida 68-shaklda keltirilgan tasvirning ekrandagi chizmasi bajarilsin. 68-shakl 62

63 Таянч иборалар: Кесим ва ³ир³им юзаларини штриховкалаш буйру²и Штриховкалаш объекти Штриховкалаш контури График ахборотларни- чизмаларни хотирага са³лаш Хотирадан ча³ириш Файл Шахсий папка Talaba zlashtirishini tekshirish uchun savollar: 1. Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash buyru²i yuklangach ³anday amallar bajariladi; 2. «Prosmotr» tugmasi ³anday vazifani bajaradi. 3. Kesim va ³ir³im yuzalarini shtrixovkalash chizi³lari orasidagi masofa ³anday ³ilib zgartiriladi. 4. Shtrixovkalash chizi³larini gorizontal chizi³³a nisbatan o²ish burchagi ³anday ³ilib zgartiriladi. 5. AutoCAD dasturlarida shtrixovkalash ob`ekti va konturi deb ³anday berk yuzalarga aytiladi. 6. Grafik axborotlarni xotiraga ³anday sa³lanadi. Shaxsiy papka ³anday yaratiladi. 7. Fayl deb nimaga aytiladi. 8. Shaxsiy papka nima uchun yaratiladi. VIII-MASh ULOT Mavzu: Grafik axborotlarga lcham ³ yish buyru³lari 63

64 Mash²ulot rejasi: 1.«Razmeri»-«lchamlar» ³ yishga tayorgarlik k rish tartibi; 2.«Razmeri»-«lchamlar» ³ yish buyru²i va uning algoritmi. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, III-bob «Primitivi», 4-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., III-bob «Sredstva chercheniya», 1 va 2-³ism, betlar. 3. B. Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft III-bob. «Razmeri»-«lchamlar» buyru²idan foydalanib geometrik figuralar, detallar va buyumlarning kerakli lchamlari chizmada ³ yiladi. Buning uchun avval kerakli k rsatkichlarning lchamlari komp`yuterga kiritiladi, ya`ni lcham ³ yishning tayyorgarlik k rish bos³ichi bajariladi «Razmeri»-«lchamlar» ³ yishga tayorgarlik k rish bos³ichi ³uyidagi tartibda amalga oshiriladi: 1. «Sich³on» yordamida menyular panelidan «Format» yoki «Razmeri» menyusi yuklanib, undagi tegishlicha«razmernie stili...» yoki «Stil`...» buyru²iga kiriladi. Shunda ekranda «Menedjer Stilya Izmereniya» darchasi paydo b ladi (69- rasm). 2. Bu darchadagi ng tomonda joylashgan buyru³lar orasidan «Izmenit`» tugmasi yuklanadi. Ekranda «Izmenit` Stil` Izmereniya: ISO-25» darchasi paydo b ladi (70-rasm). Avval undagi «Linii i Strelki» vkladka-³ yilmasi yuklanadi va «Promejutok do linii», «Smeshenie ot nachala» va 64

65 69-rasm «Razmer Strelki» yacheykalariga tegishlicha, chi³arish chizi²ini lcham chizi²idan chi³ib turish uzunligi, chi³arish chizi²i bilan kontur chizi³ orali²i va strelka lchamlari chizmani katta- kichikligiga muvofi³ tanlab kiritiladi. Agar bu ³iymatlar tegishlicha 1.25, 0 va 7 b lsa, ma³sadga muvofi³ b ladi. 70-rasm 65

66 S ngra bu darchadagi «Tekst» vkladka-³ yilmasi yuklanib, «Visota Teksta» va «Smeshenie ot mernoy linii» yacheykalariga, matndagi shrift balandligi va µarf µamda ra³amlar bilan lcham chizi³lari orasidagi masofalar kiritiladi. Masalan bu ³iymatlar tegishlicha 7 va 3 yoki 4 b lsin. «Priravnivanie teksta» -matnni tekislashdagi «Standart ISO» tugmasi yuklanib, «OK» tugmasi yuklanadi (71- rasm). 71-rasm Shunda ekranda, dastlabki «Menedjer Stilya Izmereniya» darchasi paydo b ladi va undagi «Zakrit`» tugmasi yuklanib chizmaga ³aytiladi: 3. lcham ³iymatlarini va chizmadagi yozuvlarni DavST (GOST)ga muvofi³ yozilishi uchun menyular ³atoridagi «Format» menyusiga kiriladi va undagi «Stil` Teksta» buyru²i yuklanadi. Shunda ekranda «Stil` Teksta» darchasi paydo b ladi (72-rasm). Undagi «Faktor shirini» va «Ugol naklona» yacheykalariga µarf 66

67 va ra³amlar enining koeffitsienti va ularni ³atorlar asosiga o²ish burchagi, vertikal chizi³³a nisbatan kiritiladi. Agar bu ³iymatlar tegishlicha 0.6 va 15 b lsa, yozuvlar 75 0 ga o²gan µolda yozilish µolatiga tib ³oladi. 72-rasm Bu µolatni bevosita «Predvaritel`niy prosmotr «Oldindan k rib kuzatish» yacheykasida kuzatilib, «Stil` Teksta» darchasi yopiladi va lchamlar ³ yishga tayyorgarlik k rish bos³ichi yakunlanadi. S ngra berilgan chizmaga ³aytib lchamlar ³ yishga kirishiladi Ekranning ng tomonida joylashgan lcham ³ yish asboblari panelidan foydalanib chizmada tasvirlangan geometrik figuralar, detallar va buyumlar elementlarining lchamlari, ularni bo²lovchi lchamlar va oxirida gabarit lchamlari ³ yiladi. Barcha lchamlarning chi³arish va lcham chizi³larini µamda lcham ³iymatlarini komp`yuterning zi µisoblab chizmaga yozib ³ yadi. Shuning uchun lchamlarni chizmada k rinimli b lishini µisobga olgan µolda joylashtiriladi. Agar unga erishishni iloji b lmasa, «Izmenit` Stil` Izmereniya: ISO- 25» darchasiga kirib, undaga «Podgonka» ³ yilma-«vkladka»sini yuklab, lchamlarni chizmadagi joylarini zgartirib, ularni ³ yilishini k rinimli b lishiga erishiladi. 67

