Арилжааны төлбөр тооцоо ХХК

Transcription

1 Арилжааны төлбөр тооцоо ХХК Танилцуулга АРИЛЖААНЫ ТӨЛБӨР ТООЦОО Улаанбаатар, 2016 оны 11-р сар

2 Агуулга ОРШИЛ ДУНДЫН ЗУУЧЛАЛЫН ТӨВ (CCP)-ИЙН ТАЛААРХИ ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГА ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ТУЛГАМДСАН АСУУДЛУУД АЖЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, ТӨСӨВ 1

3 Агуулга ОРШИЛ ДУНДЫН ЗУУЧЛАЛЫН ТӨВ (CCP)-ИЙН ТАЛААРХИ ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГА ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ТУЛГАМДСАН АСУУДЛУУД АЖЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, ТӨСӨВ 2

4 ҮЦ-ны арилжаа тогтворгүй байж ирсэн бөгөөд сүүлийн үед ЗГ-ын ҮЦ давамгайлж байна (сая төгрөг) 600,000 Үнэт цаасны арилжаа, ,000,000 Нийт арилжаалагдсан үнэт цаас, % 5.58% 500,000 20,000,000 Хувьцаа ЗГБонд 400,000 15,000,000 Компанийн бонд 300, % 200, ,000 10,000,000 5,000,000 5% 5% Санхүүгийн зах зээлийн бүтэц, % 0% Банк Хөрөнгийн зах зээл Даатгал ББСБ Хувьцаа ЗГБонд Компанийн бонд ДНБ Мөнгө (M2) ХЗХ 88% Эх үүсвэр: Үндэсний статискийн газар, Арилжааны төлбөр тооцоо ХХК 3

5 Хөрөнгийн зах зээлийн клиринг, төлбөр тооцооны түүхэн замнал МХБ байгуулагдав МХБ -ийн төлбөр тооцооны алба ҮЦТТТХТ байгуулав Бэлэн бус төлбөр тооцоонд шилжив MIT систем нэвтэрснээр Төлбөр гүйцэтгэх банкууд бий болсон Төлбөр тооцооны системийн шинэчлэл Төлбөр тооцоо хадгаламжийн системийг шинэчлэн E- Clearing House системийг нэвтрүүлсэн Монгол банкны оролцогчоор бүртгэгдэж RTGS системд холбогдов. ҮЦТТТХТ ХХК -ийг өөрчлөн зохион байгуулж АТТ байгуулагдав 4

6 Арилжааны төлбөр тооцоо ХХКомпанийн тухай Монгол улсын Засгийн газрын ны өдрийн Үнэт цаасны төлбөр тооцоо төвлөрсөн хадгаламжийн төв (ҮЦТТТХТ) ХХК ийг өөрчлөн зохион байгуулах тухай 147 р тогтоолын дагуу арилжааны төлбөр тооцоо гүйцэтгэх чиг үүрэг бүхий Арилжааны төлбөр тооцоо ХХК үүсгэн байгуулагдсан. Сангийн сайдын ны өдрийн 280 тоот тушаал ҮЦТТТХТ ХХК ийг өөрчлөн зохион байгуулах тухай, ны өдрийн 138, 139 дүгээр тушаал ны өдрөөс эхлэн үйл ажиллагаагаа эхлүүлсэн. Өмчийн хэлбэр: 100% төрийн өмчтэй, Хязгаарлагдмал хариуцлагатай компани (ХХК) Төрийн өмчийн төлөөллийг Сангийн яамнаас баталсан Төлөөлөн удирдах зөвлөл хэрэгжүүлнэ. 5

