Fedora 8 Installation Guide

Transcription

1 Fedora 8 Installation Guide Suart Ellis Paul Frields

2 Installation Guide Fedora 8 Installation Guide Издање 2.0 Аутор Suart Ellis stuart@elsn.org Аутор Paul Frields stickster@gmail.com Copyright 2006,2007 Red Hat, Inc. and Others. The text of and illustrations in this document are licensed by Red Hat under a Creative Commons Attribution Share Alike 3.0 Unported license ("CC-BY-SA"). An explanation of CC-BY-SA is available at The original authors of this document, and Red Hat, designate the Fedora Project as the "Attribution Party" for purposes of CC-BY-SA. In accordance with CC-BY-SA, if you distribute this document or an adaptation of it, you must provide the URL for the original version. Red Hat, as the licensor of this document, waives the right to enforce, and agrees not to assert, Section 4d of CC-BY-SA to the fullest extent permitted by applicable law. Red Hat, Red Hat Enterprise Linux, the Shadowman logo, JBoss, MetaMatrix, Fedora, the Infinity Logo, and RHCE are trademarks of Red Hat, Inc., registered in the United States and other countries. For guidelines on the permitted uses of the Fedora trademarks, refer to Legal:Trademark_guidelines. Linux is the registered trademark of Linus Torvalds in the United States and other countries. Java is a registered trademark of Oracle and/or its affiliates. XFS is a trademark of Silicon Graphics International Corp. or its subsidiaries in the United States and/or other countries. All other trademarks are the property of their respective owners.

3 Preface vii 1. Konvencije dokumenta... vii 1.1. Tipografske konvencije... vii 1.2. Konvencije izvučenih citata... viii 1.3. Beleške i upozorenja... ix 2. Potrebne su nam povratne informacije!... ix 1. Uvod Pozadina O Fedori Traženje dodatne pomoći O ovom dokumentu Ciljevi Publika Povratna informacija Brzi početak za stručnjake Pregled Preuzimanje datoteka Priprema za instalaciju Instalacija Fedore Odradite korake posle instalacije Novi korisnici Kako da preuzmem instalacione datoteke? Sa odraza Pomoću BitTorenta Koja je arhitektura mog računara? Koje datoteke da preuzmem? Kako da napravim Fedora medije? Šta ako ne mogu da preuzmem Fedoru? Kako da pokrenem instalacioni program? Početak instalacije Pokretački meni Instalacija sa drugog izvora Provera medije Provera živog CD-a Provera DVD-a Pokretanje preko mreže koristeći PXE Grafičko i tekstualno sučelje Identifikacija lokaliteta Izbor jezika Podešavanje tastature Načini instalacije Alternativni načini instalacije Instalacija sa čvrstog diska TCP/IP podešavanja tokom instalacije Podešavanja NFS instalacije Podešavanje FTP instalacije Podešavanja za neanonimni FTP Podešavanje HTTP instalacije iii

4 Installation Guide 7. Prozorče dobrodošlice Inicijalizacija čvrstog diska RAID ili druge neuobičajene postavke Nadgradnja postojećeg sistema Ispitivanje nadgradnje Nadgradnja pomoću instalatera Nadgradnja podešavanja pokretačkog programa Podela diska na particije RAID i drugi disk uređaji Hardverski RAID Softverski RAID FireWire i USB diskovi Opšte informacije o particijama Vrste particija Najmanje veličine particija Razumevanje LVM-a Saveti za particije Disk Vrač Pokretački program Zadržavanje postojećih postavki pokretačkog programa Pokretanje dodatnih operativnih sistema Postavljanje lozinke na pokretačkom programu Zaboravljena GRUB lozinka Napredne opcije pokretačkog programa Podešavanje mreže Mrežni uređaji Podešavanje podrške za IPv4 i IPv IPv4 podešavanje IPv6 podešavanje Ime domaćina Razne postavke Izbor vremenske zone Biranje vremenske zone Opšte usklađeno vreme (UTC) Postavljanje root lozinke Izbor softvera Instaliranje iz dodatnih riznica Prilagođavanje izbora softvera Promena mišljenja Podrška za dodatne jezike Osnovni mrežni servisi Pripravan za instalaciju Instalacija paketa Prvo pokretanje Licencni dogovor Zaštitni zid SELinux iv

