Өнгөний тухай МУИС ХШУИС МКУТийн багш П.Гантуяа
Өнгө гэдэг нь хүний нүдэнд харагдаж буй мэдрэмж бөгөөд гэрлийн спектр нь хүний нүдэн дэх мэдрэгч эстэй харилцан үйлчлэлцсэнээр өнгө үүсдэг. Өнгө гэж юу вэ?
Өөрөөр хэлбэл гэрэл тусаж буй обьектийн физик шинж чанараас хамаарч зарим өнгө шингэж, зарим өнгө ойж байдаг. Ингээд ойсон өнгө нь тухайн биетийн өнгө болон харагддаг. Жишээ нь: Ургамал ногоон өнгөтэй харагддаг. Учир нь ургамал ногоон өнгийг ойлгодог
Өнгийг судалдаг шинжлэх ухааныг хроматик гэх бөгөөд энэ шинжлэх ухаан нь хүний нүд ба тархи өнгийг хэрхэн мэдрэх, материалын өнгө, үзэгдэх гэрлийн муж дахь цахилгаан соронзон цацаргийн физик шинж чанар зэрэг өнгөний бүхий л ухагдахуунуудыг судалдаг.
Өнгийг ерөнхийд нь ахромат ба хромат гэж ангилдаг. Хромат бүлэгт спектрийн бүх өнгө орох бөгөөд улаан, шар, ногоон, цэнхэр, ягаан болон нэг өнгөөс нөгөө өнгөнд шилжихэд үүсэх бүх завсрын өнгүүд орно. Хромат өнгө нь тоо томшгүй олон бөгөөд хүний нүд ойролцоогоор 300 орчимыг нь л ялгадаг. Ахромат бүлэгт хар, цагаан, саарал гэх өнгүүд орох бөгөөд саарал өнгө нь хар, цагааныг хэдэн хувьтай хольхоос хамаарч олон янз бүр үүснэ.
Дулаан ба хүйтэн өнгө Өнгө хүний сэтгэл санаанд янз бүрээр нөлөөлж байдаг. Үүнээс үүдэн хромат бүлгийн өнгүүдийг дулаан, хүйтэн, завсрын гэж ангилна. Дулаан: Улаан, шар, шаргал... Хүйтэн: Хөх, цэнхэр... Завсрын: Ногоон, ягаан...
Хромат өнгийг мөн ямар технологит хэрэглэж байгаагаар нь RGB, CMYK гэж 2 ангилдаг RGB(red, green, blue) CMYK(cyan, magenta, yellow, black)
RGB буюу аддитив өнгө Ертөнц дээр 16.7 сая өнгө байдаг бөгөөд эдгээр нь үндсэн задардаггүй 3 өнгөнөөс(rgb) үүсдэг. Мөн хүний нүдний торлог бүрхэвчийн 3 төрлийн лонхонцор нь улаан, ногоон, хөх өнгийг бусад өнгөнөөс илүү харж хүртэх чадвартай байдаг байна. Телевизор, видео камер, компьютерийн дэлгэц, сканер бүгд RGB өнгөний төлөвт тулгуурлан бүтээгдсэн бөгөөд өнгө тус бүрийн электрон хоолойг эхлээд босоо шугамын дагуу, дараа нь хөндлөн тусгаж давхцуулахад дэлгэцэнд бүх өнгийг гарган дүрслэх боломж бүрддэг байна.
Өнгийн байрлалыг тодорхой болгохын тулд туршилт явуулж үүний үр дүнд улаан, ногоон, хөх өнгөнд харгалзах XYZ тэнхлэгт тулгуурлан өнгөшилтийн диаграм буюу орон зайн 3 хэмжээст диаграммыг зохиосон.
Ингээд өнгийг огторгуйд дүрслэхэд цэг бүхэн RGB координаттай болно гэсэн үг. 3 хэмжээст огторгуйг хүнд ойлгомжтой болгохын тулд нэг л проекцийг нь таслан авч ганц хавтгайд дэлгэн үзүүллээ.
CMYK буюу субрактив өнгө RGB өнгөний задралаас ягаан, цэнхэр, шар(cmy) гэсэн 3 өнгө үүсдэг. Эдгээр 3 өнгийг холиход онолын хувьд хар өнгө үүснэ. Гэвч CMYK нь хэвлэлийн технологид ашиглагддаг учир онолын хувьд үүссэн хар өнгө нь өөр туяатай байдаг учир тас харыг үүсгэхийн тулд түлхүүр өнгө маягаар тусгайлан хар(black буюу key) өнгө нэмсэн. Ингээд CMYK өнгө бий болсон.