68 Chizmada chizi³li lchamlar, lchamlar panelidagi tugmani, ³iya joylashgan elementlarning lchamlari esa, tugmani yuklab ³ yiladi. Chizmada biror nu³taning X yoki Y koordinatalarini k rsatish lozim b lsa, tugmani yuklab ³ yiladi. Aylana yoyining radiusi va aylana diametri tegishlicha, tugmalardan, µamda burchak lchamlar, tugmadan foydalanib ³ yiladi. Agar biror sabab bilan lcham k rsatkichlarini zgartirish kerak b lsa, lchamlar panelidagi oxirgi tugmasini yuklab, ekranga dastlabki «Menedjer Stilya Izmereniya» darchasini cha³irish µam mumkin. Agar biror lcham ³iymatini yaxlitlab olish yoki unga ³ shimcha yozuv kiritish zarur b lsa, menyular ³atoridan «Izmenit`» menyusi yuklanib, uni darchasidan «Tekst» ³ shimcha buyru³ yuklanadi. Shunda ekranda paydo b lgan kvadrat nishoncha bilan zgartirish kiritiladigan lcham bo²lanadi. Ekranda paydo b lgan «Redaktor mul`tilineynogo teksta» darchasiga kerakli zgartirish, masalan Ô100,51 yozuvini, Ô100 yoki Ô101 yozuviga, yoki Ô10 yozuvini «4 tesh. Ô10» yozuviga zgartiriladi. Darchadagi «OK» yoki «Enter» tugmasini yuklab, ³ yilgan lcham taxrir ³ilinadi. AutoCAD 2002 dasturida «Redaktor mul`tilineynogo teksta» darchasini ³uyidagi ketma-ketlikda «Modifikatsiya/Ob`ekt/ Tekst/ Redaktirovanie...» ekranga cha³iriladi. lcham ³ yish buyru²idan foydalanib ³uyidagi 73-rasmdagi vazifa bajarilsin va uning lchamlari ³ yilsin. 68

69 73-rasm Tayanch iboralar: лчам ³ йиш буйру³лари лчамлар ³ йишга таёргарлик к риш лчамлар ³ йиш ва унинг алгоритми Чизи³ли лчам Радиус лчам Диаметр лчам Talaba zlashtirishini tekshirish uchun savollar: 1. lchamlar ³ yishga tayorgarlik k rish tartibini aytib bering; 2. lchamlar ³ yishning ³aysi buyru³laridan foydalanib gorizontal, vertikal va o²ma konturlarga lchamlar ³ yiladi; 3. lchamlar ³ yishning ³aysi buyru³laridan foydalanib aylanaga va uning yoyiga lchamlar ³ yiladi; 4. lamdagi yozuvlarni ³anday ³ilib 75 gradusga o²dirib yoziladi; 69

70 5. lamdagi yozuvlarni balanligi ³anday ³ilib zgartiriladi; 6. lamdagi yozuvlarni ³anday ³ilib taxrir ³ilinadi, ya`ni lcham ³iymatlari ³anday ³ilib yaxlitlanadi yoki unga ³ shimcha yozuvlar kiritiladi. Komp`yuter grafikasidan birinchi joriy nazorat ishini (1-JN) bajarish (Nazorat ishi ³uv semestrining t ³³izinchi xaftasida kunning ikkinchi yarmida tkaziladi) Nazorat rejasi: 1. Birinchi nazorat ishinining ma³sadi va mazmuni; 2. Birinchi nazorat ishini bajarish uchun tavsiyalar va uslubiy k rsatmalar; 3. Birinchi nazorat ishini taxt ³ilish. Uni xotirada sa³lash va chizma ³o²oziga chi³arish. 1-JN.1. Birinchi nazorat ishida tutashmaning chizmasi bajariladi. Birinchi nazoratda talabalarning komp`yuter grafikasidan olgan bilim va rgangan amaliy k nikmalari sinaladi. Birinchi nazoratda ularning amaliy malakalari µam ortadi. Talabalarga ³ituvchilar tomonidan vazifa ³ilib, ilovani birinchi laboratoriya ishida keltirilgan nazorat ishlari uchun vazifalar variantlaridan tanlab beriladi. Buning uchun ular z vazifalarini daftarlariga k chirib oladilar. 1-JN.2. Tutashma bilan tanishib, uning chizmasini ³uyidagi ketma-ketlikda bajarish tavsiya etiladi, lekin buni µar bir talaba zi istagan va ma³bul deb ylagan reja asosida, ya`ni ijodiy izlanishda b lib bajarishlari µam mumkin: 1. Tekis konturning simmetriya ³lari va markaz chizi³lar «Otrezok»- «Kesma» buyru²idan foydalanib tkaziladi. Markaz chizi³larni tkazishda ular orasidagi masofani «Surish» - «Sdvig» buyru²idan yoki kesma uzinligini tezkor kiritish usulidan foydalanib kiritiladi. Tekis kontur chizmasida berilgan chizi³lar, ya`ni t ²ri chizi³ va aylanalar chizib olinadi. 70

71 Tekis kontur chizmasidagi tutashma elimenti-aylana yoyi t li³ aylana k rinishida chizish panelidagi yoki «Cherchenie» menyusidagi «Krug»-«Aylana» buyru²idan foydalanib chizib olinadi. Bunday amallarni bajarish asosida chizmadagi barcha tutashmalar bajariladi. Ulardagi orti³cha aylana yoylarini chizmadan y ³otiladi. S ngra berilgan lchamlar, ekranda bajarilgan chizmaga ³ yib chi³iladi. 1-JN.3. Yu³oridagi bos³ichlarda bajarilgan «Tekis kontur» chizmasi taxt ³ilinadi. Tayyor b lgan «Tekis kontur» chizmasi chop etishga tayyor µolda µotirada sa³lanadi va bir nusµada ³o²ozga k chirib olinadi. IX, X -MASh ULOTLAR Mavzu: Komp`yuter grafikasidan laboratoriya ishlarini bajarishga oid tavsiyalar va uslubiy k rsatmalar Mash²ulot rejasi: 1. Laboratoriya ishlarini joylashtirish uchun A4 yoki A3 farmatlarni bajarishga oid tavsiyalar va uslubiy k rsatmalar. 2. AutoCAD dasturida yozuvlar bajarish. Adabiyot: 1. www. info-baz.narod.ru, III-bob «Redaktirovanie geome-trii», 4-³ism. 2. A. Fedorenkov, A.Kimaev, AutoCAD 2002: «Prakticheskiy kurs», Moskva, «DESS SOM», 2002g., III-bob «Sredstva chercheniya», 1 va 2-³ism, betlar. 3. B. Barchard va bosh³alar. «Vnutrenniy mir AutoCAD» (Inglizchadan tarjima) Kiev: DiaSoft III-bob Bu mash²ulotda avvalgi mash²ulotlarda zlashtirilgan bilimlar asosida laboratoriya ishlarini joylashtirish uchun A4 yoki A3 farmatlarni asosiy yozuvi bilan bajariladi. A4 farmatni va asosiy yozuv kataklarini chizishni va ulardagi yozuvlarni bajarishni k rib chi³amiz. 71