5 17.4. Datum i vreme Sistemski korisnik Zvučna kartica Vaši sledeći koraci Ažuriranje sistema Završavanje nadgradnje Prijavljivanje za Fedora saopštenja i vesti Nalaženje dokumentacije i podrške Pridruživanje Fedora zajednici A. Opcije za podizanje sistema 63 A.1. Podešavanje instalacionog sistema iz menija pri podizanju A.1.1. Navođenje jezika A.1.2. Podešavanje sučelja A.1.3. Naznačite instalacioni metod A.1.4. Ručno podešavanje mrežnih postavki A.2. Omogućavanje daljinskog pristupa za instalacioni sistem A.2.1. Omogućavanje daljinskog pristupa sa VNC klijentom A.2.2. Povezivanje instalacionog sistema sa VNC osluškivačem A.2.3. Omogućavanje daljinskog pristupa sa Telnetom A.3. Zapisivanje dnevnika na udaljeni sistem tokom instalacije A.3.1. Podešavanje servera sistemskog dnevnika A.4. Samostalna instalacija sa Kickstartom A.5. Unapređenje hardverske podrške A.5.1. Dodavanje podrške za hardver sa upravljačkim disketama A.5.2. Zaobilaženje samostalnog pronalaženja hardvera A.6. Korišćenje pokretanja sistema u režimima održavanja A.6.1. Učitavanje režima za testiranje memorije (RAM) A.6.2. Podizanje računara u režimu za spašavanje B. Instalacija bez medije 73 B.1. Dobavljanje pokretačkih datoteka B.2. Uređivanje GRUB podešavanja B.3. Pokretanje instalacije C. Postavljanje instalacionog servera 75 C.1. Postavljanje cobbler-a C.2. Postavljanje distribucije C.3. Pravljenje odraza mrežnog mesta C.4. Uvoz distribucije D. Ostala tehnička dokumentacija 79 Индекс 81 v

6 vi

7 Preface 1. Konvencije dokumenta Ovaj priručnik koristi nekoliko konvencija radi isticanja izvesnih reči i izraza kako bi se skrenula pažnja na određene informacije. U PDF i papirnim izdanjima, ovaj priručnik koristi slogove izvučene iz skupa Liberation fontova 1. Skup Liberation fontova se takođe koristi u HTML izdanjima ako je skup instaliran na sistemu. Ako nije, prikazivaće se alternativni ali ekvivalentni slogovi. Napomena: Red Hat Enterprise Linux 5 i kasniji podrazumevano uključuju skup Liberation fontova Tipografske konvencije Četiri tipografske konvencije se koriste radi skretanja pažnje na određene reči i izraze. Ove konvencije, i okolnosti na koje se odnose, su sledeće. Podebljano jednoširinski Koristi se za isticanje sistemskog unosa, uključujući naredbe ljuske, nazive datoteka i putanje. Takođe se koristi da istakne oznake tastera i kombinacije tastera. Na primer: Da biste videli sadržaj datoteke moj_sledeci_bestseler u tekućem radnom direktorijumu, unesite komandu cat moj_sledeci_bestseler na odzivniku ljuske i pritisnite Enter da biste izvršili naredbu. Rečenica iznad sadrži naziv datoteke, naredbu ljuske i oznaku tastera, sve prikazane podebljano jednoširinski i sve prepoznatljive zahvaljujući kontekstu. Kombinacije tastera se mogu prepoznati naspram pojedinačnog tastera po crtici koja spaja svaki deo kombinacije tastera. Na primer: Pritisnite Enter za izvršavanje naredbe. Pritisnite Ctrl+Alt+F1 za prebacivanje u prvi virtuelni terminal. Pritisnite Ctrl+Alt+F7 za vraćanje u X-Windows sesiju. Prvi odeljak ističe određeni taster koji treba pritisnuti. Drugi ističe dve kombinacije tastera (svaka je skup od po tri tastera i svaki skup se pritiska istovremeno). Ako se raspravlja o izvornom kodu, nazivi klasa, metode, funkcije, nazivi promenljiva i vraćene vrednosti koji se spominju unutar odeljka će biti prikazani kao iznad, podebljano jednoširinski. Na primer: Klase vezane za datoteke uključuju filesystem za sisteme datoteka, file za datoteke, i dir za direktorijume. Svaka klasa ima sopstveni pridruženi skup dozvola. Podebljano proporcionalno Ovo označava reči ili izraze koje se sreću na sistemu, uključujući nazive programa; tekst u prozorčetu; označenu dugmad; oznake kućica i radio dugmadi; naslove menija i podmenija. Na primer: 1 vii

