Amaliy matematika va informatika ta lim yo nalishi bo yicha bakalavr darajasini olish uchun. Oromov Akmal Ahmad o g lining

Size: px
Start display at page:

Download "Amaliy matematika va informatika ta lim yo nalishi bo yicha bakalavr darajasini olish uchun. Oromov Akmal Ahmad o g lining"

Transcription

1 O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OILY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA-MATEMATIKA FAKULTETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA KAFEDRASI Amaliy matematika va informatika ta lim yo nalishi bo yicha bakalavr darajasini olish uchun Oromov Akmal Ahmad o g lining Aniq va tabiiy fan materiallarini bosmalashda formula tahrirlagichlarni tahlil qilish mavzusida yozgan Ilmiy rahbar: o qituvchi: R. Pirova Himoyaga ruxsat etildi Fizika-matematika fakulteti dekani prof. A. Tashatov 2015-y. Qarshi 2015-y.

2 MUNDARIJA KIRISH I BOB. FORMULA YOZISHGA MO LJALLANGAN ZAMONAVIY AMALIY DASTURLAR MS Word matn muharririning formula yozishga oid imkoniyatlari MS Wordga qo shimcha o rnatiluvchi formula muharrirlari Latex nashriyot tizimi va uning imkoniyatlari II BOB. LATEX TIZIMIDA HUJJAT TAYYORLASHNING AMALIY ASOSLARI Latexni o rnatish va sozlash bosqichlari Latexda formula yozish qoidalari Formula tahrirlagichlarning qiyosiy tahlili XULOSA FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR

3 Kirish Zamonaviy axborot va kommunikatsion texnologiyalarning jadal sur atlar bilan rivojlanib borayotganligi sababli turli dasturiy texnologiyalar va dasturlashtirish tizimlari ham ularga bog liq ravishda mukammallashib, tobora yangilanib bormoqda. Prezidentizimiz I. Karimovning Yuksak ma naviyat yengilmas kuch nomli asarida shunday fikrlar keltirilgan: Chindan ham, agarki hozirgi vaqtda dunyoviy ilm-fan va texnologiyalarni chuqur o zlashtirmasak, faqat tariximiz, olis ajdodlarimizning kashfiyotlari bilan maqtanib, ularga mahliyo bo lib yashaydigan bo lsak, ana shu noyob merosni asrab-avaylab, yanada boyitib, unga o z hissamizni qo shmasak, zamon bilan hamqadam bo lib yurmasak, bizning jahon maydonida munosib o rin egallashimiz qiyin bo ladi [1]. Darhaqiqat, davlatimiz rahbari da vatiga hamohang ravishda, respublikamizda ilg or texnika va texnologiyalar bilan ishlay oladigan yuqori malakali mutaxassis bo lib yetishish maqsadida juda ko plab yoshlarimiz xorijiy tillarni o rganish, axborot-kommunikatsion texnologilar bilan ishlash, shu jumladan, mamlakatimizda joylardagi korxona va tashkilotlarda avtomatlashtirilgan ishchi o rnini takomillashtirish yo lida dasturiy ta minotlar yaratish boraida ham ilmiy-ijodiy mehnat qilmoqdalar. Ushbu bitiruv malakaviy ishining mavzusi Aniq va tabiiy fan materiallarini bosmalashda formula tahrirlagichlarni tahlil qilish deb atalib, bunda ommabop amaliy dasturlar orqali ilmiy-texnik mavzulardagi materiallarni tayyorlashda formula muharriridan samarali foydalanish uchun ularning o zaro qiyosiy tahlil qilish masalasi ko zda tutiladi. Mavzuning dolzarbligi. Turli-tuman amaliy dasturlarning nashriyot tizimiga kirib kelishi va yuqori sifatli matn strukturasini shakllantirish maqsadida ularni amalda qo llay bilish, mutaxassis sifatida yangi zamonaviy AKT vositalari haqida ilmiy-uslubiy tavsiyanomalar berish bo yicha ushbu mavzu dolzarb mavzulardan biri sanaladi. 3

4 Ishning maqsadi. MS Word, Latex va shu kabi ommalashib ulgurgan amaliy dasturlar orqali aniq yoki tabiiy fan materiallariga oid formula obyektlarini hosil qilishda maxsus muharrirlarning ichki imkoniyatlarini o rganish va ularning qiyosiy tahlilini keltirish ishning asosiy maqsadini belgilaydi. Ishning ilmiy-amaliy ahamiyati shundaki, keyingi yillarda ilmiy-texnik sohadagi konferensiya va turli nashriyot materiallarini Latexda yoki MS Wordning tayinli versiyalaridan birida tayyorlanishi haqida turlicha talablar qo yiladi. Bunga asosiy sabab, shu materiallar bosilib chiqadigan to plam yoki jurnal maketini tayyorlash va shu maketga xos sahifalash ishlarini amalga oshirishda har xil muammolarning yuzaga kelishidir. Bunday muammoni bartaraf etish uchun qaysi zamonaviy nashriyot tizimidan ommaviy tipda foydalanish kelajakda o z samarasini beradi, degan savol asosida bugungi kunda amalda qo llanilayotgan amaliy dasturlarni qiyosan tahlil qilish va bu bo yicha ko rsatmalar berish ilmiy tadqiqotchilar uchun foydadan xoli emas, albatta. Mazkur bitiruv malakaviy ishida MS Word va uning turli versiyalarida formula yozish texnologiyasi, MathType avtonom formula muharriri va Latex dasturi imkoniyatlari batafsil o rganiladi va qiyosiy tahlil asosida ularning umumiy hamda farqlanuvchi jihatlari ochib beriladi. Ushbu bitiruv malakaviy ishi kirish, ikkita asosiy bob va xulosa qismlaridan tashkil topgan bo lib, birinchi bobda MS Word uchun Equation Editor hamda MathType formula muharrirlaridan foydalanish, Latex amaliy dasturining vazifasi va imkoniyatlari haqida nazariy ma lumotlar keltirilgan. Ikkinchi bobda esa Latex tizimini o rnatish va undan amaliy foydalanish uchun tegishli sozlashlarni bajarish, Latexda hujjat tayyorlash, formula obyektlaridan foydalanish va shu bilan birga Latex hamda MS Word amaliy dasturlarining bu boradagi imkoniyatlarini qiyosiy tahlil qilish to g risidagi fikr-mulohazalar o rin olgan. Ishning oxirida bajarilgan ishlar yuzasidan ba zi xulosalar keltirilgan. 4

5 I. FORMULA YOZISHGA MO LJALLANGAN ZAMONAVIY AMALIY DASTURLAR 1.1. MS Word matn muharririning formula yozishga oid imkoniyatlari Har qanday matn ko rinishidagi ma lumotlarni kompyuterga kiritish, tahrirlash va bosmaga chiqarish uchun mo ljallangan amaliy dasturiy ta minotga matn muharriri yoki matn protsessori deb ataladi [5]. Matn muharriri deb ataluvchi ixtiyoriy dasturiy ta minot quyidagi talablarga javob bera olishi zarur: 1. Matnni terish imkoniyatini yaratish. 2. Tayyorlangan matn-hujjatni fayl ko rinishida tashqi xotiraga (diskka) yozish va diskdan chaqirib olish (yuklash). 3. Qayta tahrirlash imkonini berish. 4. Matn tipini o zgartirish: shrift turi va o lchamini o zgartirish% sahifalarni raqamlash va hk. 5. Tayyorlangan hujjatning tashqi ko rinishini namoyish etish. 6. Matnni printerdan qog ozga chiqarish imkonini berish. Hozirgacha bir qator matn muharrirlari yaratilgan bo lib, ularning ichida eng ko p foydalaniladigan mashhur dasturiy ta minotlar quyidagilardir [8]: 1. DOS asosida ishlovchi matn muharrirlari: Norton Editor, Brief, Lexicon, WD, Photon, MS Word, 2. Windows asosida ishlovchi matn muharrirlari: MS Word, Word Perfect, Write, WordPad, 3. Nashriyot tizimlari: Quark Express, PageMaker, Frame Maker, Ventura Publisher, Corel Ventura va hk. Windows muhitida ishlovchi barcha matn muharrirlari WYSIWYG (What You See Is What You Get (Что видешь, то и имеешь) Nimani ko rayotgan bo lsang, shunga ega bo lasan) tamoyiliga asoslangan. MS Word ning quyidagi versiyalari mavjud: 5

6 Word 6.0, Word 7.0 (Word 95), Word 8.0 (Word 97), Word 9.0 (Word 2000), Word 10 (Word XP), Word 11 (Word 2003), Word 12 (Word 2007). Word 14 (Word 2010) Word 15 (Word 2013) MS Word juda ham sodda rejimda ishlashi bilan birga, ikkinchi tomondan chegaralanmagan imkoniyatga ham ega. U juda ham turli-tuman shriftlarga boyligi, shu jumladan, milliy shriftlarni ham qo llab-quvvatlashi, hujjatlarni istalgan ko rinishda va o lchamda chiqarishi, matnlar bilan ishlahsni tez amalga oshirishi, ilmiytexnikaviy matnlarda formulalar bilan oson ishlay olishi va shu kabi ko plab jihatlari bilan boshqa matn muharrirlaridan keskin farq qiladi. MS Word protsessori eng ommabop muharrirlardan biridir. U zamonaviy matn protsessorlarning barcha imkoniyatlariga ega bo lib, bunday imkoniyatlardan quyidagilarni misol tariqasida keltirish mumkin: buyruqlarni bajarish uchun juda ham ko p tugmalari mavjud; oldindan tayyorlangan shablonlarni taqdim eta oladi; avtoalmashtirish imkoniyati mavjud; ko p ustunli matn bilan osongina ishlash mumkin; jadvallar bilan ishlashda qulay; matnni har xil bezash imkoniyati mavjud; matnga qo yilgan obyektlarni matn bilan o rash mumkin; ichki formula muharririga ega; vektorli grafika bilan ishlay oladi; hujjatni ko p formatli fayl ko rinishida saqlash imkoniyati mavjud; rus va ingliz tilidagi matnlarni orfografik hamda grammatik jihatdan tekshirish imkoniyatiga ega va hk. 6

7 Eng asosiysi nostandart amallarni bajarish uchun makros yozish imkoniyatiga egaligi bilan alohida ajralib turadi. MS Wordda nafaqat matematik formulalar balki kimyo va boshqa tabiiy fan formulalarini yozish borasida ham yetarlicha ustunlikka ega. MS Wordda formula yozish va tahrirlash uchun juda qulay imkoniyat bor. MS Word matn muharririning ichki standart formula tahrirlagichi MS Equation Editor deb atalib, u kompyuterga MS Word bilan birga avtomatik ravishda o rnatiladi. MS Word 2003 da formula tahrirlagichiga murojaat qilish ikki xil usulda amalga oshiriladi [8]: 1-usul: MS Word 2003 Вставка menyusining Объект bandiga murojaat qilib, Вставка объекта nomli muloqot oynasi hosil qilinadi. Bu muloqot oynasi ikkita sahifaga ega bo lib, uning Создание sahifasidagi obyektlar ro yxatidan Microsoft Equation 3.0 satri tanlanadi (1.1-rasm): 1.1-rasm. Hujjatga MS Equation obyektining tatbiq qilinishi 2-usul: MS Word menyu satridagi belgiga murojaat qilish orqali formula tahrirlagichini ishga tushirish mumkin. Ammo ushbu belgiga murojaat qilish uni menyu satriga joylashtirish bilan bog liq biroz sozlash ishlarini bajarish lozim. Buning uchun MS Word 2003 Сервис menyusining Настройка bandi ustida sichqonchaning DoubleClick hodisasini ishlatamiz. Yuzaga kelgan Настройка sarlavhali muloqot oynasi uchta sahifaga ega bo lib, uning Команды sahifasiga o tamiz. Bu sahifada ikkita yonma-yon Категории: va Команды nomli ro y- 7

8 xat maydonlari mavjud bo lib, uning Категории: bo limidagi Вставка satriga to xtalamiz. O ng tomondagi Команды bo limidan esa shu kategoriyaga tegishli buyruqlar tarkibida turgan Редактор формул satrini topib, uni sichqoncha yordamida MS Word menyu satri tomon ilintirib olib o tamiz (1.2-rasm): 1.2-rasm. Formula muharriri belgisini menyu satriga joylashtirish Shunday qilib, har ikki usul yordamida formula tahrirlagichini ishga tushirish mumkin. Formula tahrirlagichining o zi alohida foydalanuvchi interfeysiga ega bo lib, u umumiy holda quyidagicha ko rinishga ega (1.3-rasm): 1.3-rasm. MS Equation 3.0 formula muharrining ishchi oynasi Formula tahrirlagichi ishchi oynasida ko rib turganimizdek, o zining xususiy menyusi mavjud bo lib, bu menyu buyruqlari vositasida formulalar ustida istalgan tahrirlash ishlarini amalga oshirish mumkin. 8