72 A4 farmatni ekranda chizish uchun «Kesma» buyru²i yuklanadi. K rsorni ekranning pastki yoki yu³ori chap burchagiga olib kelib, uning birinchi chap burchagining rni belgilanadi. Shunda mulo³atlar darchasida, kesmani ikkinchi uchining koordinatalarini kiritish s raladi. Kesma uzunligini kiritishning tezkor usulidan foydalanib, kursorni gorizontal chizi³ b ylab ng tomonga suriladi va 210 mm terilib, «Enter» bilan ³ayd etiladi. Natijada A4 farmatning bir tomoni µosil b ladi va kursor bu tomonning ikkinchi uchiga kelib ³oladi. Kursorni yu³origa vertikal chizi³ b ylab suriladi va 297 mm ni klavishlar yordamida teriladi, µamda «Enter» bilan ³ayd etiladi. Natijada A4 farmatni ikkinchi tomoni ekranda chizilib ³oladi. olgan tomonlarini µam yu³oridagi tomonlari kabi chizib olinadi. Natijada A4 farmat ekranda tasvirlanib ³oladi. Ramka chizi²ini va asosiy yozuv kataklarini chizish uchun «Sdvig»-«Surish» b ru²idan foydalaniladi. Buning uchun bu buyru³³a kirib, 5 mm ³iymat kiritiladi va A4 formatning pastki, ustki va ng tomonlarini ketma-ket kvadrat nishoncha bilan ajratib, kursorni format ichkarisiga surib «Sich³on» bilan ³ayd etiladi. Natijada ramka chizi²ining pastki, ustki va ng tomonlari chiziladi. Uning chap tomonini chizish uchun, uni kvadrat nishoncha bilan ketma-ket t rt marotaba siljitib, uni 20 mm ng tomonga suriladi. Asosiy yozuvning kataklarini chizish uchun kvadrat nishoncha bilan ketma-ket n bir marotaba siljitib, gorizontal chizi³lari chizib olinadi. S ngra «Sdvig»-«Surish» buyru²idan yoki kesma uzunligini tezkor kiritish usulidan foydalanib, uning vertikal chizi³lari chizib olinadi. Orti³cha t ²ri chizi³larni va ularning uzunliklarini kesmani ajratib, ekrandan y ³otiladi yoki uzunliklari ³is³artirilib chi³iladi. Natijada asosiy yozuv kataklari DavSTida belgilanganidek chizilib ³oladi Asosiy yozuv grafalarini tegishli yozuvlar bilan t ldiri- ladi. Kataklardagi yozuvuni bajarishda asosiy yozuv kataklarini bir nechtasini kattalishtirib olinadi. AutoCAD dasturida yozuvlar ³uyidagi algoritm asosida bajariladi: 72

73 1. Menyular ³atoridan «Risovanie»-«Chizish» menyusi yuklanib, undagi «Tekst»-«Matn» buyru²i yuklanadi. Oxirgi buyru³dagi «Odno strochniy»-«bir ³atorli» ³ shimcha b yru³ yuklanadi (75-rasm). 75-rasm Shunda mulo³atlar ³atorida «Matn yozuvining boshlash nu³tasini k rsating» s rovi paydo b ladi. Yozuvning boshlanish nu³tasi biror katakni chap tomonidan k rsatiladi. 2. Shunda mulo³atlar ³atordagi navbatdagi s rov paydo b ladi: «Matndagi µarflarning balandligini kiriting»:. Bu s rovga 2,5 mm terib kiritiladi va «Enter» bilan ³ayd etiladi. 3. Shunda yana navbatdagi s rov paydo b ladi: «Matn asosini gorizontga nisbatan o²ish burchagini kiriting». Bu s rovga «0», ya`ni gorizontal chizi³ b ylab matnni yozilishi kiritiladi. Bu s rovning k rsatkichi µam «Enter» bilan ³ayd etiladi. 4. Shundan s ng mulo³atlar darchasida «Matnni kiriting» s rovi paydo b ladi (76-rasm). 73

74 76-rasm Bu s rovga javoban kerakli yozuvlar masalan, asosiy yozuv kataklaridan eng pastki chap katagiga ra³amlar yozgan kabi, uning barcha kataklari tegishli yozuvlar bilan t ldirilib chi³iladi. Agar yozuvlarni bajarishda xatolikka y l ³ yilgan b lsa, ularni «Izmenit`»- «zgartirish» menyusini va undagi «Tekst»-«Matn» buyru²i «Sich³on» yordamida yuklanib, ³uyidagicha bataraf etiladi: Bu buyru³ yuklangach ekranda «Matnni taxrir ³ilish» darchasi va kvadrat nishoncha paydo b ladi (77-rasm). 77-rasm Kvadrat nishoncha bilan yu³orida yozilgan yozuvni ajratiladi, shunda «Matnni taxrir ³ilish» darchasidagi «Matn» yacheykasida bu yozuv paydo b ladi. Bu yozuvni «Backspace» tugmasi yordamida chiriladi va uning rniga t ²ri yozuv masalan, «Chizdi» yozuvi terilib, «OK» yoki «Enter» tugmasi bilan ³ayd etiladi. Shunda ekrandan darcha y ³olib, t ²ri yozuv paydo b ladi. Shu tari³a taxrir ³ilib not ²ri bajarilgan yozuvlar t ²rilanadi. 74

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI. AVTOMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI kafedrasi

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI. AVTOMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI kafedrasi O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI MAXSUS QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI AVTOMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI kafedrasi LOYIHALASH JARAYONLARINI AVTOMATLASHTIRISH ASOSLARI

More information

MAXSUS EFFEKTLAR KOMPYUTER GRAFIKASI VA DIZAYN FANIDAN

MAXSUS EFFEKTLAR KOMPYUTER GRAFIKASI VA DIZAYN FANIDAN O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNUVERSITETI KASB TA LIMI FAKULTETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI MAXSUS EFFEKTLAR KOMPYUTER

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA-MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI MEXANIKA-MATEMATIKA FAKULTETI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA-MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI MEXANIKA-MATEMATIKA FAKULTETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA-MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI MEXANIKA-MATEMATIKA FAKULTETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA BO LIMI 5110700-INFORMATIKA

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI DASTURIY

More information

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI Kompyuter injiniring fakulteti Axborot texnologiyalari kafedrasi

More information

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI REFERAT MUALLIF: X.A.Ishanxodjayeva (TATU, e-mail adish_adisha@ mail.ru) JAVA SCRIPT

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI C++ DA DASTURLASH

More information

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI Kompyuter injiniring fakulteti Axborot texnologiyalari kafedrasi