7 Арилжааны төлбөр тооцоо ХХК-ийн зорилго, зарчмууд Эрхэм зорилго Стратеги зорилт Үнэт цаасны арилжааны дараах төлбөр тооцоог шуурхай, эрсдэлгүй найдвартай гүйцэтгэж олон улсын жишигт нийцсэн үйлчилгээг үзүүлэх Үнэт цаасны зах зээлийг хөгжүүлэх, зохистой дэд бүтцийг бий болгох Үнэт цаасны төлбөр тооцооны хууль эрх зүйн орчинг сайжруулах Зах зээлийг идэвхжүүлэх, гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчдад төлбөр тооцооны системийн таатай нөхцлийг бий болгох Төлбөр тооцооны эрсдлийг удирдах, эрсдлийг бууруулах боломжийг судлах Мэдээллийн аюулгүй байдлыг сайжруулах Эрхэмлэх зарчим Шударга ёс Үнэт цаасны төлбөр тооцооны үйл ажиллагаанд шударга, шуурхай, мэргэжлийн, ил тод байх зарчмыг баримтална. Найдвартай байдал Үнэт цаасны төлбөр тооцооны үйл ажиллагааг оновчтой зохион байгуулж харилцагчдыг үнэн зөв мэдээллээр хангах, эрсдлээс урьдчилан сэргийлэх зарчмыг баримтална. Хариуцлага хүлээх - Монгол улсын хууль, Үнэт цаасны зах зээлийн тухай хууль болон холбогдох журмуудыг үйл ажиллагаандаа чанд мөрдөж, хариуцлага хүлээх зарчмыг баримтална. Өсөн дэвжих зарчим - Үндсэн үйл ажиллагаандаа байнга шинийг эрэлхийлэх, эдийн засаг санхүү, програм хангамж, удирдлага зохион байгуулалт, боловсон хүчний хувьд байнга өсөн дэвжих зарчмыг баримтална. 6

8 Арилжааны төлбөр тооцоо ХХК-ийн бүтэц, орон тоо ТУЗ (9) Гүйцэтгэх захирал Дотоод хяналтын мэргэжилтэн Захиргаа санхүүгийн алба (5) Үнэт цаасны тооцооны алба (3) Эрсдлийн удирдлагын алба (2) Мэдээлэл технологийн алба (2) Захиргаа санхүүгийн албаны дарга, Ерөнхий ня-бо Захирлын туслах, нярав Хуулийн зөвлөх Гадаад харилцааны ажилтан Жолооч Албаны дарга Ахлах нягтлан бодогч Гүйлгээний нягтлан бодогч Албаны дарга Эрсдлийн ажилтан Албаны дарга Сүлжээний инженер 7

9 Агуулга ОРШИЛ ДУНДЫН ЗУУЧЛАЛЫН ТӨВ (CCP)-ИЙН ТАЛААРХИ ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГА ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ТУЛГАМДСАН АСУУДЛУУД АЖЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, ТӨСӨВ 8

10

11

12 Клиринг гүйцэтгэх дундын зуучлалын төв (CCP) Үнэт цаасны цикл Үнэт цаас шинээр гаргах Арилжаа Клиринг (CCP) Бүртгэл / Хадгаламж (ҮЦТХТ) Эргүүлэн худалдан авах (Redemption) CCP нь хоёр талын гүйлгээнд, нэг тал нь нөгөө талд хүлээсэн үүргээ биелүүлэхгүй байх харилцагчийн эрсдэлийг (counterparty risk) тухайн арилжаанд оролцогч талуудын хооронд нэг тал болон оролцсоноор бууруулдаг. CCP-гүй зах зээл CCP-тэй зах зээл А тал А тал CCP В тал Б тал Б тал В тал ССP-тэй зах зээлд оролцогч нь зөвхөн CCP ийн харилцагчийн эрсдэлтэй л нүүр тулдаг. Эх үүсвэр: Европын төв банк 9