8 Preface Izaberite Sistem Postavke Miš iz trake glavnog menija za pokretanje Postavki miša. Na jezičku Dugmad, pritisnite na kućicu Levoruki miš i pritisnite Zatvori kako biste prebacili osnovno dugme miša sa leva na desno (čineći miša pogodnim za upotrebu u levoj ruci). Da biste umetnuli poseban znak u gedit datoteku, izaberite Programi Alatke Tablica znakova iz trake glavnog menija. Zatim, izaberite Pretraga Nađi iz menija Tablice znakova, unesite naziv znaka u polju Pretraga i pritisnite Sledeći. Znak koji ste tražili će biti istaknut u Tablici znakova. Pritisnite dvaput ovaj istaknuti znak kako biste ga smestili u polje Tekst za kopiranje i potom pritisnite dugme Umnoži. Sada se prebacite nazad u vaš dokument i izaberite Uređivanje Ubaci iz trake gedit menija. Tekst iznad sadrži nazive programa; nazive menija i stavki širom sistema; nazive menija vezane za program; i dugmad i tekst koji se nalaze unutar GUI sučelja, sve prikazane podebljano proporcionalno i sve prepoznatljive zahvaljujući kontekstu. Podebljano i kurzivno jednoširinski ili Podebljano i kurzivno proporcionalno Bilo da se radi od podebljanom jednoširinskom ili podebljanom proprocionalnom, dodavanje kurziva ukazuje na zamenljivi ili promenljivi tekst. Kurziv označava tekst koji ne unosite doslovno ili prikazani tekst koji zavisi od okolnosti. Na primer: Da biste se povezali na udaljenu mašinu koristeći ssh, unesite ssh korisnik@ime.domena na odzivniku ljuske. Ako je udaljena mašina primer.com i vaše korisničko ime na toj mašini je marko, unesite ssh marko@primer.com. Naredba mount -o remount sistem-datoteka iznova montira naznačeni sistem datoteka. Na primer, da biste iznova montirali sistem datoteka /home, naredba je mount -o remount /home. Da biste videli verziju trenutno instaliranog paketa, upotrebite naredbu rpm -q paket. Vratiće sledeći rezultat: paket-verzija-izdanje. Obratite pažnju na reči ispisane podebljanim kurzivnim slovima iznad korisnik, ime.domena, sistemdatoteka, paket, verzija i izdanje. Svaka reč je čuvar mesta, bilo za tekst koji ćete uneti pri izdavanju naredbe ili za tekst kojeg prikazuje sistem. Pored standardne upotrebe za predstavljanje naslova dela, kurzivna slova označavaju prvu upotrebu nekog novog i važnog termina. Na primer: Publican je sistem za DocBook izdavaštvo Konvencije izvučenih citata Izlaz terminala i ispis izvornog koda se vizuelno razlikuju od okolnog teksta. Izlaz poslat terminalu se vrši uspravno jednoširinski i predstavlja se kao: books Desktop documentation drafts mss photos stuff svn books_tests Desktop1 downloads images notes scripts svgs viii