9 Bundan tashqari, formula tahrirlagichining ichki imkoniyatidan kelib chiqqan holda shrift o lchami, intervali va formatini matematik tipga mos holda qayta o zgartirish mumkin. Formula tarkibida bir vaqtning o zida bir nechta stilga ega matnni ko rish mumkin: matematik, oddiy matn, funksiya, o zgaruvchi, grekcha harflar, vektormatritsa va hk (1.4-rasm): 1.4-rasm. MS Equation 3.0 formula matni stili Joriy holda bu stillar matematik qoidalar bo yicha o rnatilgan. Agar doimiy ravishda boshqa stillar bilan ishlash zarur bo lsa, u holda formula tahrirlagichining Стиль menyusiga kirib, undagi Определить bandi orqali stilni o zgartirib qo yish mumkin (1.5-rasm): 1.5-rasm. Equation formula matni stilini o zgartirish Xuddi shu usul formula shriftlari o lchamini o zgartirish uchun ham o rinli, ya ni formula tahrirlagichining Размер menyusi shrift o lchamini aynan bitta formula obyektinng o zi uchun (bunda Другой bandi ishlatiladi) yoki Word 9

10 sahifalaridagi barcha formula obyektlari uchun (bunda Определить bandi ishlatiladi) birdek taalluqli bo ladigan qilib o rnatib qo yish mumkin (1.6-rasm): 1.6-rasm. Equation formula matni shrifti o lchamini o zgartirish MS Word joriy tartibiga ko ra formula obyektidagi simvol va indekslarning o rnatilgan o lchami haqidagi ma lumotlar quyidagi jadvalda keltirilgan: Simvol turi O lchami Namunasi Обычный 12 пт Крупный индекс 7 пт Мелкий индекс 5 пт Крупный символ 18 пт Мелки й символ 12 пт MS Equation 3.0 da ham xuddi MS Word muharriridagidek matnni tekislash (markazlashtirish, chap, o ng va ikki tomonlama) amalini bajarish mumkin. 10

11 1.2. MS Wordga qo shimcha o rnatiluvchi formula muharrirlari MS Word o zining ichki, standart Microsoft Equation Editor formula tahrirlagichiga ega bo lishidan tashqari, u bir qator tashqi formula tahrirlagichlari bilan ham to liq integratsiyalashgan holda ishlay oladi. Tashqi formula tahrirlagichlariga MathType, MathCast, EquPixy, KFormula, WIRIS Editor (matematik formulalar uchun), ACD/ChemSketch, Chem4Word (kimyoviy formulalar uchun) va boshqalarni misol keltirish mumkin [12]. MathType formula muharriri Matematik formula tahrirlagichlari orasida hozirgi paytda eng ommabop bo lgan dasturlardan biri bu MathType dasturidir. MathType dasturi Design Science firmasining mahsuloti bo lib uning 1- versiyasi 1987-yilda ishlab chiqilgan. Eng oxirgi versiyasi MathType 6.9 bo lib, u 2013-yilda yaratilgan. Quyidagi jadvalda MathType dasturining versiyalari haqida batafsil ma lumotlar keltirilgan [12]: MathType Ishlab MathType Ishlab versiyalari chiqarilgan yili versiyalari chiqarilgan yili MathType MathType MathType MathType MathType MathType MathType MathType MathType MathType MathType MathType formula tahrirlagichi Windows va Mac OS operatsion sistemalariga mo ljallangan bo lib, u MS Office, OpenOffice, iwork, Matlab, Mathematica, Maple, MathCad, Adobe InDesign, Google Docs kabi 700 dan ortiq dasturiy mahsulotlar bilan birga integratsiyalashgan holda ishlay oladi. 11

12 Bundan tashqari, MathType dasturidan turli Web-sahifalar, elektron ta lim, elektron pochta, prezentatsiya, Wiki-ilovalar uchun hujjatlar tayyorlash kabi ko pgina sohalarda samarali foydalanish mumkin. MathType asosan ingliz, nemiz va fransuz tillari interfeysiga asoslangan kuchli dasturiy mahsulot sanaladi. MathType matnning qo lyozma variantini tanish va qayta ishlash bilan bir vaqtda foydalanuvchiga klavishlar kombinatsiyasidan foydalanish imtiyozini ham bera oladi (1.7-rasm): 1.7-rasm. MathType formula muharriri oynasi MathType dasturining bitta kamchiligi shundaki, tarkibida uning elementlari mavjud bo lgan matnli hujjatdan PDF-formatli fayllarni yaratishda biroz muammo tug ilishi mumkin. Ushbu dasturiy ta minotning oxirgi versiyasi o lchami taxminan 10 MB ga teng bo lgan Mathtype-6-9-en-win.exe fayl ko rinishida taqdim etiladi va sistemaga o rnatishni talab etadi. Ta kidlash joizki, MathType o rnatilgandan so ng u MS Word dastur oynasidan o ziga alohida menyu ajratadi, bir qismi alohida panel ko rinishida instrumentlar panelidan joy oladi. Shuningdek, unga murojaat qilinganda MS Wordning deyarli barcha versiyalaridagi mavjud standart MS Equation Editor 3.0 ning o rniga MathType ishga tushadi. MathTypega MS Worddan turib murojaat qilish usullari quyida tasvirlangan (1.8-rasm): 12

13 1.8-rasm. MathType ni MS Worddan chaqirish usullari MathType dasturining maxsus instrumental paneli vositasida MS Word hujjati uchun turli formatdagi formula matni uchun ko plab amallarni bajarish mumkin. Masalan, formulani markazlashtirish va unga chap yoki o ng tomondan nomer qo yish, Tex/Latex hujjati fragmenti uchun amallar bajarish va boshqalar shular jumlasiga kiradi. ACD/ChemSketch kimyoviy formula muharriri MS Word bilan integratsiyalashgan holda va o zi mustaqil ishlaydigan yana bir dasturiy ta minot bu ACD/ChemSketch deb ataluvchi kimyoviy formula muharriridir. ACD/ChemSketch kimyoviy elementlar, formulalar va chizmalarni yaratish va qayta ishlashga mo ljallangan kuchli dasturiy tizim hisoblanadi. Bu dasturiy ta minot orqali tayyorlangan hujjatlardan quyidagi formatli fayllarni yaratish mumkin [13]: ChemSketch 2.0 Document (SK2); MDL Molfiles (.MOL); ISIS/Sketch (.SKC); MDL RXNfiles (.RXN); CS ChemDraw (.CHM,.CDX); MDL Extended Molfiles (.MOL); CML files (.CML); Adobe (.PDF); 13

14 Windows Metafiles (.WMF); Windows Bitmaps (.BMP,.DIB); Paintbrush (.PCX); TIFF Bitmaps (.TIF); GIF Bitmaps (.GIF); Portable Network Graphics (.PNG). ACD/ChemSketch sistemaga o rnatilgandan so ng uni MS Word oynasidan ham chaqirib ishga tushirish mumkin. Buning uchun MS Word Вставка menyusining Объект bandiga murojaat qilamiz. Hosil bo lgan Вставка объекта nomli muloqot oynasining Создание sahifasidagi Тип объекта nomli ro yxat maydonidan ACD/ChemSketch satri ustida sichqonchaning DoubleClick hodisasini ishlatamiz. Natijada ACD/ChemSketch dasturining tahrir oynasi ekranda paydo bo ladi (1.9-rasm): 1.9-rasm. ACD/ChemSketch dasturi oynasi 14

15 Mazkur dasturning ishlash prinsipi xuddi MathType dasturiga o xshab ketadi, ya ni formula yoki chizmalar tahriri mustaqil oynada amalga oshiriladi va dastur oynasini yopish arafasida qayta ishlangan ma lumotlar MS Word oynasida xuddi tasvir obyekti (rasm) singari namoyon bo ladi, ammo bu tasvir obyekti emas, unga istalgan paytda o zgartirish kiritish mumkin (1.10-rasm) rasm. ACD/ChemSketch dasturi hujjati Agar ACD/ChemSketch ma lumotiga (obyektiga) o zgartirish kiritish zarur bo lsa, u holda ushbu MS Word matni tarkibidagi ACD/ChemSketch obyekti ustiga sichqonchaning DoubleClick hodisasini ishlatsak, ACD/ChemSketch dasturi ishga tushadi va bu obyekt ACD/ChemSketch dasturining ishchi oynasida paydo bo ladi, uni keragicha tahrirlagan holda, yana MS Word hujjati tarkibiga qaytarish mumkin [13]. ACD/ChemSketch dasturi vizual grafik interfeysli dasturiy ta minot hisoblanadi. U orqali turli amaliy ishlarni klaviatura va sichqoncha yordamida qulay bajarish mumkin. Mazkur dasturiy ta minot ingliz, fransuz va nemis tili interfeysiga asoslangan va Windows operatsion sistemasining turli versiyalarida ishlay oladi. Undagi mavjud shablonlar vositasida molekulalar reaksiyasiga oid strukturasi va ularga oid turli kimyoviy sxemalarni osongina chizish mumkin. ACD/ChemSketch dasturida ba zi bir reaksiya tenglamalarini buyruqlar satriga tegishli buyruqlarni kiritish orqali ham amalga oshirish mumkin. InChI=1/C5H8N2O/c1-4(8) /h2-4,8H,1H3,(H,6,7)/t4-/m0/s1 Natija esa quyidagicha bo ladi: 15

16 1.3. Latex nashriyot tizimi va uning imkoniyatlari LaTeX mashhur kompyuter verstka sistemalaridan biri TeX 1 dasturi bazasida yaratilgan va uning imkoniyatlarini kengaytirishga xizmat qiluvchi makropaket hisoblanadi. Uning dastlabki versiyasi 1984-yilda Lesli Lemport tomonidan yaratilgan. LaTeX maqola (article), hisobot-ma ruza (report), kitob (book), maxsus shablonga ega xat (letter) va shunga o xshash hujjatlarni rasmiy uslubda tayyorlashda juda qulay dasturiy ta minot sanaladi. Funksional jihatdan olib qaraydigan bo lsak, LaTeX aslida matn muharriri yoki dasturlash tili hisoblanmaydi, balki u HTML singari ssenariy tiliga daxldor tizimdir [3]. Bundan tashqari, LaTeX tizimini xuddi Assembler singari quyi darajali dasturlash tiliga ham qiyoslash mumkinki, bunda uning ichki kompilyatorga egaligi fikrimizga asos yasaydi. Hozirgi kunda LaTeX ning turli versiyalarini bilamiz: LaTeX2ε (1994-yilda yaratilgan); LaTeX3ε (2008-yilda yaratilgan). LaTeX istalgan operatsion sistema muhitida ishlay oladigan erkin dasturiy ta minot sanaladi. Uni boshqa matn muharrirlari bilan qiyoslaganda quyidagi ijobiy xususiyatlarga va imkoniyatlarga egaligini ko rish mumkin [4]: 1) matnda abzas, so zlar orasidagi probel, bo g in ko chirish kabi formatlash ishlarining yaxshi yo lga qo yilganligi; 2) mundarija, rasmlar va jadvallar ro yxatini avtomatik generatsiya qilishi; 3) bibliografik kartotekalar bilan ishlash mexanizmining mavjudligi; 4) matematik simvollarning ko pligi, har qanday murakkab matematik formulalarni osonlik bilan yozish imkoniyati mavjudligi; 5) organik va neorganik kimyo strukturaviy sxemalari hamda kimyoviy formulalarni yoza olish imkoniyati mavjudligi; 6) graf, sxema hamda diagrammalarni mohirona tasvirlay olishi; 7) hujjatni alohida qismlarga ajrata olishi; 1 ТеХ 1977-yilda Donald Knut (Donald E. Knuth) tomonidan yaratilgan. 16