More information

upakovkalari dizayni (Artel, Uztelecom, Roison) mahsulotlarini yaratish.

upakovkalari dizayni (Artel, Uztelecom, Roison) mahsulotlarini yaratish. O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI "Himoyaga ruxsat" "KG va D"kafedra mudiri F.M.Nuraliyev

More information

1. Operatsion tizim (OT) tushunchasi 2. Operatsion tizimlarning rivojlanish bosqichlari. 3. Windows operatsion tizimi 4. Mobil operatsion tizimlar

1. Operatsion tizim (OT) tushunchasi 2. Operatsion tizimlarning rivojlanish bosqichlari. 3. Windows operatsion tizimi 4. Mobil operatsion tizimlar Reja: 1. Operatsion tizim (OT) tushunchasi 2. Operatsion tizimlarning rivojlanish bosqichlari. 3. Windows operatsion tizimi 4. Mobil operatsion tizimlar Operatsion tizimning vazifasi kompyuter ishini boshqarishdan

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI KASB-HUNAR SIRDARYO VILOYATI O RTA MAXSUS KASB- HUNAR TA LIMI BOSHQARMASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI KASB-HUNAR SIRDARYO VILOYATI O RTA MAXSUS KASB- HUNAR TA LIMI BOSHQARMASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI KASB-HUNAR SIRDARYO VILOYATI O RTA MAXSUS KASB- HUNAR TA LIMI BOSHQARMASI YANGIYER PEDAGOGIKA KOLLEJI KOMPYUTER VA KOMPYUTER TIZIMLARINI SOZLASH

More information

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

BITIRUV MALAKAVIY ISHI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOMPYUTER INJINERINGI FAKULTETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI DASTURIY

More information

O'zbekiston Respublikasi Aloqa,Axborotlashtirish va Telekommunikatsiya Texnologiyalari Davlat Qo'mitasi. Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti

O'zbekiston Respublikasi Aloqa,Axborotlashtirish va Telekommunikatsiya Texnologiyalari Davlat Qo'mitasi. Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti O'zbekiston Respublikasi Aloqa,Axborotlashtirish va Telekommunikatsiya Texnologiyalari Davlat Qo'mitasi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti DIF fakulteti ATDT kafedrasi "OYDT" fanidan KURS ISHI

More information

O'rnatish menyusiga kirish

O'rnatish menyusiga kirish O'RNATISH MENYUSIGA KIRISH 1 O'rnatish menyusiga kirish 1 SETTINGS (PARAMETRLAR) tugmasini 5 soniyacha bosib turing. 2 Toast (Yuqori o'ng burchak (Standart qiymat 0, 0, 0, 0 ) ) namoyish qilinganda parolingizni

More information

Amaliy matematika va informatika ta lim yo nalishi bo yicha bakalavr darajasini olish uchun. Oromov Akmal Ahmad o g lining

Amaliy matematika va informatika ta lim yo nalishi bo yicha bakalavr darajasini olish uchun. Oromov Akmal Ahmad o g lining O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OILY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA KAFEDRASI 5130200 Amaliy matematika va informatika

More information

O ZBEKISTON ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

O ZBEKISTON ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI O ZBEKISTON ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Dasturiy injinering fakulteti OYDT fanidan bajargan KURS ISHI HISOBOTI

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI. Mengliev Sh.A.

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI. Mengliev Sh.A. O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI Amaliy matematika va informatika kafedrasi Mengliev Sh.A. Borland C++ dasturlash tili

More information

«Veb ilovalarni yaratish» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo yicha

«Veb ilovalarni yaratish» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo yicha O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI Kompyuter injiniring fakulteti Dasturiy injiniring

More information

YM. TIZIMLI DASTURIY TA'MINOT. M.M.Aliyev,E.T.Toxirov. Uslubiy qo'uanma. Toshl en ~---

YM. TIZIMLI DASTURIY TA'MINOT. M.M.Aliyev,E.T.Toxirov. Uslubiy qo'uanma. Toshl en ~--- YM. M.M.Aliyev,E.T.Toxirov TIZIMLI DASTURIY TA'MINOT Uslubiy qo'uanma Toshl en 2012 - -- ~--- «O'zbekiston temir yo'llari» DATK Toshkent temir yo'l muhandislari instituti M.M.Aliyev, E.T.Toxirov TIZIMLI

More information

O`ZBEKISTОN RESPUBLIKASI ОLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK TEXNОLОGIYA INSTITUTI «KIMIYO-TEXNOLOGIYA» FAKULTETI

O`ZBEKISTОN RESPUBLIKASI ОLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK TEXNОLОGIYA INSTITUTI «KIMIYO-TEXNOLOGIYA» FAKULTETI O`ZBEKISTОN RESPUBLIKASI ОLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK TEXNОLОGIYA INSTITUTI «KIMIYO-TEXNOLOGIYA» FAKULTETI «Оliy matematika»kafedrasi «Infоrmatika va AT» fanidan 7u-14 guruh

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Dasturiy injiniring fakulteti Aeroportda reyslarni

More information

O zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi. Namangan muhandislik pеdagogika instituti. Kasb ta`limi fakultеti

O zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi. Namangan muhandislik pеdagogika instituti. Kasb ta`limi fakultеti O zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi Namangan muhandislik pеdagogika instituti Kasb ta`limi fakultеti Kasb ta`limi (Informatika va AT) kafеdrasi fanidan Ma ruzalar matni Namangan

More information

O zbekiston Respublikasi oliy va o rta maxsus ta`lim vazirligi. Buxoro oziq-ovqat va engil sanoat texnologiyasi instituti

O zbekiston Respublikasi oliy va o rta maxsus ta`lim vazirligi. Buxoro oziq-ovqat va engil sanoat texnologiyasi instituti O zbekiston Respublikasi oliy va o rta maxsus ta`lim vazirligi Buxoro oziq-ovqat va engil sanoat texnologiyasi instituti Informatika va axborot texnologiyalari kafedrasi Tuzuvchi: k.o q. Narziev U.Z. Vizual

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI Kompyuter injiniringi fakulteti Dasturiy injiniring

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI. TOSHKENT TO QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI. INFORMATIKA VA AT kafedrasi KURS ISHI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI. TOSHKENT TO QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI. INFORMATIKA VA AT kafedrasi KURS ISHI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI. TOSHKENT TO QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI INFORMATIKA VA AT kafedrasi KURS ISHI Mavzu:Html tili va unda web sahifalar yaratish Bajardi:

More information

DJURAYEV SHERZOD SOBIRJONOVICH

DJURAYEV SHERZOD SOBIRJONOVICH O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI Qo l yozma huquqida UDK: 004.41 DJURAYEV