13 Дундын зуучлалын төв (CCP) ийн давуу талууд болон зайлшгүй шаардлага ДЗТ-ийн давуу талууд ДЗТ-г нэвтрүүлэх нь төлбөр, тооцооны мөчлөгийг богиносгодог ДЗТ нь харилцагчийн төлбөрийн чадварын эрсдэлийг бууруулдаг ДЗТ нь хэд хэдэн төрлийн хөрөнгийн нөөцөөр баталгааждаг (төлбөр гүйцэтгэх эрсдлийн сан, нөөц сан, маржин, өмчийн хөрөнгө хэлбэрээр) бөгөөд оролцогч нарын дунд эрсдэлийг тараан байршуулдаг Илүү нарийн, олон талт эрсдэлийн удирдлага Зах зээлийн ил тод байдлыг сайжруулдаг Яагаад заавал ДЗТ гэж? Яагаад гэвэл ДЗТ нь хөрөнгийн бирж дээрх бүх үнэт цаастай холбоотой мөнгөн гүйлгээ болон үүсмэл үнэт цаасны арилжааны төлбөр тооцооны байгууллага... үнэт цаасны зах зээлийн эрсдлийн удирдлагын гол хэрэгжүүлэгч байгууллага... төлбөрийн даалгаврыг ҮЦТХТ рүү илгээх цорын ганц байгууллага (DvP & T+3 зарчмаар)... үнэт цаасны арилжаатай холбоотой бүх төлбөр тооцоонууд нь цаг хугацаандаа, саадгүй гүйцэтгэнэ гэсэн баталгаа... неттинг буюу үнэт цаас, бэлэн мөнгөний цэвэршүүлсэн дүнгээр тооцоо хийдэг 10

14 Агуулга ОРШИЛ ДУНДЫН ЗУУЧЛАЛЫН ТӨВ (CCP)-ИЙН ТАЛААРХИ ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГА ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ТУЛГАМДСАН АСУУДЛУУД АЖЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, ТӨСӨВ 11

15 Үнэт цаасны зах зээл дахь гол функцийг ямар байгууллага хариуцдаг вэ? Гол функцууд Нотариат, хууль эрх зүйн баталгаажуулалт Үнэт цаасны арилжааны функци Клирингийн функци ДЗТ (CCP)-ийн функци Төлбөр тооцооны функци Банкны функци Кастодиан функци Бусад үйлчилгээ / функци (жиш: хувьцаат компанийн үйл ажиллагаатай холбоотой) Хариуцдаг байгууллага ҮЦТХТ-үүд (шинээр гарах хувьцаа болгонд), олон улсын ҮЦТХТүүд (Евробондын зах зээлд) Хөрөнгийн биржүүд, OTC зах зээл, цахим холбооны сүлжээнүүд буюу electronic communication networks (ECNs), брокер дилерууд, хөрөнгө оруулагч нар ДЗТөвүүд (CCP), агентууд / кастодиан банкууд, ҮЦТХТ-үүд ДЗТөвүүд (CCP) ҮЦТХТ-үүд, агентууд / кастодиан банкууд, бусад Банкууд (Зарим ҮЦТХТ-үүд, мөн ОУ-ын хоёр ҮЦТХТ-үүд банкны лицензитэй бөгөөд банкны үйлчилгээ үзүүлэх эрхтэй) ҮЦТХТ-үүд, кастодиан банкууд, брокерууд (тухайн улсын хуулиар зөвшөөрөгдсөн бол) Кастодиан байгууллага (голцуу дотоодын агентууд) Эх үүсвэр: Chan, D. et al., (2007) The securities custody industry, Occasional Paper Series, No. 68, ECB, Frankfurt am Main, August