17 8) Maple, Mathematics, Maxima, Reduce kabi kompyuter loyihalashtirish analitik sistemalarida LaTeXga tegishli.tex-formatli hujjatlarni eksport qilish imkoniyatining mavjudligi. Shu bilan birga uning ba zi kamchiliklari ham mavjud, masalan: 1) nisbatan sekin ishlaydi; 2) tezkor xotiradan ko proq joy egallaydi; 3) hosil qilingan hujjatni to g ridan-to g ri istalgan printerdan chiqarish oson bo lmaydi; 4) WYSIWYG 2 prinsipiga asoslanmagan. Tex ilmiy-texnikaviy matnlar bilan ishlashga mo ljallangan tahrirlovchi dastur. Amaliy matematika bo yicha yirik mutaxassis mashhur D. E. Knut tomonidan Stanford Universitetida ishlab chiqilgan [2]. Texda tayyorlangan hujjatlarning sifati yaxshiligi, keng imkoniyatliligi, turli sohalarga oid formulalar, shu jumladan matematik formulalarni yozish uchun qulayligi, fayllarining xotiradan kam joy egallashi xususiyatlari bilan muhandis, ilmiy texnik xodimlar, ayniqsa ilm ahli tomonidan keng qo llanila boshlandi. Keyinchalik Lesli Lamport Latex deb ataluvchi, Texning imkoniyatlari kengaytirilgan tizimini ishlab chiqdi. Hozirgi kunda Latex-1, Latex-2, Latex-2E, AMS (Amerika matematiklar jamiyati) Latex kabi lahjalari foydalanuvchilarga keng tarqalgan. Latexda tayyorlangan matnlarni kompyuter tarmoqlari (elektron pochta va hk.) orqali uzatish ham har tomonlama qulay. Shuning uchun ham, hozirgi o tkazilayotgan xalqaro ilmiy anjumanlar, xalqaro ilmiy jurnallar aynan Latex tizimida tayyorlangan matnlarni qabul qilmoqda. Latexning Texdan farq qiluvchi jihati hujjat turini ko rsatish mumkinligidadir. Latex hujjat turlari asosan quyidagilar [11]: Article (maqola) kichik hajmdagi hujjatlar yoki maqola tayyorlash uchun mo ljallangan. Bunda matn boblarga ajratilmaydi va alohida titul varag iga ega emas. 2 What You See Is What You Get ekranda nimani ko rayotgan bo lsang, printerdan chiqarishda o shanga ega bo lasan. 17

18 Report (ma ruza) katta hajmdagi texnik hujjatlarni tayyorlashda ishlatiladi. Oldingi turdan farqi boblarga ajratish va alohida titul varag iga ega. Book (kitob) kitob matnlarini tayyorlash uchun mo ljallangan. Bunda matn varaqning har ikkala tomoniga ham chop etiladi. Letter (xat) turli xildagi (adres, sana va hk) xatlar tayyorlash mumkin. Umuman, Latex muharririda tayyorlangan kirish fayli.tex kengaytmaga ega bo lib, chiqish fayli sifatida.dvi,.pdf va.ps kengaytmalardan iborat fayllarga ega bo lish mumkin. Quyidagi 1.11-rasmda Latex muharririning ish prinsipi qisqacha keltirilgan: 1.11-rasm. Latex dasturining ishlash prinsipi Kirish fayli Latex protsessori vositasida qayta ishlanadi va shu oraliqda ishchi fayllar hosil qilinadi. Jarayon ko rsatilgan formatdagi (kengaytmadagi) chiqish faylini hosil qilish bilan yakunlanadi. Latex hujjatining umumiy tarkibi Latexda doimo yozilishi shart bo lgan bir nechta buyruq mavjud. Latex hujjati asosan ikki qismdan iborat bo ladi [3, 4]: 1. Bosh qismi (preambula) Bu qismda dastlab [documentstyle [x] {hujjat turi} buyrug i yoziladi. Bunda [x] belgilar o lchovini bildiradi. Agar [x] yozilmasa, x=10 pt o lchovli 18

19 belgilar; x=11 pt bo lsa, 10 pt o lchovdan 10 % katta belgilar; x=12 pt bo lsa, 10 pt o lchovdan 20 % katta belgilar ishlatiladi. Misol: [documentstyle [12] {article} Hujjat varag ining o lchamlarini berish: textwidth {170 mm} eniga 170 mm; textheight {240 mm} bo yiga 240 mm li varaq hosil qilinadi Foydalanuvchi xohishiga qarab yangi buyruqlar kiritilishi mumkin: [newcommand {yangi buyruq} {standart buyruq}. Misol: [newcommand {[be} {[begin {equation}}. [newcommand {Ve} {Varepsilon}. 2. Asosiy qism. Asosiy qism quyidagi ko rinishda bo ladi: [begin {document} <Matn> [end {document} Bunda [end {document} buyrug idan keyin kiritilgan matn Latex tizimi ishchi matni hisosoblanmaydi. Demak, Latex hujjatining umumiy tarkibi quyidagicha ko rinishda bo ladi: \documentstyle [a4,11pt]{article} \texwidth{17sm} \textheight{24 sm}... \begin{document} <Matn> \end{document} <ishchi bo lmagan matn> Shunday qilib, Latexdagi biror, masalan, MyFile1.tex nomli kirish faylining matni bilan tanishamiz. Bunda quyidagi misoldan foydalanamiz: % odatda kompilyatsiya qilinmaydigan izohli matn oldidan % shu belgi qo yiladi \documentclass{article} % Maqola stilidagi hujjat \usepackage[cp1251]{inputens} % Dastlabki matn kodirovkasi \usepackage[russian]{babel} % Rus kirillitsa shriftini qabul qilish 19

20 \usepackage{indenfirst} % Birinchi abzasdan chekinish hosil qilish \title{matn} % Matn sarlavhasi \author{e. \,H. Namuna % Hujjat muallifi \date{\today} % Hujjatga avtomatik joriy sanani qo yadi \begin{document} % Preambulaning tugashi va matnning boshlanishi 10. \maketitle % Sarlavha, mualliflar ro yxati va sanani yozish uchun 11. \begin{abstract} % Annotatsiya boshi 12. \end {abstract} % Annotatsiya oxiri 13. \section{oddiy matn} % Bo lim sarlavhasi 14. \subsection{oddiy matn} % Kichik bo limlar sarlavhasi 15. \begin{equation} % Formula yozish boshlandi 16. \begin{equation} % Formula yozish tugadi 17. \begin{center} % Matnni markazlashtirish boshlandi 18. \Large % Markaziy matn shrifti o lchamini kattalashtirish 19. \end{center} % Matnni markazlashtirish tugadi 20. \end{document} % Matn oxiri Latex buyruqlari Latex buyruqlari \ belgi bilan boshlanadi. Buyruqlar ikki xil bo ladi: buyruq so zlar va buyruq belgilar. Buyruq so zlar \ belgi bilan boshlanib, harflar (so zlar, gaplar) bilan davom etadi. Masalan: Latex \quad, frac, Latexda buyruqlarning katta yoki kichik harflar bilan yozilishi farqlanadi: \gamma buyruq γ harfini, \Gamma esa Г ni bildiradi. Buyruq belgilar \ va bitta belgi bilan ifodalanadi. Misol: \$,\; va hk. 20

21 Qo shtirnoq va apostrof belgilari Latexda qo shtirnoqlar odatdagidek yoziladi, masalan, matn matnga bittalik qo shtirnoq qo yadi; matn matnga ikkitalik qo shtirnoq qo yadi; «matn» matnga kirillitsadagi qo shtirnoqni qo yadi. Apostrof ham matn yozilayorgan shrift turiga qarab oddiy qo yiladi. Maxsus belgilar Latexda maxsus vazifaga ega bo lgan 10 ta belgi mavjud. Ularni oddiy belgilar kabi kiritib bo lmaydi. Ularni matnda ishlatish uchun maxsus buyruqlardan foydalaniladi [10]. Belgi Latexdagi vazifasi Matnda 1. \ Buyruq belgisi $ backlash $ 2. { Guruhlashning boshi { 3. } Guruhlashning oxiri } 4. % Izoh % 5. & Jadval hosil qilish & 6. Bo linmaydigan 7. $ Bo shliq (matematik formulaning boshi va oxiri) 8. ^ Yuqori ko rsatgich ^ 9. Quyi ko rsatgich _ 10. # Macrosga qo yish # Bo sh joy (bo shliq) buyruqlari Buyruq Joy kengligi Nomlanishi Oddiy (so z o rtasidagi) bo sh joy \ So z orasidagi bo sh joy \ Bo linmaydigan bo sh joy 21

22 \! Juda kichik bo sh joy \, Kichik bo sh joy \> O rtacha bo sh joy \; Katta bo sh joy \enskip Yarim matematik bo sh joy \quad Matematik bo sh joy Shrift turini tanlash Latex da quyidagi 8 xildagi shrift ishlatilishi mumkin: Buyruq Turi Nomlanishi \rm Roman To g ri (<<Roman>>) \em Emphatic Ajratilgan \bf Bold Qalin \it Italic Kursiv \sl Slanted Og ma \sf Sans Serif Silliq \sc Small Caps Katta bosma shrift \tt Typewriter Teletayp shrifti Shrift turi ko rsatilmagan holda, \rm avtomatik tarzda tanlanadi. \it kursiv shriftiga ekvivalent bo lib, matn fragmentini (bo lagini) ajratib yozishda ishlatiladi [3]. Buyruq O lchov Nomlanishi \tiny Tiny Size Juda kichik \scriptsize Script Size Ko rsatkichli o lchovi \footnotesize Footnote Size Ko chirma \small Small Size Kichik \normalsize Normal Size O rtacha 22

23 \larje Larje Size Katta 1 \Larje Larje size Katta 2 \Larje Larje Size Katta 3 \huge Huge Size Gigant 1 \Huge Huge size Gigant 2 Shrift o lchovi ko rsatilmagan holda, /normalsize normal o lchovli shrift avtomatik tarzda tanlanadi. Matnni chap, o ng va o rtaga joylashtirish buyruqlari Ko pchilik hollarda matnni chap va o ng tomonlama tekislash yoki o rtaga joylashtirish zarur bo ladi. Bunday hollarda quyidagi buyruqlardan foydalanish mumkin: \begin{flushleft} Bu matn chapdan Bu matn chapdan yoziladi yoziladi \end{flushleft} \begin{flushright} Bu matn o ngdan yoziladi \end{flushright} Bu matn o ngdan yoziladi \begin {center} Bu matn o rtada turadi \end {center} Bu matn o rtada turadi Endi rasmiy hujjatlarda tashkilot rahbarlari tomonidan tasdiq belgisini qo yishga oid bir matn namunasini qaraymiz: \hfill\parbox{6cm}{ \centerline{tasdiqlayman} Tashkilot rahbari : \hbox to 6cm{\dotfill }} TASDIQLAYMAN Tashkilot rahbari: 23

24 Raqamlash buyruqlari Buyruqli qavslar yordamida itemize va enumerate raqamlovchi kalit so zlaridan foydalanish mumkin [4]. \item buyrug i esa har bir raqamlanishi kerak bo lgan satr boshiga ro yxat belgisini qo yib yozishni ta minlaydi, masalan: \begin {itemize} \item Natural son Natural son \item Butun son Butun son \end {itemize} \item buyrug i orqali satr boshiga boshqa marker belgilarini ham qo yish mumkin, masalan: \begin {itemize} \item[$+$] Teorema isbotlandi + Teorema isbotlandi \item[$-$] Tezlik baholanmadi Tezlik baholanmadi \item[(?)] Matnda xatolik bor? Matnda xatolik bor. \end {itemize} \enumerate buyrug i har bir raqamlanishi kerak bo lgan satr boshiga raqam qo yib yozishni ta minlaydi, masalan: \begin {enumerate} \item Sherzod 1. Sherzod \item Alisher 2. Alisher \item Nodira 3. Nodira \end {enumerate} Misol: Titul varag ini tayyorlash \title {maqola nomi} \autor {1-muallif, 2-muallif,...} \date {\today} % komyuterdagi joriy sana \maketitle % titul varag ini tuzadi. \title {giperbolik tenglama} \autor {M.Aripov \and B.Bobanazarov} 24

25 \sootnote {ITD kafedrasi aspiranti} \date {\today} \maketitle Adabiyotlar ro yxatini tashkil qilish Adabiyotlar ro yxatini shakllantirish Latexda biroz murakkabroq ko rinsa-da, ammo buni maxsus buyruqlar asosida juda qulay yozish mumkin: \begin {thebibliography} {9} \bibitem {Don} Donald E.Knuth:{\it The \Tex book.} Addison Wesley, reading, Massachusells, \bibitem {Les} \Lesley Lamport:{\it A Document preparation System.} Addison Wesley, Reading, Massachusetts, Natija quyidagi ko rinishda bo ladi: References [1] Donald E. Knuth: The Texbook. Addison Wesley, Reading, Massachusetts, [2] Lesley Lamport: A. Document Preparation System. Addison Wesley, Reading, Massachusetts, Bundan tashqari \cite{don}, buyrug i ishlatilsa, adabiyot raqamiga murojaat bo ladi. Masalan, bu Latexda quyidagicha yoziladi: \Tex haqida \cite{don}, \Latex haqida \cite{les} dan kerakli ma lumotlar olish mumkin. Natija esa quyidagicha ko rinishda bo ladi: Tex haqida [1], Latex haqida [2] dan kerakli ma lumotlar olish mumkin. 25