More information

O`ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG`ONA FILIALI. Axborot texnologiyalari fakul`teti

O`ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG`ONA FILIALI. Axborot texnologiyalari fakul`teti O`ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG`ONA FILIALI Axborot texnologiyalari fakul`teti Axborot texnologiyalari kafedrasi E kommertsiya fanidan

More information

Sh.A. Nazirov, F.M. Nuraliev. DHTML yordamida Web-sahifa. Dasturlash II fanidan dasturlashga yo naltirilgan IKT tizimilari muttahasislari uchun

Sh.A. Nazirov, F.M. Nuraliev. DHTML yordamida Web-sahifa. Dasturlash II fanidan dasturlashga yo naltirilgan IKT tizimilari muttahasislari uchun Sh.A. Nazirov, F.M. Nuraliev DHTML yordamida Web-sahifa Dasturlash II fanidan dasturlashga yo naltirilgan IKT tizimilari muttahasislari uchun TOSHKENT, 2006 Tastiqlangan: Samarqand sanoat va axborot texnologiyalar

More information

WEB DASTURLASH. fanidan MA RUZALAR MATNI

WEB DASTURLASH. fanidan MA RUZALAR MATNI WEB DASTURLASH fanidan MA RUZALAR MATNI 1 1-ma'ruza. Wеb-dasturlash faniga kirish. Rеja: I. Kirish. II. Asosiy qism: 1. Web-sahifa, Web-sayt, Web-sеrvеr; 2. Internet tehnologiyasi haqida 3. Web-tеxnologiya

More information

REJA KIRISH ASOSIY QISM I BOB Android operatsion tizimi 1.1 Android OT tarixi 1.2 Android OTning hayotimizda tutgan o rni 1.

REJA KIRISH ASOSIY QISM I BOB Android operatsion tizimi 1.1 Android OT tarixi 1.2 Android OTning hayotimizda tutgan o rni 1. 1 REJA KIRISH ASOSIY QISM I BOB Android operatsion tizimi 1.1 Android OT tarixi 1.2 Android OTning hayotimizda tutgan o rni 1.3 Android OT uchun dasturiy ta minotlarni ishlab chiqish imkonini beruvchi

More information

O ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TЕLЕKOMMUNIKATSIYA TЕXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI

O ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TЕLЕKOMMUNIKATSIYA TЕXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI O ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TЕLЕKOMMUNIKATSIYA TЕXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI «Himoyaga ruxsat» KG va D kafedra mudiri F.M.Nuraliev

More information

BAKALAVR BITIRUV ISHI

BAKALAVR BITIRUV ISHI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Himoyaga ruhsat Kafedra mudiri Y.MAbduraxmonova 2015y. BAKALAVR

More information

MUNDARIJA. ANNOTATSIYA... 2 KIRISH... 4 I BOB. ANALITIK QISM... 7

MUNDARIJA. ANNOTATSIYA... 2 KIRISH... 4 I BOB. ANALITIK QISM... 7 MUNDARIJA. ANNOTATSIYA.... 2 KIRISH.... 4 I BOB. ANALITIK QISM... 7 1.1. Mobil texnologiyalarni dunyo hayotida tutgan o rni va ahamiyati.... 7 1.2. Ta lim uchun mo ljallangan Android OT da ishlovchi dasturiy

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI MAGISTRATURA BO LIMI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI MAGISTRATURA BO LIMI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI MAGISTRATURA BO LIMI Qo lyozma huquqida UDK (371:681.14) Karimov Ulug`bek G`ofur

More information

O`ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY VА O`RTА MАХSUS TА LIM VАZIRLIGI АNDIJОN MАSHINАSОZLIK INSTITUTI

O`ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY VА O`RTА MАХSUS TА LIM VАZIRLIGI АNDIJОN MАSHINАSОZLIK INSTITUTI O`ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY VА O`RTА MАХSUS TА LIM VАZIRLIGI АNDIJОN MАSHINАSОZLIK INSTITUTI АVTОMАTIKА VА ELЕKTRОTЕХNОLОGIYA FАKULTЕTI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI KАFЕDRАSI C++ DASTURLASH TILI NI O RGANISH

More information

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O`RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA'LIMI MARKAZI

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O`RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA'LIMI MARKAZI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O`RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA'LIMI MARKAZI Sh.A.Nazirov, N.A. Aripova, R.V. Qobulov, А.Beletskiy HISOBLASH VA RAQAMLI TEXNIKA ASOSLARI Axborot-kommunikatsiya

More information

BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI

BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI O'ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Himoyaga Kafedra mudiri 2012 y. BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI Mavzu: PHP tili va AJAX Texnologiyasi bo yicha

More information

INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI yo nalishi

INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI yo nalishi O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI OLIY TA LIM TIZIMI PEDAGOG VA RAHBAR KADRLARINI QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISHNI TASHKIL ETISH BOSH ILMIY - METODIK MARKAZI

More information

O ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TОSHKЕNT AХBОRОT TЕХNОLОGIYALARI UNIVЕRSITЕTI URGANCH FILIALI Kompyuter injiniringi fakultеti Axborot texnologiyalari

More information

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

BITIRUV MALAKAVIY ISHI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI

More information

TABIIY FANLAR FAKULTETI KIMYO BO`LIMI

TABIIY FANLAR FAKULTETI KIMYO BO`LIMI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAN DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI KIMYO BO`LIMI Hisoblash usullari kafedrasi Informatika va axborot

More information

МЕХАНИКА МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТИ

МЕХАНИКА МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ МИРЗО УЛУҒБЕК НОМИДАГИ ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ МЕХАНИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТИ АМАЛИЙ МАТЕМАТИКА ВА ИНФОРМАТИКА ЙЎНАЛИШИ КУРС ИШИ МАВЗУ:

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI Qo l yozma huquqida UDK 004.4 272

More information

BAKALAVR BITIRUV ISHI

BAKALAVR BITIRUV ISHI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI H i m o y a g a kafedra mudiri AbdurahmonovaY.M. 2015 y.

More information

KURS ISHI. MFO'M fanidan. Mavzu: Internet tamoyillari fanini pedagogik va axborot texnologiyalari yordamida o`qitish metodikasi.