9 Beleške i upozorenja Ispis izvornog koda se takođe vrši uspravno jednoširinski ali dodaje isticanje sintakse na sledeći način: package org.jboss.book.jca.ex1; import javax.naming.initialcontext; public class ExClient { public static void main(string args[]) throws Exception { InitialContext inictx = new InitialContext(); Object ref = inictx.lookup("echobean"); EchoHome home = (EchoHome) ref; Echo echo = home.create(); System.out.println("Created Echo"); } } System.out.println("Echo.echo('Hello') = " + echo.echo("hello")); 1.3. Beleške i upozorenja Konačno, koristimo tri vizuelna stila da bismo privukli pažnju na informacije koje bi inače možda bile previđene. Beleška Beleške su saveti, prečice ili alternativni pristupi trenutnom zadatku. Zanemarivanje beleške ne bi trebalo da ima negativnih posledica, ali možete propustiti neki trik koji bi vam život učinio lakšim. Važno Important boxes detail things that are easily missed: configuration changes that only apply to the current session, or services that need restarting before an update will apply. Ignoring a box labeled 'Important' won't cause data loss but may cause irritation and frustration. Upozorenje Upozorenja ne treba zanemariti. Zanemarivanje upozorenja će verovatno izazvati gubitak podataka. 2. Potrebne su nam povratne informacije! Ako pronađete štamparsku grešku u ovom priručniku, ili ako ste smislili način kako ovaj priručnik učiniti boljim, voleli bismo da nam javite! Podnesite izveštaj u Bubaždaji: bugzilla/ za proizvod Fedora_Installation Guide. ix

10 Preface Kada podnosite izveštaj o grešci, postarajte se da spomenete identifikator priručnika: install-guide Ako imate predlog za poboljšanje dokumentacije, pokušajte da budete što je moguće određeniji kada ga opisujete. Ako ste pronašli grešku, priložite broj odeljka i nešto okružujućeg teksta kako bismo ga lako pronašli. x

11 Поглавље 1. Uvod Ovaj vodič pokriva instalaciju Fedore, Linux distribucije sagrađene na softveru slobodnog i otvorenog koda. Ovaj priručnik pomaže da instalirate Fedoru na radnim računarima, prenosivim računarima i serverima. Instalacioni sistem je dovoljno prilagodljiv da se može koristiti čak i ako nemate prethodno znanje o Linuxu ili računarskim mrežama. Ako izaberete podrazumevane opcije, Fedora pruža potpuno radno okruženje operativnog sistema, uključujući programe za produktivnost, Internet alatke i alatke za radnu površ. Ovaj dokument ne opisuje sve mogućnosti instalacionog sistema Pozadina O Fedori To find out more about Fedora, refer to To read other documentation on Fedora related topics, refer to Traženje dodatne pomoći For information on additional help resources for Fedora, visit Communicate O ovom dokumentu Ciljevi Ovaj vodič pomaže čitaocu: 1. U razumevanju kako da pronađe Fedora distribuciju na Internetu 2. Da napravi podatke podešavanja koji omogućuju računaru da pokrene Fedoru 3. Da razume i radi sa Fedora instalacionim programom 4. Da završi osnovna podešavanja posle instalacije Fedora sistema Ostali izvori dokumentacije This guide does not cover use of Fedora. To learn how to use an installed Fedora system, refer to for other documentation Publika This guide is intended for new and intermediate Fedora users. Advanced Fedora users with questions about detailed operation of expert installation features should consult the Anaconda development mailing list at 1

12 Поглавље 1. Uvod 1.3. Povratna informacija Projekat Fedora dokumentacije (FDP) je skup dobrovoljnih pisaca, i ostalih saradnika koji prave sadržaj za softver slobodnog i otvorenog izvornog koda. FDP održava ovu dokumentaciju i uvek je zainteresovan za povratnu informaciju čitalaca. To send feedback regarding this document, send to docs@fedoraproject.org 1, or visit bugzilla.redhat.com/ to file a bug in Bugzilla. To file a bug, fill in "install-guide" as the Product, choose the name of this document from the Component list, and choose "devel" as the version. FDP volunteers receive your feedback, and may contact you for additional information, if necessary. 1 mailto:docs@fedoraproject.org 2