26 II. LATEX TIZIMIDA HUJJAT TAYYORLASHNING AMALIY ASOSLARI 2.1. Latexni o rnatish va sozlash bosqichlari Latex matnni kompyuterli verstka sistemasi sifatida ilmiy-texnik sohaga oid matnlarni yuqori sifatli tayyorlashga mo ljallangan bo lib, u juda katta hajmdagi formulalar va illyustratsiyalarni o zida mujassamlashtirgan. Shu sababli, uni mohiyatan nashriyot sistemasi deb atash mumkin [3, 11]. LaTeX sistemasi yaxlit fayllar to plamidan iborat kompakt ko rinishga ega emas, u bilan ishlash uchun bir nechta yordamchi fayllar ham kerak bo ladi, shu sababli uni o rnatish biroz muammoni hosil qiladi. Quyida uni o rnatish jarayonini qadamba-qadam ko rib chiqamiz. 1-qadam. Avval MikTex kutubxonasini o rnatamiz (bu kutubxona.dvi-fayllarni ko rishga mo ljallangan Yap 2.8 dasturini ham o z ichiga oladi). Bu kutubxonani o rnatish uchun disk fazosidan taxminan 1,5 GBayt joy kerak bo ladi. Uni o rnatish uchun basic-miktex exe faylini ishga tushiramiz va hosil bo lgan Basic MikTex Installer (32-bit) sarlavhali muloqot oynasida Далее tugmasini bosib, o rnatishni davom ettiramiz (2.1-rasm). 2.1-rasm. MikTex kutubxonasini o rnatish boshlandi 26

27 Kutubxonani o rnatish jarayonida ikki taklif beriladi, ya ni to liq va to liq bo lmagan. Bizga albatta uning to liq varianti kerak bo ladi. Joriy holda dasturni o rnatish ustasi mazkur kutubxonani C:\Program Files\MiKTeX 2.9 manziliga o rnatishni taklif qiladi, ammo biz uni C:\texmf papkasiga o rnatishimiz lozim bo ladi. 2-qadam. Dasturiy kutubxona o rnatilgach uning ba zi parametrlari ustida sozlash ishlarini bajarishimiz lozim bo ladi. Chunki, dastlabki holda istalgan shriftdan, xususan, kirillitsa shriftidan foydalanish imkoni bo lmaydi, shu sababli MikTex o rnatilgandan so ng darhol kirillitsa shriftlar to plamini o rnatamiz. Buning uchun ushbu MiKTeX Options (Пуск Программы MiKTeX 2.9 Maintenance (Admin) Settings). buyrig ini bajargan holda MikTex Options (Admin) muloqot oynasini hosil qilamiz va russian satriga bayroqcha o rnatib, Apply buyruq tugmasini bosamiz (2.2-rasm): 2.2-rasm. Kirill shriftlarini o rnatish 27

28 Agar kirill shriftlarini qo llab-quvvatlash uchun bu tadbir ish bermasa, u holda C:\texmf\tex\generic\config papkasidagi language.dat faylini Блокнот muharririda ochib, russian loadhyph ru.tex satri oldidagi % belgini olib tashlashga to g ri keladi (2.3-rasm): 2.3-rasm. Kirill shriftini qabul qilish uchun boshqa tadbir 3. GhostScript kutubxonasini o rnatamiz. Bu dasturiy ta minot Latex sistemasining grafik funksiyalari bilan ishlash uchun zarur bo ladi (2.4-rasm): 2.4-rasm. GhostScript kutubxonasini o rnatish 28

29 Buning uchun gs814w32.exe faylini ishga tushiramiz va hosil bo lgan muloqot oynasidan setup buyrug ini ishlatamiz. 2.4-rasmdagi muloqot oynasidan Install buyruq tugmasini bosib, jarayonni yakunlaymiz. 4. Endi Gsview dasturini o rnatamiz. Bu dastur GhostScript kutubxonasi uchun grafik foydalanuvchili interfeysni vujudga keltiradi va bevosita foydalanuvchi-kompyuter muloqotini amalga oshirishga imkon yaratadi. Dasturni o rnatish uchun gsv49w32.exe faylini ishga tushiramiz va hosil bo lgan muloqot oynasidan Setup buyrug ini bajaramiz. Keyingi qadamda dastur interfeysi tilini tanlash taklifi bilan muloqot oynasi hosil bo ladi va undan Russian bandini tanlaymiz, o rnatish jarayoni boshlanadi (2.5-rasm): 2.5-rasm. Gsview dasturining o rnatilishi Keyingi muloqot oynasida manzilni tanlab, ishni davom ettiramiz (2.6-rasm): 2.6-rasm. Dastur o rnatiladigan manzilni tanlash 29

30 5. Latex dastlabki matnini tayyorlash (kiritish va tasvirlash) uchun birorta matn muharririni o rnatamiz. Bunday matn muharriri sifatida yo WinEdit yoki TeXnicCenter dasturini tanlashimiz mumkin. TeXnicCenter dasturini o rnatish uchun TXCSetup_1StableRC1.exe faylini ishga tushiramiz va litsensiyali kelishuvlardan so ng dasturni C:\Program Files\TeXnicCenter papkasiga joriy tartibga ko ra o rnatamiz (2.7-rasm): 2.7-rasm. TeXnicCenter dasturini o rnatish 6. Agar zarur bo lsa, TeXstudio dasturini o rnatish ham foydadan xoli emas, chunki u murakkab formulalarni kompyuterga kiritish jarayonini birmuncha soddalashtiradi [10]. 7. Foydalanuvchi uchun yana bir foydali dastur bu TeXaide dasturidir. Dastur interfeys jihatdan xuddi MathType yoki MS Equation Editor kabi ishchi muhitni eslatadi. Bu dasturni o rnatish uchun ta40a.exe faylini ishga tushiramiz va hosil bo lgan TeXaide Setup sarlavhali muloqot oynasidan Install ulagichini faollashtiramiz. Dasturni C:\Program Files\TeXaide papkasiga o rnatish to g risida taklif paydo bo ladi. Unga javoban OK tugmasini bosib, ishni davom ettiramiz (2.8-rasm): 30

31 2.8-rasm. TeXaide dasturini o rnatish TeXaide dasturi o rnatilgach, uning Edit menyusiga kirib, tarjimonlik xossasi bo yicha sozlash ishlarini bajaramiz, ya ni Translators sarlavhali muloqot oynasidan TeX-LateX2.09 and later satrini tanlab, OK tugmasini bosamiz (2.9- rasm): 2.9-rasm. TeX-LateX2.09 and later tarjimonlik xossasini o rnatish TeXaide dasturi xuddi MS Equation dasturiga o xshab ishlaydi, ya ni foydalanuvchi formulani teradi va uning nusxasini oladi (2.10-rasm): 2.10-rasm. TeXaide dasturida ishlash 31

32 Nusxasi olingan formula matni, masalan, TeXnicCenter dasturi ishchi oynasiga qo yiladi, natijada bu oynadagi formula matni Latex buyruqlariga avtomatik tarjima qilinadi (2.11-rasm): 2.11-rasm. Tayyor formulaning buyruqli ko rinishda yozilishi Shuni ta kidlash joizki, TeXnicCenter dasturi ishga tushirilgan dastlabki lahzada tex-fayllarni.div,.ps va.pdf kabi fayllarga konvertatsiya qilish borasida muammo tug diradi. Bundan tashqari yuqorida aytilgan TeXaide dasturi bilan ham muvofiqlikda ishlashi uchun uning ustida ba zi bir sozlash ishlarini bajarishga to g ri keladi. Birinchi o rinda kirillitsa va boshqa turli harflarni qo llab-quvvatlashi uchun ru_ru-pack papkasidagi ru_ru.dic va ru_ru.aff fayllarining nusxasini olib, C:\Program Files\TeXnicCenter\Language papkasiga tashlash lozim. Ikkinchidan, har bir chiqish fayllari uchun ularni o qiy oladigan (viewer) dasturiy ta minotlarga avtomatik murojaatni amalga oshirish lozim. Masalan, Latex orqali hosil qilingan.pdf-faylni o qish uchun Summatra PDF yoki Adobe Acrobat Reader dasturlaridan biri o rnatiligan bo lishi lozim va ularga murojaatni ko rsatib qo yish maqsadga muvofiq keladi. Shunday qilib, yuqorida nomlari keltirilgan barcha dasturiy fayllar umumiy holda yaxlit sistemani tashkil etadi va ular birgalikda xatoliksiz o rnatilgan taqdirdagina Latex sistemasidan samarali foydalanish mumkin. 32

33 2.2. Latexda formula yozish qoidalari Latexda matematik formulalarni kiritish uchun uch xil protsedura ishlatiladi: math, displaymath va equation. Math protsedurasi matndagi bir abzas tarkibiga formulalarni bitta satrda joylashtirish uchun xizmat qiladi. Latexda unga murojaat qilish uch xil varianda amalga oshiriladi [9]: (1) \begin{math} \end{math} (2) \( \) (3) $ $ Displaymath protsedurasi esa formulani satrdan ajratib, alohida abzas ko rinishida yozilishini ta minlaydi:... alohida satrga:... alohida satrga: \[ \sum_{n=1}^{infty} \frac{(-1)^n}{1+n}=\1n2 \] 33 n 1 n ( 1) 1 n ln 2 Displaymath protsedurasiga murojaat quyidagi ikki variant bilan amalga oshiriladi: (1) \begin{displaymath}... end{displaymath} (2) \[... \] Uchinchi equation protsedurasi formulani alohida abzasda yozish bilan bir vaqtda uni nomerlashni ham ta minlab beradi, masalan: \begin{equation} \label{math/1} \int_{-\infty}^{\infty} e^{-x^2}\, dx=\sqrt{\pi} \end{equation} 2 x e dx Alohida satrda beriladigan formulalarni Latex joriy abzasni vaqtincha qismlarga bo lish yo li bilan chop etadi, ya ni agar formulalardan keyin bo sh satr yoki \par buyrug i bo lmasa, formuladan keyin keluvchi satr avzassiz chiqariladi. Amsmath paketining aligned, gathered va alignedat sohalarida formulalar mos ravishda align, gather va alignat sohalaridagi kabi formatlanadi. Ammo oxir-

34 gilaridan farqli ravishda ular gorizontaliga butun satrli emas, formula hajminigina egallaydi. Bu esa satrda formulalarning bir necha bloklarini joylashtirish imkonini beradi. Aligned, gathered va alignedat sohalari faqat boshqa ajratilgan formula sohalari ichida ishlatilishi mumkin. Masalan: B E E B 4 Maxwell s eqs \begin{equation} \left. \begin{aligned} B &= \partial\times E \\ E &= \partial\times B 4\pi \end{aligned} \right\} \quad \text{maxwell s eqs} \end{equation} Tenglamalar sistemasi uchun Latexda eqnarray (nomerlangan tenglamalar uchun) va eqnarray* (nomerlanmagan tenglamalar uchun) doiralari ko zda tutilgan. Bunda alohida satrlarda chiqariluvchi tenglamalar bir-biridan \\ belgisi bilan ajratiladi. Bitta satrga joylashtiriluvchi ifoda ampersand (&) bilan ajratilgan uch qismdan iborat bo lishi kerak. Har bir qism o z ustuniga joylashtiriladi. Chap ustunda formulalar o ng tomonga suriladi, o rtadagilar markazlashtiriladi, o ng ustundagilar chap tomonga surilib, joylashadi. Boshqa aytganda, ampersand (&) belgisi turli satr tenglamalarini vertikal bo yicha tekislash nuqtalarini belgilab beradi. Eqnarray doirasidagi har bir satr o z tartib raqamini oladi. Ixtiyoriy satrdagi tartib raqamini bekor qilish \nonumber buyrug i bilan bajariladi. Masalan: \begin{eqnarray} I & = & U + PV \\ \Psi & = & U TS \\ \Psi + PV & = & \Phi \nonumber \end{eqnarray} Natija quyidagi ko rinishda bo ladi: I U PV U TS PV (3) (4) 34