KURS ISHI. MFO'M fanidan. Mavzu: Internet tamoyillari fanini pedagogik va axborot texnologiyalari yordamida o`qitish metodikasi. O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO'MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI MFO'M fanidan KURS ISHI Mavzu: Internet tamoyillari

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Informatika asoslari kafedrasi C/C++ tilida dasturlash fanidan

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI. MIRZO ULUG BEK nomidagi SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI. MIRZO ULUG BEK nomidagi SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG BEK nomidagi SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI «AXBOROT TEXNOLOGIYALARI» KAFEDRASI «Informatika va axborot texnologiyalari»

More information

TOSHKENT AXBROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOPYUTER INJINERINGI FAKULTETI

TOSHKENT AXBROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOPYUTER INJINERINGI FAKULTETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOPYUTER INJINERINGI FAKULTETI 5330501 Kompyuter

More information

Mundarija. 1. Html tilida 3 xil turdagi onlayn test (MS Word dasturida) Paskal dasturlash tilida yaratilgan 3 ta test 11

Mundarija. 1. Html tilida 3 xil turdagi onlayn test (MS Word dasturida) Paskal dasturlash tilida yaratilgan 3 ta test 11 O ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA LIMI VAZIRLIGI XORAZM VILOYAT XTB TASARRUFIDAGI YANGIARIQ TUMANI 11-SONLI AFCHO IMINING O QUVCHILARINI INFORMATIKA FANIDAN YARATGAN O QUV - USLIBIY QO LLANMASI Yangiariq

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI Qo l yozma huquqida UDK KARIMOV

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Dasturiy injiniring fakulteti KURS ISHI Mavzu: Supermarket

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKAUNIVERSITETI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKAUNIVERSITETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKAUNIVERSITETI Qo lyozma huquqida UDK 373.61.9:681.14: 371.3 Magistratura bo limi Informatika va

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA KAFEDRASI 5130200'' Amaliy matematika va informatika

More information

O ZBEKISTONRESPUBLIKASIALOQAAXBOROTLASHTIRISHVATEL EKOMMUNIKATSIYATEXNOLOGIYALARIDAVLATQO MITASITOSH KENTAXBOROTTEXNOLOGIYALARIUNIVERSITETI

O ZBEKISTONRESPUBLIKASIALOQAAXBOROTLASHTIRISHVATEL EKOMMUNIKATSIYATEXNOLOGIYALARIDAVLATQO MITASITOSH KENTAXBOROTTEXNOLOGIYALARIUNIVERSITETI O ZBEKISTONRESPUBLIKASIALOQAAXBOROTLASHTIRISHVATEL EKOMMUNIKATSIYATEXNOLOGIYALARIDAVLATQO MITASITOSH KENTAXBOROTTEXNOLOGIYALARIUNIVERSITETI Dasturiy Injinering Fakulteti ATDT kafedrasi KURS ISHI Mavzu:Temir

More information

ALGORITM ASOSLARI VA ALGORITMIK TILLAR

ALGORITM ASOSLARI VA ALGORITMIK TILLAR O O`ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAХSUS TA`LIM VAZIRLIGI TOSHKЕNT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVЕRSITЕTI ALIMOV R.X., XAYITMATOV O`.T., FAYZULLAEV S.X., MAJIDOV R.R., SATTAROVA M., AKRAMOV A.A. ALGORITM

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITITUTI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITITUTI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITITUTI TABIIYOT FANLAR FAKULTETI KIMYO O QITISH METODIKASI YONALISHI 402- GURUH TALABASI

More information

Dasturlashga doir masalalar yechish. Uslubiy qo llanma

Dasturlashga doir masalalar yechish. Uslubiy qo llanma Dasturlashga doir masalalar yechish Uslubiy qo llanma Ushbu uslubiy qo llanmada 9-sinf Informatika va hisoblash texnikasi asoslari darsligi (Toshkent-2006) ning V bob (Dasturlash asoslari)da berilgan masalalarning

More information

Mundarija: Ошибка! Закладка не определена. Ошибка! Закладка не определена.

Mundarija: Ошибка! Закладка не определена. Ошибка! Закладка не определена. Mundarija: Annotatsiya... Ошибка! Закладка не определена. KIRISH... 3 I.ANALITIK QISM... 7 1.1.Ishlab chiqarishga axborot texnologiyalarini joriy etish.... 7 1.2.Global tarmoq hamda tarmoqlarning ishlab

More information

Internet tarmog ida taqiqlangan himoyalash (filtr) vositalarini ishlab chiqish

Internet tarmog ida taqiqlangan himoyalash (filtr) vositalarini ishlab chiqish O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASI HUZURIDAGI TOSHKENT ISLOM UNIVERSITETI Himoyaga > Kafedra mudiri N.Tursunov > 2013-yil. BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI Mavzu: Internet tarmog ida taqiqlangan

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK - TEXNOLOGIYA INSTITUTI. «Yengil sanoat texnologiyasi» fakulteti

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK - TEXNOLOGIYA INSTITUTI. «Yengil sanoat texnologiyasi» fakulteti O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK - TEXNOLOGIYA INSTITUTI «Yengil sanoat texnologiyasi» fakulteti «Tabiiy tolalarni dastlabki ishlash texnologiyasi» kafedrasi

More information

TABLET VII. Siglum Museum number Plate in George

TABLET VII. Siglum Museum number Plate in George SCORE TRANSLITERATION: SB TABLET VII TABLET VII Siglum Museum number Plate in George Distribution of lines by column Bab. Gilg. Epic NINEVEH E 1 K 2589 92 3 E 2 K 9196 93 E 3 K 11659 92 E 4 K 20013 93

More information

Quick Reference AutoCAD Release 2004

Quick Reference AutoCAD Release 2004 www.hyperpics.com Quick Reference AutoCAD Release 2004 Keyboard Shortcuts Drag 'n Drop Command Shortcuts (or Aliases) Object Selection Methods Object Snaps Coordinate System Autodesk, the Autodesk logo,

More information

Instructor: Dr.Ashok Kaushal

Instructor: Dr.Ashok Kaushal Continuing Education Department AutoCAD Instructor: Dr.Ashok Kaushal E-mail: ashok_kaushal@hotmail.com Topics Intro to CAD, Geometric commands, Absolute & Relative values, Line, Circle, Arc Dr. Ashok Kaushal

More information

Randy H. Shih. Jack Zecher PUBLICATIONS

Randy H. Shih. Jack Zecher   PUBLICATIONS Randy H. Shih Jack Zecher PUBLICATIONS WWW.SDCACAD.COM AutoCAD LT 2000 MultiMedia Tutorial 1-1 Lesson 1 Geometric Construction Basics! " # 1-2 AutoCAD LT 2000 MultiMedia Tutorial Introduction Learning

More information

TRYMUS. 1. Overview. V.22bis/V.32bis/V.34/V.90/V.92 Modem Module with ISOmodem TM. and Global DAA. TRYMUS Corporation. Feature.