CIE L*a*b өнгөний төлөв CIE(Commision Intertaile de I, Eclairage) буюу өнгө дамжуулах системийн олон улсын комиссоос өнгийг хэмжин стандартчилахдаа CIE төлөв буюу CIE XYZ-ийг ашиглажээ. Зургийг бэлтгэх ажлын явцад өнгөний нэг загвараас нөгөөд хөрвүүлэх (сканер-rgb төхөөрөмж, хэвлэлийн машин CMYK төлөвт ажилладаг) шаардлагатай. Ингэж хөрвүүлэх явцад гарах алдагдлыг аль болох багсгахын тулд сканераас эхлээд дэлгэц, принтер, хэвлэлийн машин хүртлэх бүх төхөөрөмжид калибровк буюу тохиргоо хийх шаардлагатай болдог. Гэтэл RGB, ба CMYK нь өөр өөр өнгөний орон зайтай учир бие биедээ алдагдалгүй хөрвөх нь үгүй тул калибровк нь тэрхүү алдагдлыг багсгах төдий л юм.
CIELAB model RGB ба CMYK нь төхөөрөмжөөс хамааралтай өнгөний төлвүүд бөгөөд RGB нь хэрэглэж буй дэлгэцний люминофороос хамаарч суурь өнгө ялгарна. Цагаан цэг нь мөн л дэлгэцийн бүтцээс хамаарна. Ингэхээр янз бүрийн дэлгэцэнд нэг зураг өөр өөр харагдахад хүрдэг.
Хэрэв CMYK дээр аваад үзвэл тухайн ашиглаж буй хэвлэлийн будаг хийгээд, хэвлэлийн машины үзүүлэлт зэрэг олон зүйлээс хамаардаг тул нэг зургийн хоёр дардас өөр өөр болчих нь бий. Энэхүү хүндрэлийг зохицуулах зорилгоор урьдчилан төлөвлөсөн өнгөнд зургийг боловсруулах системийг бий болгосон бөгөөд үүнийг үүнийг өнгө удирдах систем Color Management System (CMS) гэнэ.
CIELAB-ын хөрвүүлэлт E ( L) ( a) ( b) 2 2 2 (1/3) Y L 116 16 Yn a X Y 500 Xn Y n (1/3) (1/3) b Y Z 200 Yn Z n (1/3) (1/3)
X n, Y n, Z n нь цагаан цэгийн координат X, Y, Z нь өгөгдөх координат
RGB, CMYK-г хооронд хөрвүүлэх C 1 R M 1 G Y 1 B R 1 C G 1 M B 1 Y
HSB(Hue, saturation, brightness ) Өнгийг дээрх ухагдахуунуудаар бас тодорхойлж болно. hue-өнгө(өнцөг) saturation-ханалт brightness-тодролт
Өнгөний загваруудын авах утга нь 0-255 хүртэл байдаг.
Ямар өнгөнд дуртайгаар нь хүнийг шинжих
Хүн ертөнцийг түмэн өнгөөр хүлээн авч мэдэрдэг нь байгалиас өгсөн гайхамшигт бэлэг билээ. Гэвч хүн аль нэг өнгийг хүлээн авах нь түүний сэтгэл санаатай нягт холбоотой сонин үзэгдэл юм.
Хэргийн гол нь ямар өнгө бидний сэтгэлд илүү таатайд бус бид ямар өнгө ялгаруулдаг вэ гэдэгт байгаа юм. Эрдэмтэд аль хэдийн бүх амьд амьтад гэрэлтдэг, түүнийг нь цахилгаан соронзон талбайд харж болдийг нээжээ. Тэр дундаа хүмүүс биеийн болон сэтгэл санааны байдлаасаа болж янз бүрийн цахилгаан соронзон цацруулалт гаргадгийг судалж тогтоосон байна.
Цэнхэр өнгө үнэнч шударга, уяхан сэтгэлтэй хүмүүсийн шинж. Хэрэв тэд дээр нь боловсролтой, ухаалаг бол цэнхэр өнгө нь ногоонтой хамт, эсвэл дээр нь ногоон туяа цацран харагддаг байна. Хэтэрхий их сэтгэлийн зовиуртай, бодлогошронгүй хүн гүн улаан өнгө цацраах ба энэ нь оюуны хөдөлмөртэй холбоотой бол гэрэлт улаан-цэнхэр өнгөтэй хослоно. Хэний ч төлөө юугаа ч хайрладаггүй, хэт баяр баясгалантай хүмүүсийн цацруулах өнгө ягаан улаан эсвэл цайвар ягаан хөхдүү байдаг байна.