35 Equation va eqnarray doiralari umumiy equation hisoblagichidan foydalanadi. Ushbu hisoblagichning qiymati formulaning tartib raqami sifatida bosmaga chiqariladi. Shunday qilib, hujjatdagi barcha nomerlangan tenglamalar umumiy tartibga ega bo ladi. Tenglamalar sistemalarini vertikaliga tekislamasdan bosmaga chiqarish uchun amsmath paketi gather doirasini kiritgan. Nomerlanmagan tenglamalar uchun gather* doirasi ishlatiladi. Barcha satrlar markazlashtiriladi, masalan: \begin{gather} A_x=-Hy \\ A_y=A_z=0 \end{gather} Natija quyidagi ko rinishda bo ladi: A x Hy A y A z 0 Vertikaliga tekislab chiqariluvchi tenglamalar sistemasi uchun amsmath paketi align, alignat va flalign doiralarini hamda align*, alignat* va flalign* doiralarini nomerlanmagan tenglamalar uchun ko zda tutadi. Satrni ko chirish nuqtalari \\ buyrug i bilan belgilanadi. Turli satrlardagi tenglamalarni tekislash nuqtalari ampersand (&) bilan beriladi. Ams Latex doiralarida tekislash nuqtalarida kerakli tarzda bo sh joy qoldiriladi. Bundan tashqari har bir satrda ustunlar hosil qilib, bir necha tenglamalarni joylashtirish mumkin. Quyidagi misollarda align va align*, alignat va alignat*, flalign va flalign* doiralarining ishlatilishi namoyish etilgan: \begin {align} x & = y & a & = b + c \\ x & = y & a & = b \end{align} Natijasi: 35

36 x y x y a b c a b \begin {alignat} x & = y & \qquad a & = b + c \\ x & = y & a & = b \end{alignat} Natijasi: x y x y a b c a b \begin {flalign} x & = y & a & = b + c & z & > 0 \\ x & = y & a & = b & z & = 0 \end{flalign} Natijasi: x y x y a b c a b z 0 z 0 Matn ichidagi formulalardan farqli ravishda alohida satrda yoziluvchi formulalar ham mavjud. Bunday formulalar agar satrga joylashmay qolsa, u holda dastur xatolik (Overfull ) to g risida xabar beradi. Bunday hollarda eqnarray yoki eqnarray* lardan foydalaniladi. Masalan, \begin{eanarray*} & \int(f_i x_k F_k x_i)\,dv= & \\ & \qquad = \oint(u_(i1)x_k-u_(ki)x_i)\,df_i & \end{eqnarray*} Natijasi: ( F x i ( u k i1 F x k k i u x ) dv k1 i x ) df \qquad buyrug i bo sh joylar kiritish uchun foydalaniladi. Eqnarray sohasidan foydalanilganda formulaning uzilish joyida (\\ belgisi oldidan) \nonamber buyrug i kiritilmasa, formula bo lagiga tartib raqami qo yiladi. i 36

37 \begin{eqnarray} x+y & = & a + b + c + {}\nonumber\\ & & d + e + f + g. \end{eqnarray} Natijasi: x y a b c d c f g. Bu yerda: { va } qavslar birinchi satr oxirida bo sh formula ni bildiradi. Amsmath paketi maxsus multline sohasini tenglamalarni bir necha qismlarga ajratish uchun ko zda tutadi. Bunda biz nomerlangan formulaga ega bo lamiz va nomerlanmagan qismlangan formula uchun multline* sohasidan foydalaniladi. Yangi satrga o tish nuqtalari \\ buyrug i bilan belgilanadi. Masalan: \begin{multiline} A = a_{11}\xi_1^2 + {} \\ {} + 2a_{12}\xi_1\xi_2 + \dots + 2a_{1n}\xi_1\xi_n + {} \\ {} + \sum_{i, j-2}^n a_{ij}\xi_i\xi_j \end{multiline} Natijasi: A a a a n ij i, j 2 1n 1 i n a Sohaning yuqori va pastki chegaralariga bo lgan misolda \multilinegar parametri qiymati bilan belgilanadi. Ixtiyoriy satrni chapga yoki o nga surish \shoveleft va \shoveright buyruqlari argumenti sifatida amalga oshiriladi. Uzun ifodalarni vertikaliga tekislab qismlarga bo lish uchun amsmath paketi split sohasi foydalanadi. Satrlarni ko chirish nuqtasi \\ buyrug i bilan belgilanadi. Turli satrlardagi formula qismlarini tekislash nuqtalari ampersatr (&) lar bilan beriladi. Split sohasi faqat boshqa sohalar ichida ishlatilishi mumkin. Chunki split sohasi tex ni matematik rejimga o tkaza olmaydi. Masalan: j

38 \begin{equation}\begin{split} Psi = & \cos kz + i\sin kz + {} \\ & {} \frac{f(\theta)} {r} (\cos kr +i\sin kr) \end{split}\end{equation} Ma lumki, ko pgina matematik formulalarda ba zi simvollar bir-biri bilan ustma-ust joylashtirib yoziladi. Buni ko proq diakritik belgilarda ko rish mumkin, masalan [4, 9]: \stackrel{top} $\stackrel{\leftrightarrow}{a}$ \stackrel{bottom} \stackrel{top} \(A\stackrel{a }{\rightarrow} D\) \stackrel{top} \overline{math} $\overline{x^2+\overline{y}= \underline{5z}$ \underline{math} \overbrace{math} $\underbrace{a+\overbrace{b+ \cdots+c}^{5}+d}_{7}$ \inderbrace{math} A a ' A D 2 x y 5z 5 a b... c d Latexda matritsalarni yozish uchun juda qulay usul bor, ya ni matritsalar quyidagi \begin{array}[hpos]{cols} \end{array} protsedurasi orqali yoziladi. Quyidagi misol Latexda matritsalar qanaqa yozilishini namoyish etadi. \[ \left( \begin{array}{c} \left \begin{ array}{cc} a+x-y & b & 4x \\ x+y & 2+5a & a+b \\ x & xy & -4 \end{array} \right \end{array} \] 7 a x y b 4x x y 2 5a a b x xy 4 38

39 2.3. Formula tahrirlagichlarning qiyosiy tahlili Agar formula MS Word 2003 ning standart MS Equation 3.0 tahrirlagichi orqali yozilsa, u holda MS Wordning keyingi barcha versiyalari (MS Word 2007/ 2010/2013) vositasida bu formulani qayta tahrirlash mumkin. MS Word 2007/2010/2013 versiyasidagi formula tahrirlagichi orqali yozilgan formulalar uning oldingi versiyalari uchun tasvir obyektiga (rasmga) aylanib qoladi. Ushbu versiyada tayyorlangan hujjat MS Word 2003 versiyasiga mos keluvchi.doc-fayl ko rinishida saqlangan taqdirda ham, baribir undagi formulalar tasvir obyekti tusini oladi. Agar MS Word uchun MathType formula tahrirlagichi o rnatilgan bo lsa, u holda MS Word muharririning 2003 versiyasida ushbu tahrirlagich har doim faollashadi va MS Equaton 3.0 o rniga MathType ishga tushadi. MathType bilan yozilgan formulalarni MS Word 2003 va undan keyingi barcha versiyalarda qayta tahrirlash mumkin va faqat shunda ham MathType vositasida bu ish amalga oshirilishi mumkin bo ladi. MathType ham alohida menyu sifatida, ham alohida instrumentlar paneli sifatida MS Wordning barcha versiyalarida o zining o rnini egallaydi (2.12-rasm): 2.12-rasm. MathType ning MS Word 2013 ga o rnatilgan holati 39

40 Agar sistemaga ACD/ChemSketch hamda Chem4Word kabi kimyoviy formula tahrirlagichlaridan istalgan birortasi o rnatilgan bo lsa, u holda ushbu dasturlar MS Wordning istalgan versiyalarida bir xil ishlaydi va bir xil interfeysga ega bo ladi. Latex nashriyot tizimining ish prinsipiga ko ra unga ma lumotlarni kiritish go yoki buyruqlar satri bilan ishlashni eslatadi, ammo uni WinEdit, TeXnicCenter, va TeXstudio kabi amaliy dasturlar vositasida vizuallashtirish mumkin. Latex tizimi va uning barcha komponentlarini sistemaga bexato va mukammal o rnata olgan holdagina uning barcha imkoniyatlaridan to liq va samarali foydalana olish mumkin, bu esa, Latex dasturini sistemaga uning barcha komponentlari bilan to liq o rnatish va sozlash oson ish emaslidan darak beradi. MS Wordda texnik sohaga oid materiallarni tayyorlash o z navbatida, foydalanuvchidan formula tahrirlagichlar bilan ishlash bo yicha mahoratni, Latex tizimida ma lumot tayyorlash esa foydalanuvchidan buyruq tizimi bilan ishlash bo yicha katta mahoratni talab etadi. Endi oddiy qiyosiy tahlil qilish maqsadida Latex hamda MS Wordda aynan bir xil ko rinishdagi hujjatlarni tayyorlaymiz va ularning fayl o lchamlarini tekshirib ko ramiz. Qaralayotgan hujjatimizning Latex dagi matni quyidagicha: % sahifani A4 formatga moslashtiramiz \documentclass[a4paper]{article} \title{tarkibida matematik formulalar qatnashgan matnlar bilan ishlash} \author{(bmi ga ilova)} \date{ } % asosiy hujjat matni boshlandi \begin{document} \maketitle\thispagestyle{empty}\clearpage %\tableofcontents\clearpage % sarlavhani markazdan yozamiz \begin{center} Turli matematik ifodalar \end{center} 40

41 % Matematik ifodalarni yoza boshlaymiz 1-ifoda: \begin{center} \begin{equation*} x=a^{-1}b \end{equation*} \end{center} 2-ifoda: \[ \Biggl( \biggl[ \Bigl\{ \bigl\ \langle x \rangle \bigr\ \Bigr\} \biggr] \Biggr) \] 3-ifoda: \[ 1 + \left( \frac1{1+x} \right) \] 4-ifoda: \[ \frac x2 + \frac1{1+x} + \frac{1+x}2 + \frac{1+x}{1-x} \] 5-ifoda: \[ \lim_{n \to \infty} \sum_{k=1}^n \frac{1}{k^2} = \frac{\pi^2}{6} \] 6-ifoda: 41

42 \begin{center} $\lefteqn{\underbrace{ \phantom{a_1+\dots+a_i+a_j}}} a_1+\dots+\overbrace{a_i+a_j+\dots+a_n} $ \end{center} 7-ifoda: \begin{center} $f, f, f, f^{(iv)}, \dots, f^{(n)}$ \end{center} 8-ifoda: \def\mysum{\mathop{ \lefteqn{\sum\nolimits^\prime}{\sum} }} \[ \MYsum_{i=1}^n \alpha_i x_i \] 9-ifoda: \[ \sum_{\substack{ n }} \frac{n!}{n_1!\,n_2!\dots n_r!} \] 10-ifoda: \[ \sqrt{x} + \sqrt[3]{x+y} \] 11-ifoda: \[ \Bigl\{ C \Bigm \bigcup_{p=0}^4 I_e^p \to I_f \Bigr\} \] 12-ifoda: \begin{center} \def\mydef{\mathrel{\stackrel{\rm def}=}} 42

43 $ df\mydef f(x+dx)-f(x) $ \end{center} 13-ifoda: \begin{center} \begin{equation*} \begin{split} S_n &= a_1+\dots+a_n = \\ &= (a_1+a_n) + \dots = \\ &= (a_1+a_n)\,n/2 \end{split} \end{equation*} \end{center} \end{document} Demak, hujjat tayyor bo ldi. Endi bu hujjat ustida qadamba-qadam quyidagi amallarni bajaramiz: 1. Hujjatni MyDoc.tex nomi bilan saqlaymiz. 2. Xuddi shu hujjatni MS Word 2003 va MS Word 2013 da yaratib, mos ravishda MyDoc.doc hamda MyDoc.docx fayl sifatida xotiraga saqlaymiz. 3. MyDoc.tex faylni TeXnicCenter dasturi muhitidan turib, PDF-faylga o tkazamiz va MyDoc1.pdf nomli faylga ega bo lamiz (2.13-rasm). 4. MyDoc.doc yoki MyDoc.docx faylni MS Word 2013 muhitidan turib, PDF-formatga o tkazamiz va fayl nomini MyDoc2.pdf deb qo yamiz. 5. Shunday qilib, hosil bo lgan barcha fayllarni o lchamlari bo yicha o zaro taqqoslaymiz. Bu haqdagi ma lumotlarni esa quyidagi jadvalda keltiramiz: Fayl nomi Manba O lchami MyDoc.tex Latex, TeXnicCenter 1,53 KB MyDoc1.pdf TeXnicCenter 103 KB MyDoc.doc MS Word 2003, MS Equation ,5 KB MyDoc.docx MS Word 2013, MathType 36,0 KB MyDoc2.pdf MS Word ,0 KB 43