TRYMUS. 1. Overview. V.22bis/V.32bis/V.34/V.90/V.92 Modem Module with ISOmodem TM. and Global DAA. TRYMUS Corporation. Feature. 1. Overview Feature Data Modem Formats - ITU-T a. UM2404SM : 300bps to 2400bps b. UM2415SM : 300 bps to 14.4kbps c. UM2434SM : 300 bps to 33.6kbps d. UM2457SM : 300 bps to 56kbps e. UM2493SM : 300bps to

More information

Training manual: An introduction to North Time Pro 2019 ESS at the terminal

Training manual: An introduction to North Time Pro 2019 ESS at the terminal Training manual: An introduction to North Time Pro 2019 ESS at the terminal Document t2-0800 Revision 15.1 Copyright North Time Pro www.ntdltd.com +44 (0) 2892 604000 For more information about North

More information

AutoCAD 2D I. Module 15. Trimming and Extending. IAT Curriculum Unit PREPARED BY. January 2011

AutoCAD 2D I. Module 15. Trimming and Extending. IAT Curriculum Unit PREPARED BY. January 2011 AutoCAD 2D I Trimming and Extending PREPARED BY IAT Curriculum Unit January 2011 Institute of Applied Technology, 2011 Auto CAD Self-paced Learning Modules AutoCAD 2D Trimming and Extending Learning Outcomes:

More information

EASTER VIGIL: EUCHARISTIC PRAYER 2

EASTER VIGIL: EUCHARISTIC PRAYER 2 EASTER VIGIL: EUCHARISTIC PRAYER 2 4 7 8 CELEBRANT CONGREGATION CELEBRANT The Lord be with you. And with your spi - rit. Lift up your hearts. ( 4)/C ( 4)/C G /D D CONGREGATION CELEBRANT CONGREGATION We

More information

TABLET X. Siglum Museum number Plate in George. z IM (ND 4381) 32 3 i // v variant text, see Chapter 7 ii // vi // XI ?

TABLET X. Siglum Museum number Plate in George. z IM (ND 4381) 32 3 i // v variant text, see Chapter 7 ii // vi // XI ? SCORE TRANSLITERATION: SB TABLET X 1 TABLET X Siglum Museum number Plate in George Distribution of lines by column Bab. Gilg. Epic NINEVEH K 1 K 3382+Rm 621 108 13 K 2 K 8579 109, 111 K 3 K 8589+Sm 1681

More information

Adding a New Plotter using Tools/Preferences. First you must select tools from the menu bar, then select preferences to add a new plotter.

Adding a New Plotter using Tools/Preferences. First you must select tools from the menu bar, then select preferences to add a new plotter. Adding a New Plotter using Tools/Preferences First you must select tools from the menu bar, then select preferences to add a new plotter. Preferences Dialog Box In Order to add a new Printer you must select

More information

1 Introduction to AutoCAD

1 Introduction to AutoCAD 1 Introduction to AutoCAD The term CAD (Computer Aided Design) applies to a wide range of programs that allow th user to created drawings, plans, and designs electronically. AutoCAD is one such program

More information

Tutorial Second Level

Tutorial Second Level AutoCAD 2018 Tutorial Second Level 3D Modeling Randy H. Shih SDC PUBLICATIONS Better Textbooks. Lower Prices. www.sdcpublications.com Powered by TCPDF (www.tcpdf.org) Visit the following websites to learn

More information

Touch Input. CSE 510 Christian Holz Microsoft Research February 11, 2016

Touch Input. CSE 510 Christian Holz Microsoft Research   February 11, 2016 Touch Input CSE 510 Christian Holz Microsoft Research http://www.christianholz.net February 11, 2016 hall of fame/hall of shame? Nokia 5800, 2008 hall of fame/hall of shame? stylus we ve invented [Lightpen

More information

7/21/2009. Chapters Learning Objectives. Fillet Tool

7/21/2009. Chapters Learning Objectives. Fillet Tool Chapters 12-13 JULY 21, 2009 Learning Objectives Chapter 12 Chapter 13 Use the FILLET tool to draw fillets, rounds, and other rounded corners. Place chamfers and angled corners with the CHAMFER tool. Separate

More information

How to Render Architectural Desktop 2005 Objects

How to Render Architectural Desktop 2005 Objects How to Render Architectural Desktop 2005 Objects The procedure for assigning AccuRender materials to Architectural Desktop objects and layers is nearly identical to that of AutoCAD. The difference in assigning

More information

Introduction to AutoCAD 2010

Introduction to AutoCAD 2010 Page 1 Introduction to AutoCAD 2010 Alf Yarwood Chapter 2 Exercise 1 1. Open AutoCAD 2010 - either with a double-click on its start-up icon in the Windows desktop, or by using the method on the computer

More information

Tutorial 3: Constructive Editing (2D-CAD)

Tutorial 3: Constructive Editing (2D-CAD) (2D-CAD) The editing done up to now is not much different from the normal drawing board techniques. This section deals with commands to copy items we have already drawn, to move them and to make multiple

More information

Scorciatoie da tastiera - Circad 4.09

Scorciatoie da tastiera - Circad 4.09 Scorciatoie da tastiera - Circad 4.09 File FE New File - File FO Open File - File FR Re-Open - File FT Total Recall - File FD Load - File FC Close File - File FE Erase File - File FS Save File - File FA

More information

Autodesk Inventor - Basics Tutorial Exercise 1

Autodesk Inventor - Basics Tutorial Exercise 1 Autodesk Inventor - Basics Tutorial Exercise 1 Launch Inventor Professional 2015 1. Start a New part. Depending on how Inventor was installed, using this icon may get you an Inch or Metric file. To be

More information

MODEL 528 SERIES DIGITAL COMMUNICATION STATION TABLE OF CONTENTS. Sec tion 1, Soft ware setup Sec tion 2, Hard ware setup...

MODEL 528 SERIES DIGITAL COMMUNICATION STATION TABLE OF CONTENTS. Sec tion 1, Soft ware setup Sec tion 2, Hard ware setup... TABLE OF CONTENTS DIGITAL COMMUNICATION STATION TABLE OF CONTENTS Sec tion 1, Soft ware setup...................... 1 Sec tion 2, Hard ware setup..................... 21 528SRM Internal Speaker Connections...........

