Хэмнэл ба давтамж Лекц 13 МУИС-ХШУИС-МКУТ-ийн багш П.Гантуяа
Ритм болон хөдөлгөөн нь тодорхой нэг хэсэг орон зайд амархан дүрсээс түвэгтэй дүрс болон, нэгээс олон дүрс болон задрах салаалсан буюу эрээлжилсэн нэгэн төрлийн хүний сэтгэл хөдлөлийг илэрхийлэх хээ юм. Энэ төрлийн зохиомж нь тааварлашгүй, хүний дотоод бодол болон тухайн үеийн сэтгэл зүйн илэрхийлэл болж чаддаг. Ритм нь бодитоор үзэгдэх сэтгэлийн дуу хоолой болж өгдөгөөс гадна мөн зурган хэл яриа болж чаддаг байна. Үүний адилаар Нигер улсад хэмнэлээр ярих урлаг байдаг байна. Эдгээр яриа гэж нэрлэгдэх учир нь хөдөлгөөнт байдал, өнгө тоны ихсэл, багасал уян хатан ямарч байдалд хувирах чадвараас нь шалтгаалдаг байна.
Ритм нь хөдөлгөөний нэгэн томоохон салбар болж хөгжсөн бөгөөд үүгээр дуу аялгууны яруу эгшиг, сонсголонтой байдал зэргийг зургаар хүний нүдэнд харагдахаар зохиомжилж болох бодит бүтээл юм. Дуу сонсголын хэмнэл нь цаг хугацаагаар хэмжигддэг бол зохиомжит зургийнх урт болон давтамжиар хэмжигддэг. Тиймээс түүний давтамж буюу хэмнэлийн тоо хэмжээг амархан тодорхойлж болно. Шугаман ритм нь зурагдсан шугамнуудынхаа онцлогуудаас хамааран өөр хоонодоо эрс тэрс байдал, утга санааг илэрхийлж болно.
Давталт: Энэ нь хөдөлгөөнгүй дүрсүүдийн хэмнэлээс тогтох ба хөдөлгөөнт ритмээс хөшүүн, уйтгартай мэдрэмж төрүүлдэг. Солигдол: Энэ нь дүрсийн хөдөлгөөнгүй ч дүрсийн солигдон аажмаар хувьсан өөрчлөгдөх байдлаар давталтаас арай амьлаг болдог. Нарийнаас бүдүүн, томоос жижиг, дугуйгаас ирмэгтэй болон бүдэгээс тод болж ч болдог байна.
Ритм хүний амвдаралд хаа сайгүй тохиолдож байдаг. Жишээ нь үүл, мод гэх мэт санамсаргүйгээр бий болсон байхад санаатайгаар бий болгосон байшин, хүний хувцас зэрэг нь ритмийн нэгэи илрэл болж байдаг байна. Мөн зүрхний бичлэг шиг ямар нэгэн цэгээс давтамж үүсгэн зурсан зураас хүртэл ритмийн нэгэн хэлбэр нь зүй ёсоор болж чадна. Үүний адилаар бүтээгддэг зурагнууд болох газрийн зураг тэр байтугай уран зураг ч ритмийн нэг хэлбэрт тооцогдох нь бий.
Байгалиар бүтээгдсэн ритм нь фотозургийн урлагт өндөрөөр үнэлэгдэх гайхалтай дүрс зургуудыг бий болгодог. Мөн эдгээрээс гадна олон салбарт хэрэглэгддэг загвар болон сэтгэл ханамжийн чухал хэрэглэгдэхүүн юм.
Нэгдэл: Олон дүрс элементүүдийн зохицон байрших нэлдэлээс тогтох ритм нь хүний сэтгэл санааг илэрхийлэх гол хэрэгслүүрүүдийн нэг нь болдог ба орчин үеийн шинэлэг содон байдлын илрэл болдог. Чөлөөт ийм зохиомжинд анхаарах гол зүйлүүдийн нэг нь суурь өнгө нь байдаг. Суурь өнгө нь зохиомжийнхоо сэдэв болон элементүүдтэйгээ зохицол маш сайн байх хэрэгтэй. Үгүй бол зохиомж нь дутуу, зохицол муутай харагддаг.
Давтамж нь мөн загвар тэр дундаа хувцас загварт ихээхэн үүрэгтэй байдаг. Загьарын ертөнцийг эрээн, өөрөөр хэлвэл давтамжгүйгээр төсөөлөхийн аргагүй.
Мөн бусад загварын салбарт ч хэрэглэгдэнэ.
Ритм ба давалгаа Ритмийн хөдөлгөөн нь маш аажуухан уусан байдалтай, бага зэргийн долгиолсон муруйгаар дүрслэгдэн хүнд зөөлөн намуун сэтгэгэдэл төрүүлж байгаа нь давалгаа юм. Ихэнхдээ байгалиас үүсэн дүрслэл байх ба шугаман ритм ч байж болдог. Katsushika Hokusai The Great Wave Off Kanagawa From "Thirty-six Views of Mount Fuji"; 1823-29
Bruce Barnbaum Dance of the Corn Lilies, 1991 Moonrise over Cliffs and Dunes,1992
Albert Renger-Patzsch. Buchenwald in Fall (or Trees). 1936 Bosquein November 1934
Шугаман ритм Шулуун шугамаар бүтээгдсэн хөшүүн зохиомж байхад муруй шугаман бодитой мэт дүрслэгдсэн зохиомжууд ч байдаг. Тиймээс ч энэ төрөл нь ритмийн нэгэн сонгодог хэлбэр болж чаддаг.
Ритмийн өнгөний шийдэл Бусад хавтгайн зохиомжмйн адил хромат болон ахроматаар дүрсэлж болно. Мөн дүрслэх зургынхаа утга санаа, дүрс бүхэнтэй нягт холбоотой дүрслэх нь чухал.