44 2.13-rasm. Hujjatning PDF-formatda ko rinishi Yuqoridagi jadvaldan ham ko rinib turibdiki, agar kerakli formulalar va diakritik belgilarning barchasini MS Equation 3.0 yoki MathType da yozish imkoni bo lsa, demak, hujjatni MS Wordda yaratish va PDF-formatga o tkazish lozim. Aks holda, ya ni shriftlar, belgilar va formula yozish imkoniyati yuqoriroq bo lgan Latex orqali.tex va.pdf-fayllarni yaratish maqsadga muvofiq keladi. 44

45 Xulosa Latex ilmiy-texnik matnlarni tayyorlashda qanchalik imkoniyatlarga ega bo lmasin, lekin undan unumli foydalanishda turli murakkabliklarga duch kelish mumkin, shu bois ishni bajarish mobaynida quyidagi xulosalarga to xtalib o tish joiz deb hisoblayman: 1. Latex rus kirillitsa harflarini kiritish uchun alohida o rnatish ishlarini talab qiladi, lekin o zbek kirillitsa harflaridan ba zilarini (masalan, қ, ғ va ҳ harflarini) kiritish imkonini bermaydi. 2. Latex bir vaqtning o zida 4 xil formatdagi, ya ni.tex,.div,.ps va.pdf formatlardagi fayllarni hosil qila oladi. 3. Ilmiy-texnik sohaga oid matnlarda uzun satrli formulalar ko p uchraydi, MS Wordda tayyorlangan bunday fayllar matnni sahifalash chog ida qaysi versiyada tayyorlanganidan kelib chiqqan holda turli muammolarni yuzaga keltirishi mumkin. Ammo bu muammolar Latex sistemasida deyarli sezilmaydi. 4. Latex sistemasi har qanday versiyadagi operasion sistema muhitidan xoli ravishda erkin dasturiy ta minot hisoblanadi. 5. Latexda tayyotlangan hujjatni maxsus dasturiy vositalar yordamida MS Wordga konvertatsiya qilish mumkin va aksincha. 6. Latex sistemasida tayyorlangan har qanday hujjat aslida.tex-fayl ko rinishida xotiraga saqlanadi, ammo Latexning ichki kompilyatori orqali uni.div,.ps va.pdf formatlardagi fayllardan biriga o tkazish mumkin. 7. MathType formula muharririning yangi versiyasida yaratilgan formula obyektini uning eski versiyasida tahrir qilish imkoni mavjud emas, chunki u vektorli rasm obyektiga aylanib qoladi. Latexning.tex-formatli fayllari esa bu muammoga o rin qoldirmaydi. 8. MathType yoki MS Equation formula tahrirlagichlarining imkoniyati yetmagan ba zi formulalarni Latex tizimining maxsus buyruqlaridan foydalanib yozish mumkin. 45

MAXSUS EFFEKTLAR KOMPYUTER GRAFIKASI VA DIZAYN FANIDAN

MAXSUS EFFEKTLAR KOMPYUTER GRAFIKASI VA DIZAYN FANIDAN O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNUVERSITETI KASB TA LIMI FAKULTETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI MAXSUS EFFEKTLAR KOMPYUTER

More information

1. Operatsion tizim (OT) tushunchasi 2. Operatsion tizimlarning rivojlanish bosqichlari. 3. Windows operatsion tizimi 4. Mobil operatsion tizimlar

1. Operatsion tizim (OT) tushunchasi 2. Operatsion tizimlarning rivojlanish bosqichlari. 3. Windows operatsion tizimi 4. Mobil operatsion tizimlar Reja: 1. Operatsion tizim (OT) tushunchasi 2. Operatsion tizimlarning rivojlanish bosqichlari. 3. Windows operatsion tizimi 4. Mobil operatsion tizimlar Operatsion tizimning vazifasi kompyuter ishini boshqarishdan

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA-MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI MEXANIKA-MATEMATIKA FAKULTETI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA-MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI MEXANIKA-MATEMATIKA FAKULTETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA-MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAND DAVLAT UNIVERSITETI MEXANIKA-MATEMATIKA FAKULTETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA BO LIMI 5110700-INFORMATIKA

More information

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI Kompyuter injiniring fakulteti Axborot texnologiyalari kafedrasi

More information

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI

AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI Kompyuter injiniring fakulteti Axborot texnologiyalari kafedrasi

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI DASTURIY

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI C++ DA DASTURLASH

More information

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI

TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI FAKULTETI MULTIMEDIA TEXNOLOGIYALARI KAFEDRASI REFERAT MUALLIF: X.A.Ishanxodjayeva (TATU, e-mail adish_adisha@ mail.ru) JAVA SCRIPT

More information

DJURAYEV SHERZOD SOBIRJONOVICH

DJURAYEV SHERZOD SOBIRJONOVICH O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG ONA FILIALI Qo l yozma huquqida UDK: 004.41 DJURAYEV

More information

«Veb ilovalarni yaratish» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo yicha

«Veb ilovalarni yaratish» fanidan tajriba ishlarini bajarish bo yicha O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI Kompyuter injiniring fakulteti Dasturiy injiniring

More information

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

BITIRUV MALAKAVIY ISHI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOMPYUTER INJINERINGI FAKULTETI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI

More information

O ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TОSHKЕNT AХBОRОT TЕХNОLОGIYALARI UNIVЕRSITЕTI URGANCH FILIALI Kompyuter injiniringi fakultеti Axborot texnologiyalari

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI KASB-HUNAR SIRDARYO VILOYATI O RTA MAXSUS KASB- HUNAR TA LIMI BOSHQARMASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI KASB-HUNAR SIRDARYO VILOYATI O RTA MAXSUS KASB- HUNAR TA LIMI BOSHQARMASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI KASB-HUNAR SIRDARYO VILOYATI O RTA MAXSUS KASB- HUNAR TA LIMI BOSHQARMASI YANGIYER PEDAGOGIKA KOLLEJI KOMPYUTER VA KOMPYUTER TIZIMLARINI SOZLASH

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI KOMPYUTER INJINIRINGI FAKULTETI DASTURIY

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Dasturiy injiniring fakulteti Aeroportda reyslarni

More information

BAKALAVR BITIRUV ISHI

BAKALAVR BITIRUV ISHI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI H i m o y a g a kafedra mudiri AbdurahmonovaY.M. 2015 y.

More information

O zbekiston Respublikasi oliy va o rta maxsus ta`lim vazirligi. Buxoro oziq-ovqat va engil sanoat texnologiyasi instituti

O zbekiston Respublikasi oliy va o rta maxsus ta`lim vazirligi. Buxoro oziq-ovqat va engil sanoat texnologiyasi instituti O zbekiston Respublikasi oliy va o rta maxsus ta`lim vazirligi Buxoro oziq-ovqat va engil sanoat texnologiyasi instituti Informatika va axborot texnologiyalari kafedrasi Tuzuvchi: k.o q. Narziev U.Z. Vizual

More information

BAKALAVR BITIRUV ISHI

BAKALAVR BITIRUV ISHI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Himoyaga ruhsat Kafedra mudiri Y.MAbduraxmonova 2015y. BAKALAVR

More information

WEB DASTURLASH. fanidan MA RUZALAR MATNI

WEB DASTURLASH. fanidan MA RUZALAR MATNI WEB DASTURLASH fanidan MA RUZALAR MATNI 1 1-ma'ruza. Wеb-dasturlash faniga kirish. Rеja: I. Kirish. II. Asosiy qism: 1. Web-sahifa, Web-sayt, Web-sеrvеr; 2. Internet tehnologiyasi haqida 3. Web-tеxnologiya

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI. TOSHKENT TO QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI. INFORMATIKA VA AT kafedrasi KURS ISHI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI. TOSHKENT TO QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI. INFORMATIKA VA AT kafedrasi KURS ISHI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI. TOSHKENT TO QIMACHILIK VA YENGIL SANOAT INSTITUTI INFORMATIKA VA AT kafedrasi KURS ISHI Mavzu:Html tili va unda web sahifalar yaratish Bajardi:

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI Qo l yozma huquqida UDK 004.4 272

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI AMALIY MATEMATIKA VA INFORMATIKA KAFEDRASI 5130200'' Amaliy matematika va informatika

More information

REJA KIRISH ASOSIY QISM I BOB Android operatsion tizimi 1.1 Android OT tarixi 1.2 Android OTning hayotimizda tutgan o rni 1.

REJA KIRISH ASOSIY QISM I BOB Android operatsion tizimi 1.1 Android OT tarixi 1.2 Android OTning hayotimizda tutgan o rni 1. 1 REJA KIRISH ASOSIY QISM I BOB Android operatsion tizimi 1.1 Android OT tarixi 1.2 Android OTning hayotimizda tutgan o rni 1.3 Android OT uchun dasturiy ta minotlarni ishlab chiqish imkonini beruvchi

More information

upakovkalari dizayni (Artel, Uztelecom, Roison) mahsulotlarini yaratish.

upakovkalari dizayni (Artel, Uztelecom, Roison) mahsulotlarini yaratish. O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI "Himoyaga ruxsat" "KG va D"kafedra mudiri F.M.Nuraliyev

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI Qo l yozma huquqida UDK KARIMOV

More information

МЕХАНИКА МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТИ

МЕХАНИКА МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТИ ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИ ОЛИЙ ВА ЎРТА МАХСУС ТАЪЛИМ ВАЗИРЛИГИ МИРЗО УЛУҒБЕК НОМИДАГИ ЎЗБЕКИСТОН МИЛЛИЙ УНИВЕРСИТЕТИ МЕХАНИКА-МАТЕМАТИКА ФАКУЛЬТЕТИ АМАЛИЙ МАТЕМАТИКА ВА ИНФОРМАТИКА ЙЎНАЛИШИ КУРС ИШИ МАВЗУ:

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI. AVTOMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI kafedrasi

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI. AVTOMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI kafedrasi O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA TA LIM VAZIRLIGI MAXSUS QARSHI MUHANDISLIK IQTISODIYOT INSTITUTI AVTOMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI kafedrasi LOYIHALASH JARAYONLARINI AVTOMATLASHTIRISH ASOSLARI

More information

MUNDARIJA. ANNOTATSIYA... 2 KIRISH... 4 I BOB. ANALITIK QISM... 7

MUNDARIJA. ANNOTATSIYA... 2 KIRISH... 4 I BOB. ANALITIK QISM... 7 MUNDARIJA. ANNOTATSIYA.... 2 KIRISH.... 4 I BOB. ANALITIK QISM... 7 1.1. Mobil texnologiyalarni dunyo hayotida tutgan o rni va ahamiyati.... 7 1.2. Ta lim uchun mo ljallangan Android OT da ishlovchi dasturiy

More information

O`ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY VА O`RTА MАХSUS TА LIM VАZIRLIGI АNDIJОN MАSHINАSОZLIK INSTITUTI

O`ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY VА O`RTА MАХSUS TА LIM VАZIRLIGI АNDIJОN MАSHINАSОZLIK INSTITUTI O`ZBЕKISTОN RЕSPUBLIKАSI ОLIY VА O`RTА MАХSUS TА LIM VАZIRLIGI АNDIJОN MАSHINАSОZLIK INSTITUTI АVTОMАTIKА VА ELЕKTRОTЕХNОLОGIYA FАKULTЕTI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI KАFЕDRАSI C++ DASTURLASH TILI NI O RGANISH

More information

O'zbekiston Respublikasi Aloqa,Axborotlashtirish va Telekommunikatsiya Texnologiyalari Davlat Qo'mitasi. Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti

O'zbekiston Respublikasi Aloqa,Axborotlashtirish va Telekommunikatsiya Texnologiyalari Davlat Qo'mitasi. Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti O'zbekiston Respublikasi Aloqa,Axborotlashtirish va Telekommunikatsiya Texnologiyalari Davlat Qo'mitasi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti DIF fakulteti ATDT kafedrasi "OYDT" fanidan KURS ISHI

More information

Sh.A. Nazirov, F.M. Nuraliev. DHTML yordamida Web-sahifa. Dasturlash II fanidan dasturlashga yo naltirilgan IKT tizimilari muttahasislari uchun