16 Ази номхон далайн орнууд Европ Америк Countries with Independent (standalone) CCPs Area Country Clearing organization Type Ownership АНУ NSCC ашгийн бус /DTCC/ үнэт цаасны хадгаламжийн байгууллагын охин компан Канад CDCC, CDS ашгийн TMX group Канадын хувьцаа, дериватив, түүхий эдийн хөрөнгийн биржүүдийн нэгдэл групп Бразил BM&FBOVESPA ашгийн BM&FBOVESPA Бразилийн хөрөнгийн бирж Герман Eurex Clearing ашгийн Eurex Англи LCH Clearnet ашгийн LCH group Франци, Голланд, Бельги, Португал LCH Clearnet, NYSE life /bclear/, eurex clearing ашгийн NYSE stock exchange, LCH group, Nasdaq OMX /хөрөнгийн биржүүд/ Япон JSCC бүртгэлтэй Токиогийн хөрөнгийн бирж болон бусад түүхий эд, үүсмэл үнэт цаасны биржүүд хувь эзэмшдэг Энэтхэг CCIL ашгийн Энэтхэгийн банкууд БНСУ Korean stock exchange ашгийн Солонгосын хөрөнгийн бирж Сингапур Singapore exchange бүртгэлтэй Сингапур хөрөнгийн бирж Австрали Austroclear ашгийн Австралийн хөрөнгийн бирж БНХАУ Shanghai clearinghouse ашгийн China Foreign Exchange Trading System (CFETS), China Government Securities Depository Trust & Clearing Co (CDC), China Banknote Printing and Minting Co (CBPMC), China Gold Coin Co. Хонг Конг HKSCC бүртгэлтэй Ихэнх хувийг Хонгконгийн хөрөнгийн бирж эзэмшдэг Тайланд Tailand securities dep. ашгийн Индонези KPEI ашгийн Индонезийн хөрөнгийн бирж 13

17 Хөрөнгийн зах зээлийн дэд бүтцийн олон улсын жишиг (Америк, Европын улс орнууд) 14

18 Хөрөнгийн зах зээлийн дэд бүтцийн олон улсын жишиг (Азийн улс орнууд) 15

19 Европын дундын зуучлалын байгууллагууд (CCP) - ын гол үзүүлэлтүүд, 2008 (тэрбум Евро) Улс орон CCP Бэлнээр арилжаалагдсан үнэт цаасны гүйлгээний нийт үнэлгээ Гишүүн байгууллагын тоо ХБНГУ Eurex Clearing 5, Греци ADECH 1 34 Испани Франци MEFF MEFF Clear LCH. Clearnet SA, үүнээс: Францид Бельгид Их Британид Италид Голланди улсад Португалид n/a n/a 7,392 4, ,348 1, Итали CC&G 2, Австри CCP.A Тусгай гэрээгээр гүйцэтгэдэг: Швед OMX n/a 50 Их Британи LCH. Clearnet Ltd 5, Эх үүсвэр: Европын төв банк 16

20 Eurex Clearing нь CCP үйлчилгээг олон төрлийн үнэт цаасаар хэд хэдэн бирж дээр үзүүлж байна Зах зээлийн оролцогч нар Eurex Clearing нь Eurex группын гишүүн. Eurex нь өөрөө Deutsche Boerse группын охин компани бөгөөд дэлхийн нэр хүнд бүхий томоохон санхүүгийн зах зээлийн дэд бүтцийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллага юм S & P нь Deutsche Boerse группыг АА рейтингээр тогтоосон байна 17

21 Агуулга ОРШИЛ ДУНДЫН ЗУУЧЛАЛЫН ТӨВ (CCP)-ИЙН ТАЛААРХИ ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГА ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ТУЛГАМДСАН АСУУДЛУУД АЖЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, ТӨСӨВ 18

22 Монголын хөрөнгийн зах зээлийн бүтэц Арилжаанд оролцогч Таваар Хувьцаа Бараа бүтээгдэхүүн Биржээр Бонд Монголбанкаар Арилжаа эрхлэх байгууллага Монголын хөдөө аж ахуйн бирж Монголын хөрөнгийн бирж Монголын үнэт цаасны бирж Монголын хөрөнгийн бирж Монголын үнэт цаасны бирж Монгол банк Үнэт цаасны тооцооны байгууллага Клиринг төлбөр тооцооны алба АТТ ХХК МҮЦБ Тооцооны төв МҮЦБ Тооцооны төв МҮЦБ Тооцооны төв Монгол банк Төвлөрсөн хадгаламжийн байгууллага Клиринг төлбөр тооцооны алба Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төв Үнэт цаасны төвлөрсөн хадгаламжийн төв Банкууд Банкууд Банкууд Төлбөр гүйцэтгэх банк Монгол банк 19