Хүн төрөлхтөн бүр эрт дээр үеэс өнгөнд билэг тэмдгийн утга санааг өгч байжээ. Аль ч шашны бурхад ихэвчлэн цэнхэр өнгөтэй дүрслэгдсэн байдгийг судлаачид ажиглажээ. Орчин үеийн био энерги судлаачид ч цэнхэр өнгө сэтгэл санааг өргөж, уйтгар гунигийг арилган, тайвшруулж, тэр ч байтугай өвчинг намдаагч, биеийн халуун, цусны даралт багасгадаг болохыг баталдаг. Бас өргөн уудам ба сэрүүнийг мэдрэх боломж олгоно. Цэнхэр өнгө бас тэвчээр хатуужлын өнгө. Эмэгтэйчүүд ихэвчлэн цэнхэр, хөх өнгө илүү цацраана.
Улаан өнгө хараад цухалддаг хүмүүс голдуу ганцаардмал байх дуртай хүмүүс. Улаан өнгө нүдний хувьд хамгийн ядаргаатай төдийгүй оюун санааны системийг цочрооно. Энэ өнгө агшин зуур хүний анхаарал татах боловч маш түргэн сонирхол бууруулна. Ягаан өнгө зөөлөн уяхан сэтгэлтэй хүмүүсийнх. Гэвч ажил хэрэгч, хэт практик хүмүүст төдий л таалагдахгүй. Ногоон өнгө тайвшруулагч өнгө агаад түүнд дуртай хүмүүс өөрийгөө харуулах, өөртөө итгэлтэй байхад тэмүүлэх бөгөөд энэ нь тэдний амьдралд амин чухал зүйл юм. Ногоон өнгөнд дургүй хүн, би ахуйн асуудлууд, хувь тавилангийн эргэлтээс хэтэрхий их айгаад байгаа юм биш биз гэж бодоход гэмгүй. Хөх өнгө хүний сэтгэлийн тайвшралтыг мөн илэрхийлэх ба орчин тойрны үймээн, бужигнааныг ч анзаарахгүй байж чаддаг. Энэ өнгөнд дуртай хүмүүс даруухан, харин өөртөө жаахан итгэл муутай улс. Хөх өнгө нүдэнд сайн, түгшүүр арилган, зүрхний цохилтонд сайнаар нөлөөлнө.
Саарал өнгийг идэвхгүй өнгө гэж үздэг ба голдуу өөртөө итгэл муутай, шийдвэр гаргаж чаддаггүй, хэт сэжиглэмтгий, хартай, болгоомжтой хүмүүсийн өнгө гэж үзнэ. Хөнгөндүү, тэвчээр хатуужил муутай хүмүүс энэ өнгөнд дургүй ажээ. Хар өнгө өөртөө итгэлгүй, амьдралыг бараанаар хүлээн авдаг, нэг их аз жаргалгүй хүмүүсийнх. Цагаан өнгө маш зохистой бөгөөд бусад өнгөтэй адил элдэв цухалдал, уур уцаар хүмүүст өгдөггүй ажээ. Гэвч бидний цацраадаг өнгө, дурладаг өнгөнүүд маань сэтгэл санаа, биеийн байдал, цаг агаараас хүртэл хамаардаг ажээ. Нас ахих тусам бас өөрчлөгддөг гэнэ. Мөн бидний зан төрх, жилийн улирал, цаг үеийн хувцасны маяг хүртэл нөлөөлнө.
Шар өнгө амьдралын баяр баясгалантай, ухаалаг хүмүүсийнх. Энэ өнгөнд сониуч, олон нийтэч, ямар ч нөхцөл байдалд зохицож чаддаг хүмүүс дуртай. Харин гутрангүй, ганцаардмал, зожиг хүнийг цухалдуулдаг байна. Шар өнгө мэдрэлийн системийг бэхжүүлэн, бадрангүй сэтгэлийг хөгжөөнө. Улбар шар өнгө нарийн зөн мэдрэхүйтэй, мөрөөдөгч хүмүүсийнх ажээ. Гэхдээ амжилтанд хүрэх гэсэн эрмэлзэл нь голдуу үр дүнгүй болдог. Чернилэн ягаан өнгө тун нууцлаг өнгө. Сэтгэлийн их хөдлөлтэй, мэдрэмтгий, ажил хэрэгч хүмүүс энэ өнгөнд дуртай гэнэ. Ид шидэнд итгэдэг хүмүүс голцуу энэ өнгийг эрхэмлэнэ. Хүрэн өнгө сэтгэл хангалуун бус, түгшүүртэйг илтгэнэ. Өөрийнхөө зовиур, сэтгэлийг түгшүүрээ дотроо нуусан хүмүүс энэ өнгөнд дуртай ажээ. Ер нь хүрэн өнгийг дотроо түрэмгийллээ нуусан, сэтгэлийн их хямралтай хүн цацраадаг гэнэ.