Sh.A. Nazirov, F.M. Nuraliev. DHTML yordamida Web-sahifa. Dasturlash II fanidan dasturlashga yo naltirilgan IKT tizimilari muttahasislari uchun Sh.A. Nazirov, F.M. Nuraliev DHTML yordamida Web-sahifa Dasturlash II fanidan dasturlashga yo naltirilgan IKT tizimilari muttahasislari uchun TOSHKENT, 2006 Tastiqlangan: Samarqand sanoat va axborot texnologiyalar

More information

BITIRUV MALAKAVIY ISHI

BITIRUV MALAKAVIY ISHI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO`MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI SAMARQAND FILIALI TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI

More information

O zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi. Namangan muhandislik pеdagogika instituti. Kasb ta`limi fakultеti

O zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi. Namangan muhandislik pеdagogika instituti. Kasb ta`limi fakultеti O zbеkiston Rеspublikasi Oliy va o rta maxsus ta lim vazirligi Namangan muhandislik pеdagogika instituti Kasb ta`limi fakultеti Kasb ta`limi (Informatika va AT) kafеdrasi fanidan Ma ruzalar matni Namangan

More information

INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI yo nalishi

INFORMATIKA VA AXBOROT TEXNOLOGIYALARI yo nalishi O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI OLIY TA LIM TIZIMI PEDAGOG VA RAHBAR KADRLARINI QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISHNI TASHKIL ETISH BOSH ILMIY - METODIK MARKAZI

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKAUNIVERSITETI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKAUNIVERSITETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKAUNIVERSITETI Qo lyozma huquqida UDK 373.61.9:681.14: 371.3 Magistratura bo limi Informatika va

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI MAGISTRATURA BO LIMI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI MAGISTRATURA BO LIMI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI MAGISTRATURA BO LIMI Qo lyozma huquqida UDK (371:681.14) Karimov Ulug`bek G`ofur

More information

O ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TЕLЕKOMMUNIKATSIYA TЕXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI

O ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TЕLЕKOMMUNIKATSIYA TЕXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI O ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TЕLЕKOMMUNIKATSIYA TЕXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKЕNT AXBOROT TЕXNOLOGIYALARI UNIVЕRSITЕTI «Himoyaga ruxsat» KG va D kafedra mudiri F.M.Nuraliev

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Informatika asoslari kafedrasi C/C++ tilida dasturlash fanidan

More information

YM. TIZIMLI DASTURIY TA'MINOT. M.M.Aliyev,E.T.Toxirov. Uslubiy qo'uanma. Toshl en ~---

YM. TIZIMLI DASTURIY TA'MINOT. M.M.Aliyev,E.T.Toxirov. Uslubiy qo'uanma. Toshl en ~--- YM. M.M.Aliyev,E.T.Toxirov TIZIMLI DASTURIY TA'MINOT Uslubiy qo'uanma Toshl en 2012 - -- ~--- «O'zbekiston temir yo'llari» DATK Toshkent temir yo'l muhandislari instituti M.M.Aliyev, E.T.Toxirov TIZIMLI

More information

O ZBEKISTON ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

O ZBEKISTON ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI O ZBEKISTON ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Dasturiy injinering fakulteti OYDT fanidan bajargan KURS ISHI HISOBOTI

More information

O`ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG`ONA FILIALI. Axborot texnologiyalari fakul`teti

O`ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG`ONA FILIALI. Axborot texnologiyalari fakul`teti O`ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI FARG`ONA FILIALI Axborot texnologiyalari fakul`teti Axborot texnologiyalari kafedrasi E kommertsiya fanidan

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Dasturiy injiniring fakulteti KURS ISHI Mavzu: Supermarket

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI. Mengliev Sh.A.

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI. Mengliev Sh.A. O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI TERMIZ DAVLAT UNIVERSITETI FIZIKA MATEMATIKA FAKULTETI Amaliy matematika va informatika kafedrasi Mengliev Sh.A. Borland C++ dasturlash tili

More information

BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI

BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI O'ZBEKISTON ALOQA VA AXBOROTLASHTIRISH AGENTLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI Himoyaga Kafedra mudiri 2012 y. BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI Mavzu: PHP tili va AJAX Texnologiyasi bo yicha

More information

KURS ISHI. MFO'M fanidan. Mavzu: Internet tamoyillari fanini pedagogik va axborot texnologiyalari yordamida o`qitish metodikasi.

KURS ISHI. MFO'M fanidan. Mavzu: Internet tamoyillari fanini pedagogik va axborot texnologiyalari yordamida o`qitish metodikasi. O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI ALOQA, AXBOROTLASHTIRISH VA TELEKOMMUNIKATSIYA TEXNOLOGIYALARI DAVLAT QO'MITASI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI MFO'M fanidan KURS ISHI Mavzu: Internet tamoyillari

More information

O'rnatish menyusiga kirish

O'rnatish menyusiga kirish O'RNATISH MENYUSIGA KIRISH 1 O'rnatish menyusiga kirish 1 SETTINGS (PARAMETRLAR) tugmasini 5 soniyacha bosib turing. 2 Toast (Yuqori o'ng burchak (Standart qiymat 0, 0, 0, 0 ) ) namoyish qilinganda parolingizni

More information

Introduction to L A TEX

Introduction to L A TEX Introduction to L A TEX Mark Baltovic MA498 - Dissertation in Mathematics Objectives of this session What is L A TEX? The L A TEX source file Inside the body of the text Typesetting mathematics Internal

More information

TOSHKENT AXBROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOPYUTER INJINERINGI FAKULTETI

TOSHKENT AXBROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOPYUTER INJINERINGI FAKULTETI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARINI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBROT TEXNALOGIYALARI UNIVERSITETI QARSHI FILIALI KOPYUTER INJINERINGI FAKULTETI 5330501 Kompyuter

More information

O`ZBEKISTОN RESPUBLIKASI ОLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK TEXNОLОGIYA INSTITUTI «KIMIYO-TEXNOLOGIYA» FAKULTETI

O`ZBEKISTОN RESPUBLIKASI ОLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK TEXNОLОGIYA INSTITUTI «KIMIYO-TEXNOLOGIYA» FAKULTETI O`ZBEKISTОN RESPUBLIKASI ОLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM VAZIRLIGI NAMANGAN MUHANDISLIK TEXNОLОGIYA INSTITUTI «KIMIYO-TEXNOLOGIYA» FAKULTETI «Оliy matematika»kafedrasi «Infоrmatika va AT» fanidan 7u-14 guruh

More information

O ZBEKISTONRESPUBLIKASIALOQAAXBOROTLASHTIRISHVATEL EKOMMUNIKATSIYATEXNOLOGIYALARIDAVLATQO MITASITOSH KENTAXBOROTTEXNOLOGIYALARIUNIVERSITETI

O ZBEKISTONRESPUBLIKASIALOQAAXBOROTLASHTIRISHVATEL EKOMMUNIKATSIYATEXNOLOGIYALARIDAVLATQO MITASITOSH KENTAXBOROTTEXNOLOGIYALARIUNIVERSITETI O ZBEKISTONRESPUBLIKASIALOQAAXBOROTLASHTIRISHVATEL EKOMMUNIKATSIYATEXNOLOGIYALARIDAVLATQO MITASITOSH KENTAXBOROTTEXNOLOGIYALARIUNIVERSITETI Dasturiy Injinering Fakulteti ATDT kafedrasi KURS ISHI Mavzu:Temir

More information

TABIIY FANLAR FAKULTETI KIMYO BO`LIMI

TABIIY FANLAR FAKULTETI KIMYO BO`LIMI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI ALISHER NAVOIY NOMIDAGI SAMARQAN DAVLAT UNIVERSITETI TABIIY FANLAR FAKULTETI KIMYO BO`LIMI Hisoblash usullari kafedrasi Informatika va axborot

More information

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O`RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA'LIMI MARKAZI

O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O`RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA'LIMI MARKAZI O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI O`RTA MAXSUS, KASB-HUNAR TA'LIMI MARKAZI Sh.A.Nazirov, N.A. Aripova, R.V. Qobulov, А.Beletskiy HISOBLASH VA RAQAMLI TEXNIKA ASOSLARI Axborot-kommunikatsiya

More information

Introduction to L A TEX

Introduction to L A TEX Introduction to L A TEX Yuval Carmel Ben-Gurion University June 30, 2009 Yuval Carmel (Ben-Gurion University) Introduction to LATEX June 30, 2009 1 / 40 Introduction L A TEX is not a word processor! Word,

More information

Introduction to LaTeX. Paul Fodor Stony Brook University

Introduction to LaTeX. Paul Fodor Stony Brook University Introduction to LaTeX Paul Fodor Stony Brook University http://www.cs.stonybrook.edu/~cse215 LaTeX TeX is essentially a Markup Language (like HTML, CSS, JSON, XML and RTF) TeX written by Donald Knuth in

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI AXBOROT TEXNOLOGIYALARI VA KOMMUNIKATSIYALARNI RIVOJLANTIRISH VAZIRLIGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI URGANCH FILIALI Kompyuter injiniringi fakulteti Dasturiy injiniring

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI. MIRZO ULUG BEK nomidagi SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI. MIRZO ULUG BEK nomidagi SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI MIRZO ULUG BEK nomidagi SAMARQAND DAVLAT ARXITEKTURA QURILISH INSTITUTI «AXBOROT TEXNOLOGIYALARI» KAFEDRASI «Informatika va axborot texnologiyalari»

More information

Internet tarmog ida taqiqlangan himoyalash (filtr) vositalarini ishlab chiqish

Internet tarmog ida taqiqlangan himoyalash (filtr) vositalarini ishlab chiqish O'ZBEKISTON RESPUBLIKASI VAZIRLAR MAHKAMASI HUZURIDAGI TOSHKENT ISLOM UNIVERSITETI Himoyaga > Kafedra mudiri N.Tursunov > 2013-yil. BAKALAVR BITIRUV MALAKAVIY ISHI Mavzu: Internet tarmog ida taqiqlangan

More information

ALGORITM ASOSLARI VA ALGORITMIK TILLAR

ALGORITM ASOSLARI VA ALGORITMIK TILLAR O O`ZBЕKISTON RЕSPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAХSUS TA`LIM VAZIRLIGI TOSHKЕNT DAVLAT IQTISODIYOT UNIVЕRSITЕTI ALIMOV R.X., XAYITMATOV O`.T., FAYZULLAEV S.X., MAJIDOV R.R., SATTAROVA M., AKRAMOV A.A. ALGORITM

More information

A Beginner s guide to L A TEX for CSCA67/MATA67. Kohilan Mohanarajan

A Beginner s guide to L A TEX for CSCA67/MATA67. Kohilan Mohanarajan A Beginner s guide to L A TEX for CSCA67/MATA67 Kohilan Mohanarajan August 31, 2017 Contents 1 Foreword 2 2 Getting Started 3 3 Setting up your L A TEXDocument 4 4 Writing your L A TEXDocument 6 4.1 Environments...............................

More information

L A TEX: Online module 2

L A TEX: Online module 2 L A TEX: Online module 2 Venkata Manem Univ. of Waterloo July 22, 2011 Venkata Manem (Univ. of Waterloo) LATEX: Online module 2 July 22, 2011 1 / 28 Topics to be covered Typeface Font size Special characters

More information

Document Preparation Using L A TEX

Document Preparation Using L A TEX Document Preparation Using L A TEX 1 1 Department of Mathematics Michigan State University East Lansing, MI USA weil@math.msu.edu October 28, 2008 Before L A TEX Was TEX TEX is a professional typesetting

More information

O`zbekistan Respublikasi haliq bilimlendiriw wa`zirligi. A`jiniyaz atindagi nokis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti.

O`zbekistan Respublikasi haliq bilimlendiriw wa`zirligi. A`jiniyaz atindagi nokis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti. O`zbekistan Respublikasi haliq bilimlendiriw wa`zirligi. A`jiniyaz atindagi nokis ma`mleketlik pedagogikaliq instituti. «Su`wretlew o`neri ha`m siziw kafedrasi.» Kompyuter grafikasi pa`ni boyinsha Lektsiya

More information

An Introduction to L A TEX

An Introduction to L A TEX An Introduction to L A TEX Ryan C. Trinity University Math Majors Seminar September 12, 2017 What is L A TEX? L A TEX is a typesetting system/language used for the production of technical (mathematical)

More information

A Very Brief Introduction to L A T E X MAT 3535

A Very Brief Introduction to L A T E X MAT 3535 A Very Brief Introduction to L A T E X MAT 3535 Wm C Bauldry BauldryWC Spring Semester, 2006 Wm C Bauldry (BauldryWC) A Very Brief Introduction to LAT E X MAT 3535 Spring Semester, 2006 1 / 19 Topics 1

More information

Mundarija: Ошибка! Закладка не определена. Ошибка! Закладка не определена.