23 МХБ н арилжааны мөнгөн төлбөр тооцоо А. Төлбөр гүйцэтгэх банк дотроо төлбөр хийгдэх Төлбөр гүйцэтгэх банк ТГ банк Зарсан тал Авсан тал ТГ банк В. Мөнгөн төлбөр тооцоо АТТ ХХК -аар хийгдэх /netting/ Төлбөр гүйцэтгэх банк хоорондын төлбөрийг АТТ ХХК нь неттинг /netting/ дүнгээр гүйцэтгэнэ. Зарсан тал ТТГ банк Авсан тал ТТГ банк АТТ ХХК 20

24 Тулгамдсан асуудлууд Хууль эрх зүй Боловсон хүчин, гадаад дотоодод чадавх дээшлүүлэх, сургалтанд хамрагдах Эрсдлийн удирдлага Мэдээллийн аюулгүй байдал Төлбөр тооцооны програм хангамж Байрны асуудал. Тус компани нь үйл ажиллагаа явуулах өөрийн байргүй байгаагаас дараахь эрсдэлд орж байна. Үүнд: компанийн програм хангамж, мэдээлэл, сүлжээний аюулгүй байдал алдагдах дотоод дэг журам, ажилчдын ажиллах нөхцөл алдагдах дотоод болон гадаад сүлжээний хараат байдал үүсч байгаа нь үйл ажиллагааны эрсдлийг дагуулж байна Компанийн зүгээс ажлын байрны асуудлыг шийдүүлэхээр Сангийн яаманд 2016 оны 10 дугаар сарын 21 өдрийн 01/106 тоотоор, Төрийн өмчийн бодлого зохицуулалтын газарт 2016 оны 08 сарын 17-ны 01/47 тоот албан бичгээр тус тус хүсэлт хүргүүлсэн боловч өнөөдрийг хүртэл шийдвэрлэгдээгүй байна 21

25 Агуулга ОРШИЛ ДУНДЫН ЗУУЧЛАЛЫН ТӨВ (CCP)-ИЙН ТАЛААРХИ ЕРӨНХИЙ ОЙЛГОЛТ ОЛОН УЛСЫН ТУРШЛАГА ӨНӨӨГИЙН БАЙДАЛ, ТУЛГАМДСАН АСУУДЛУУД АЖЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, ТӨСӨВ 22

26 ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, Д/д Хийгдэх ажлууд Хариуцах алба Стратеги зорилт 1: Үнэт цаасны арилжааны төлбөр тооцооны зохистой дэд бүтцийг бий болгох Үнэт цаасны зах зээлийн мэдээллийн урсгалыг тодорхойлж, системийн оновчтой шийдлийг бий 1 болгох Үнэт цаасны зах зээлийн төлбөр тооцооны системийг шинэчлэн төлбөр гүйцэтгэх 2 байгууллагуудтай хамтран ажиллах Стратеги зорилт 2: Үнэт цаасны арилжааны төлбөр тооцооны хууль эрх зүйн орчинг сайжруулах ҮЦТА, МТА, ЭУА ҮЦТА, МТА, ЭУА 3 Гишүүнчлэлийн журам ҮЦТА, ЗСА 4 5 Төлбөр гүйцэтгэх байгууллагуудтай хийх мэдээлэл солилцох гэрээ, холбогдох журмыг боловсруулах Зах зээлд шинээр байгуулагдаж буй кастодиан, хөрөнгө оруулалтын сан, үүсмэл үнэт цаасны зах зээлтэй холбоотой дүрэм журмыг боловсруулах ҮЦТА, ЗСА ЗСА, ҮЦТА, ЭУА 6 Мэдээллийн аюулгүй байдлын журам ЗСА, МТА 7 Тооцооны үйл ажиллагааны журмын шинэчлэл 8 Эрсдлийн удирдлагын талаар зохицуулсан дүрэм журмын шинээр боловсруулж, үйл ажиллагаандаа мөрдөх ҮЦТА, ЭУА, ЗСА ЭУА, ЗСА 9 Компанийн дотоод үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх дүрэм журмуудыг боловсруулах ЗСА Стратеги зорилт 3: Зах зээлийг идэвхжүүлэх, төлбөр тооцооны системийн таатай нөхцөлийг санал болгох 10 Арилжаанд оролцогч талуудыг төлбөрийн уян хатан нөхцөлөөр хангах боломжийг судлах ЭУА, ҮЦТА, ДХ 11 Гадаад дотоодын хөрөнгө оруулагчдад төлбөр тооцооны дансны хяналтын тогтолцоог бий болгох 12 Үүсмэл үнэт цаасны төлбөр тооцоог хийх МТА, ҮЦТА 23