More information

CAD2Gcode DXF Writer By Bob Adams

CAD2Gcode DXF Writer By Bob Adams CAD2Gcode DXF Writer By Bob Adams No need to learn CAD To make a part you would sketch your idea on paper first. Then making a drawing using a CAD program. Saving as a DXF file to convert, using a gcode

More information

Late Night Dinner Alone

Late Night Dinner Alone Late Night Dinner Alone Three Songs or Coloratura Soprano and Electric Piano by Brian K Shepard ASCAP Banquet Extra Helping Salisbury Steak Dinner Caeine ree Diet Coke Braum s Premium rench Vanilla Ice

More information

A New Method of Using Polytomous Independent Variables with Many Levels for the Binary Outcome of Big Data Analysis

A New Method of Using Polytomous Independent Variables with Many Levels for the Binary Outcome of Big Data Analysis Paper 2641-2015 A New Method of Using Polytomous Independent Variables with Many Levels for the Binary Outcome of Big Data Analysis ABSTRACT John Gao, ConstantContact; Jesse Harriott, ConstantContact;

More information

Markham J. Geller K The first of the tablets presented here is a bilingual incantation which has one line also found in Utukkū Lemnūtu.

Markham J. Geller K The first of the tablets presented here is a bilingual incantation which has one line also found in Utukkū Lemnūtu. Two Bilingual Incantation Fragments Markham J. Geller It is usually inevitable that while editing a large group of tablets, one comes across fragments which look like they belong to the series with which

More information

7/7/2009. Chapter 7 Object Snaps and Autotracking. Chapter 7 Learning Objectives. Object Snap. Object Snap. Object Snap

7/7/2009. Chapter 7 Object Snaps and Autotracking. Chapter 7 Learning Objectives. Object Snap. Object Snap. Object Snap Chapter 7 Learning Objectives Chapter 7 Object Snaps and Autotracking JULY 7, 2009 Set running object snap modes for continuous use. Use object snap overrides for single point selections. Select appropriate

More information

TRAINING GUIDE WCS-PART-1

TRAINING GUIDE WCS-PART-1 TRAINING GUIDE WCS-PART-1 Mastercam Training Guide Objectives The learner will create the geometry for WCS-Part-1. This Lesson will cover the following topics: Create a 3-dimensional drawing by: Creating

More information

Microsoft Visio 2016 Foundation. Microsoft Visio 2016 Foundation Level North American Edition SAMPLE

Microsoft Visio 2016 Foundation. Microsoft Visio 2016 Foundation Level North American Edition SAMPLE Microsoft Visio 2016 Foundation Microsoft Visio 2016 Foundation Level North American Edition Visio 2016 Foundation - Page 2 2015 Cheltenham Group Pty. Ltd. All trademarks acknowledged. E&OE. No part of

More information

Getting Started. In This Chapter

Getting Started. In This Chapter Getting Started In This Chapter 2 This chapter introduces concepts and procedures that help you get started with AutoCAD. You learn how to open, close, and manage your drawings. You also learn about the

More information

Sloper manual Copyright 2007 Unisense A/S Version Unisense A/S

Sloper manual Copyright 2007 Unisense A/S Version Unisense A/S Sloper manual Copyright 2007 Unisense A/S Version 2007 Sloper manual Unisense A/S TABLE OF CONTENTS System Requirements...6 Features of Sloper....7 Installation of Software...8 The Light-Dark Shift Method....9

More information

The en tire ex hib tion that takes shape around Magi Bul let par takes in a game of ma ni pu la tion and re feren tial back and forth.

The en tire ex hib tion that takes shape around Magi Bul let par takes in a game of ma ni pu la tion and re feren tial back and forth. 7, rue Saint-Claude 75003 Paris T. +33 (0)1 40 27 00 32 contact@galerietorri.com www.galerietorri.com THE MAGIC BULLET Jeremy Shaw Rob Pruitt General Idea Berger&Berger 12. 01 16. 02. 2013 Ope ning re

More information

Introduction to Multilines

Introduction to Multilines Introduction to Multilines Engineering Design Technology Sacramento City College Introduction to Multilines 1 Drawing Multilines A multiline consists of between 1 and 16 parallel lines that act as one

More information

ESET SECURE AUTHENTICATION. SonicWall SSL VPN Integration Guide

ESET SECURE AUTHENTICATION. SonicWall SSL VPN Integration Guide ESET SECURE AUTHENTICATION SonicWall SSL VPN Integration Guide ESET SECURE AUTHENTICATION Copyright 2018 by ESET, spol. s r.o. ESET Secure Authenti ca ti on wa s devel oped by ESET, s pol. s r.o. For more

More information

Fixed problem with PointXYZ command's Z value changing to previous Y value.

Fixed problem with PointXYZ command's Z value changing to previous Y value. DesignCAD 3D Max 19.1 Release Notes Mar. 20, 2009 DesignCAD 19.1 offers the following fixes and enhancements: The number of useable layers was increased from 1,000 to 2,000. Fixed problem with PointXYZ

More information

The Department of Construction Management and Civil Engineering Technology CMCE-1110 Construction Drawings 1 Lecture Introduction to AutoCAD What is

The Department of Construction Management and Civil Engineering Technology CMCE-1110 Construction Drawings 1 Lecture Introduction to AutoCAD What is The Department of Construction Management and Civil Engineering Technology CMCE-1110 Construction Drawings 1 Lecture Introduction to AutoCAD What is AutoCAD? The term CAD (Computer Aided Design /Drafting)

More information

Customizing Interface Elements and Commands Part 02

Customizing Interface Elements and Commands Part 02 Customizing Interface Elements and Commands Part 02 Sacramento City College Engineering Design Technology Customizing Interface Elements and Commands 1 Creating New Commands Customizing Interface Elements

More information

BCIS 4610 Visible Analyst Tutorial 2010

BCIS 4610 Visible Analyst Tutorial 2010 VISIBLE ANALYST TUTORIAL- BCIS 4610 [ref: www.cob.unt.edu/] Part 1: Connecting to Visible Analyst In order to use Visible Analyst Tools, you need to physically be in a COB computer lab or connect to a

More information

HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG NHANH MINDJET MIND MANAGER

HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG NHANH MINDJET MIND MANAGER Hướng dẫn sử dụng nhanh Mindjet Mind Manager_ChinSu 1 HƯỚNG DẪN SỬ DỤNG NHANH MINDJET MIND MANAGER 1. Sử dụng Open - Import - Save - Print - Send - Export của Mindjrt Mind Manager : 1.1. Tạo file mới :

More information

Using Layers Chapter 4

Using Layers Chapter 4 Using Layers Chapter 4 Sacramento City College EDT 310 EDT 310 - Chapter 4 1 Introduction to Layers EDT 310 - Chapter 4 2 Introduction To Layers In manual drafting, details of a design are separated by

More information

Grips - Automatic Editing

Grips - Automatic Editing Grips - Automatic Editing Sacramento City College Engineering Design Technology Grips - Automatic Editing 1 Objectives Use grips to do automatic editing with the STRETCH, COPY, MOVE, ROTATE, SCALE and

More information