Mundarija: Ошибка! Закладка не определена. Ошибка! Закладка не определена. Mundarija: Annotatsiya... Ошибка! Закладка не определена. KIRISH... 3 I.ANALITIK QISM... 7 1.1.Ishlab chiqarishga axborot texnologiyalarini joriy etish.... 7 1.2.Global tarmoq hamda tarmoqlarning ishlab

More information

Introduction to LATEX

Introduction to LATEX Introduction to L A TEX Department of Statistics, UC Berkeley January 28, 2011 1 Why L A TEX? 2 Basics 3 Typing Math 4 BibTeX 5 More Why L A TEX? Professional typesetting tool offering great control Why

More information

Math 235: Introduction to LaTeX

Math 235: Introduction to LaTeX Math 235: Introduction to LaTeX The LaTeX word processing system was built to do mathematical typesetting. It is different than word processors; in LaTeX you type in text and typesetting commands, then

More information

An introduction to TeX. And other options for producing documents containing mathematics

An introduction to TeX. And other options for producing documents containing mathematics An introduction to TeX And other options for producing documents containing mathematics Robbie Robinson Department of Mathematics GWU Washington DC 20052 robinson@gwu.edu 1. What is TeX? Tex is: A typesetting

More information

An Introduction to LATEX

An Introduction to LATEX An to L A TEX Iryna Schlackow Mathematical Institute This talk and other useful L A TEX-related information is available at http://www.maths.ox.ac.uk/help/faqs/latex/ May 21, 2009 An to LATEX The Name

More information

Introduzione a LaTex. Fabrizio Messina

Introduzione a LaTex. Fabrizio Messina Introduzione a LaTex Fabrizio Messina messina@dmi.unict.it www.dmi.unict.it/~fmessina Tex and LaTex TEX is a formatting program created by Donald E. Knuth from 1977. Typesetting text and mathematical formulae.

More information

The Name of the Game. An Introduction to LATEX. Why L A TEX? The Name of the Game

The Name of the Game. An Introduction to LATEX. Why L A TEX? The Name of the Game The Name of the Game An to L A TEX Iryna Schlackow Mathematical Institute This talk and other useful L A TEX-related information is available at http://www.maths.ox.ac.uk/help/faqs/latex/ TEX is a computer

More information

Become a L A TEX Guru

Become a L A TEX Guru Become a L A TEX Guru 1 Many thanks to Michele, who was my coteacher for this class for Splash 2009 1. Log in using the username sipb2 and the password hsspmonster 2. Once you are logged on, type sudo

More information

David Helmbold, October 2005, Revised October 2007

David Helmbold, October 2005, Revised October 2007 Short Intro to LATEX David Helmbold, October 2005, Revised October 2007 Goals: Introduce L A TEX... so you can read/edit L A TEX source... and use manual as reference rather than reading it Outline: 1.

More information

Mundarija. 1. Html tilida 3 xil turdagi onlayn test (MS Word dasturida) Paskal dasturlash tilida yaratilgan 3 ta test 11

Mundarija. 1. Html tilida 3 xil turdagi onlayn test (MS Word dasturida) Paskal dasturlash tilida yaratilgan 3 ta test 11 O ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA LIMI VAZIRLIGI XORAZM VILOYAT XTB TASARRUFIDAGI YANGIARIQ TUMANI 11-SONLI AFCHO IMINING O QUVCHILARINI INFORMATIKA FANIDAN YARATGAN O QUV - USLIBIY QO LLANMASI Yangiariq

More information

Assessments for CS students:

Assessments for CS students: Assessments for CS students: Two hours per week lectures, Tuesdays 2-4pm. Three in-semester assignments, with feedback de-coupled from assessment: Assignment 1 Generic paper Assignment 2 Literature review

More information

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITITUTI

O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITITUTI O ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O RTA MAXSUS TA LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITITUTI TABIIYOT FANLAR FAKULTETI KIMYO O QITISH METODIKASI YONALISHI 402- GURUH TALABASI

More information

Getting started with Latex

Getting started with Latex Getting started with Latex Robert G. Niemeyer University of New Mexico, Albuquerque October 15, 2012 What is Latex? Latex is a mathematical typesetting language. Essentially, when you are using Latex to

More information

Learn how to [learn] LATEX

Learn how to [learn] LATEX Learn how to [learn] L A TEX November 19, 2010 This document is available at http://web.mit.edu/jgross/ Public/2010cluedump/Slideshow.pdf. Outline Installing L A TEX What is L A TEX? Getting Help Basic

More information

Getting Started with L A T E X for a Technical Document or Thesis

Getting Started with L A T E X for a Technical Document or Thesis Getting Started with L A T E X for a Technical Document or Thesis University of Waterloo Nov 2015 Outline What is LAT E X? 1 What is L A T E X? 2 3 4 5 What is L A T E X? What is LAT E X? L A T E X is

More information

عمادة البحث العلمي جامعة الملك سعود

عمادة البحث العلمي جامعة الملك سعود عمادة البحث العلمي جامعة الملك سعود Introduction to Latex A very quick look at typesetting documents Dr. Amal Almohisen (based on slides by Andrei Gurtov ) Introduction Essentially a Markup Language (like

More information

WYSIWYG Systems. CSCM10 Research Methodology Lecture 4 (11/2/16): A Taster of L A TEX WYSIWYM. Advantages/Disadvantages of WYSIWYG Systems

WYSIWYG Systems. CSCM10 Research Methodology Lecture 4 (11/2/16): A Taster of L A TEX WYSIWYM. Advantages/Disadvantages of WYSIWYG Systems WYSIWYG Systems CSCM10 Research Methodology Lecture 4 (11/2/16): A Taster of L A TEX Anton Setzer http://www.cs.swan.ac.uk/ csetzer/lectures/ computerscienceprojectresearchmethods/current/index.html WYSIWYG

More information

LaTeX Seminar III: Environments and More Advanced Mathematical Typesetting

LaTeX Seminar III: Environments and More Advanced Mathematical Typesetting LaTeX Seminar III: Environments and More Advanced Mathematical Typesetting Clifford E. Weil March 24, 2004 1 General Environments We have already encountered two environments. They are the document environment

More information

L A TEX minicourse. dstowell, mag, sar, scannell,... September Typeset by FoilTEX

L A TEX minicourse. dstowell, mag, sar, scannell,... September Typeset by FoilTEX L A TEX minicourse dstowell, mag, sar, scannell,... September 2003 Typeset by FoilTEX What it is What is L A TEX? a typesetting system for creating high-quality documents allows you to create complex-looking

More information

A Grasshopper s Approach to L A TEX

A Grasshopper s Approach to L A TEX A Grasshopper s Approach to L A TEX JHB Deane and S Reich Updated by PJ Aston February 1, 2011 Contents 1 Introduction 2 2 Winshell 2 2.1 Editor Commands..................................... 2 2.2 Processing

More information

Abstract A quick intro by examples to the document preparation language L A TEX.

Abstract A quick intro by examples to the document preparation language L A TEX. Jumpstart LaTeX Bo Waggoner Updated: 2014-09-15 Abstract A quick intro by examples to the document preparation language L A TEX. 1 Overview LaTeX is essentially a programming language that, when executed,

More information

Introduction to L A TEX Part II

Introduction to L A TEX Part II Introduction to L A TEX Part II for MST Students Sascha Frank IFI 24.11.2011 Sascha Frank (IFI) Introduction to LATEX Part II 24.11.2011 1 / 33 1 Outline 2 Text footnote Reference Counting 3 Structure

More information

Introduction to L A T E X

Introduction to L A T E X L A T E X R. M. Department of Mathematics University of Kentucky 6 October 2008 / L A T E X Outline T E X T E X was begun by Donald Knuth in 1977 because he did not like the appearance of his book The

More information

Introduction to L A TEX Part II

Introduction to L A TEX Part II Introduction to L A TEX Part II for MST Students Sascha Frank IFI 24.11.2011 Sascha Frank (IFI) Introduction to LATEX Part II 24.11.2011 1 / 33 1 Outline 2 Text footnote Reference Counting 3 Structure

More information

Using L A TEX. A numbered list is just that a collection of items sorted and labeled by number.

Using L A TEX. A numbered list is just that a collection of items sorted and labeled by number. Using L A TEX About these notes These notes give some starting tips on using L A TEX to typeset mathematical documents. To learn the system at all fully you ll need a proper L A TEX manual, but you can

More information

Helen Cameron. A Brief Overview of LATEX

Helen Cameron. A Brief Overview of LATEX A Brief Overview of L A TEX What Is L A TEX? L A TEX is a document preparation system designed by Leslie Lamport on top of Donald Knuth s TEX. Useful Books Leslie Lamport. L A TEX: A document preparation

More information

CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX

CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX Anton Setzer http://www.cs.swan.ac.uk/ csetzer/lectures/ computerscienceprojectresearchmethods/current/index.html November 10, 2016 CSCM10 Lecture 4, 11/2/16:

More information

L A TEX Workshop. An Introduction to L A TEX. Rakesh Jana Research Scholar Department of Mathematics IIT Guwhati

L A TEX Workshop. An Introduction to L A TEX. Rakesh Jana Research Scholar Department of Mathematics IIT Guwhati L A TEX Workshop An Introduction to L A TEX Rakesh Jana j.rakesh@iitg.ernet.in Date: 2018/08/24 Research Scholar Department of Mathematics IIT Guwhati Overview 1. What is L A TEX? 2. First L A TEX document

More information

CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX

CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX Anton Setzer http://www.cs.swan.ac.uk/ csetzer/lectures/ computerscienceprojectresearchmethods/current/index.html October 22, 2017 WYSIWYG Systems WYSIWYG

More information

WYSIWYG Systems. CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX WYSIWYM. Advantages/Disadvantages of WYSIWYG Systems.

WYSIWYG Systems. CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX WYSIWYM. Advantages/Disadvantages of WYSIWYG Systems. WYSIWYG Systems CSCM10 Research Methodology A Taster of L A TEX Anton Setzer http://www.cs.swan.ac.uk/ csetzer/lectures/ computerscienceprojectresearchmethods/current/index.html WYSIWYG = What You See

More information

Helen Cameron. A Brief Overview of LATEX

Helen Cameron. A Brief Overview of LATEX A Brief Overview of L A TEX What Is L A TEX? L A TEX is a document preparation system designed by Leslie Lamport on top of Donald Knuth s TEX. Useful Websites There s a useful wikibook about L A TEX at

More information

A Brief Introduction to L A TEX

A Brief Introduction to L A TEX A Brief Introduction to L A TEX Amanda Kriesel Metropolitan Community College, Nebraska akriesel@mccneb.edu April 7, 2016 Amanda Kriesel (MCC) LaTex April 7, 2016 1 / 17 Table of Contents 1 What is L A

More information

CSCE 222 Discrete Structures for Computing. LaTeX. Dr. Hyunyoung Lee. !!!!! Based on slides by Andreas Klappenecker

CSCE 222 Discrete Structures for Computing. LaTeX. Dr. Hyunyoung Lee. !!!!! Based on slides by Andreas Klappenecker CSCE 222 Discrete Structures for Computing LaTeX Dr. Hyunyoung Lee!!!!! Based on slides by Andreas Klappenecker 1 Tripitaka Koreana Palman Daejanggyeong ( Eighty-Thousand Tripitaka ) South Korean collection

More information

Presentation of Scientific Results

Presentation of Scientific Results Presentation of Scientific Results Marek Seliger Lecture and Seminar 2 nd lecture: Gnuplot and LaTeX how to prepare figures and equations physik.uni-graz.at/~sel/teaching/presentation Marek Seliger Presentation

More information

L A TEX Tutorial. 1 Introduction. 2 Running L A TEX. J. E. Rice. May 2010

L A TEX Tutorial. 1 Introduction. 2 Running L A TEX. J. E. Rice. May 2010 L A TEX Tutorial J. E. Rice May 2010 Abstract The purpose of this document is to provide a simple example of how to use L A TEX. Examples of tables, figures, citations, references and math are shown, and

More information

Multiline math displays

Multiline math displays CHAPTER Multiline math displays This is, possibly, the most important chapter on AMS-IbTEX: a discussion of how to display math formulas on more than one line using the constructs provided by the amsmath

More information