27 ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ СТРАТЕГИ ТӨЛӨВЛӨГӨӨ, Д/д Хийгдэх ажлууд Хариуцах алба Стратеги зорилт 4: Төлбөр тооцооны эрсдлийн удирлагаар хангах, эрсдлийг бууруулах боломжийг судлах 13 Дэнчингийн удирдлага ЭУА 14 Барьцаа хөрөнгийн үнэлгээ, удирдлага, хяналт ЭУА, ДХ 15 Төлбөр тооцоонд оролцогчдод тавих хяналтыг сайжруулах ЭУА, ДХ 16 Эрсдлийн сангийн удирдлага ЭУА 17 Төлбөрийн баталгааны сангийн удирдлага ЭУА 18 Төлбөрийн үүргийг хангуулах ЭУА 19 Гадаад дотоодын ижил төстэй үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагаас техник, хүний нөөц, маркетинг гэсэн 3 чиглэлээр зөвлөх үйлчилгээ авах ЭУА, ЗСА Стратеги зорилт 5: Мэдээллийн аюулгүй байдлыг сайжруулах 20 Тооцооны дансны мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах МТА, ЗСА 21 Төлбөр тооцооны системийн мэдээллийн аюулгүй байдлыг хангах МТА, ЗСА 22 Системийн оновчтой шийдлийг бий болгох МТА, ҮЦТА 23 Арилжааны хэлцлийн мэдээний аюулгүй байдлыг хангах МТА, ҮЦТА, ДХ 24

28 сая төг. АТТ ХХК-ийн орлогын төсөв, Орлогын бүтэц, % 0% 5% % % Орлогын төрөл 2016 он 2017 он 2018 он Хувьцааны арилжааны шимтгэл ЗГ-ийн бондын арилжааны шимтгэл Компанийн бондын арилжааны шимтгэл Бусад орлого /Гүйлгээний шимтгэл/ Гишүүнчлэлийн хураамж Нийт орлогын дүн Жич: МХБ-ийн арилжааны төсөөлөлтэй уялдуулсан болно 25

29 сая төг. "АТТ" ХХК-ийн зардлын төсөв, Зарлагын бүтэц, % 3% % 48% % 11% Зардлын төрөл Цалин хөлс нэмэгдэл урамшуулал ТУЗ-ын зардал Байгууллагаас төлөх НДШ Үйл ажиллагааны зардал Үндсэн хөрөнгө ХА-ын зардал Бараа материал ХА-ын зардал Нийт зардлын дүн

30 Танд баярлалаа! Бидэнтэй холбогдох: Хаяг: Монгол улс, Улаанбаатар хот, Чингэлтэй дүүрэг, 4-р хороо, Самбуугийн гудамж 16/1 Утас: ,