13 Поглавље 2. Brzi početak za stručnjake Ovaj odeljak daje veoma kratak pregled instalacionih zaduženja za napredne čitaoce koji su željni da započnu. Primetite da se mnoge beleške objašnjenja i pomoćni saveti pojavljuju u narednim poglavljima ovog vodiča. Ako naiđete na problem tokom instalacionog procesa, pogledajte odgovarajuće poglavlje u celom vodiču za pomoć. Samo za stručnjake This section is intended only for experts. Other readers may not be familiar with some of the terms in this section, and should move on to Поглавље 3, Novi korisnici instead Pregled Instalacioni postupak je prilično jednostavan, i sastoji se samo od nekoliko koraka: 1. Preuzimanje datoteka da se napravi medija ili druga postavka za pokretanje. 2. Priprema sistema za instalaciju. 3. Podizanje računara i pokretanje instalacionog procesa. 4. Ponovo pokretanje i podešavanje posle instalacije Preuzimanje datoteka Uradite jedno od sledećeg: 1. Preuzmite ISO otisak Živog otiska. Napravite CD mediju od ISO datoteke koristeći željeni program. Možete takođe upotrebiti livecd-tools paket za upisivanje ovog otiska na druge pokretačke medije kao što je USB fleš disk. Da bi instalirali distribuciju na čvrsti disk, koristite prečicu na radnoj površi posle prijavljivanja. 2. Preuzmite ISO otisak čitave distribucije na CD-u ili DVD-u. Napravite CD ili DVD mediju od ISO datoteka koristeći željeni program, ili postavite otiske na Windows FAT32 ili Linux ext2/ext3 particije. 3. Preuzmite boot.iso otisak za minimalni pokretački CD ili bootdisk.img za minimalni pokretački USB fleš disk. Zapišite otisak na odgovarajuću fizičku mediju i napravite pokretačku mediju. 4. Preuzmite boot.iso otisak za minimalni pokretački CD ili bootdisk.img za minimalni pokretački USB fleš disk. Zapišite otisak na odgovarajuću fizičku mediju radi pravljenja pokretačke medije. 5. Download the vmlinuz kernel file and the initrd.img ramdisk image from the distribution's isolinux/ directory. Configure your operating system to boot the kernel and load the ramdisk image. For further information on installation without media, refer to Додатак B, Instalacija bez medije. For information on setting up a network boot server from which you can install Fedora, refer to Додатак C, Postavljanje instalacionog servera. 3

14 Поглавље 2. Brzi početak za stručnjake 2.3. Priprema za instalaciju Napravite rezervu za sve korisničke podatke koje želite sačuvati, i ako je potrebno, promenite veličinu postojećih particija da napravite prostora za Fedoru. Da promenite veličinu NTFS particije kroz Fedorin instalater, koristite ntfsresize i fdisk naredbe. Use Ctrl+Alt+F2 to switch to a virtual terminal from the installation program if you are not using a Live CD. Perform any resize operations before proceeding to the installer's partitioning options Instalacija Fedore Boot from the desired media, with any options appropriate for your hardware and installation mode. Refer to Додатак A, Opcije za podizanje sistema for more information about boot options. If you boot from the Live CD, select the "Install to Hard Disk" option from the menu to run the installation program. If you boot from minimal media or a downloaded kernel, select a network or hard disk resource from which to install. Nastavite kroz sve korake instalacionog programa. Instalacioni program ne menja sistem sve do završne potvrde za nastavak. Kada se instalacija završi, ponovo pokrenite sistem Odradite korake posle instalacije Posle ponovnog pokretanja sistema, pojaviće se dodatne opcije podešavanja. Napravite odgovarajuće promene na sistemu i nastavite na prijavni ekran. 4

15 Поглавље 3. Novi korisnici Ovo poglavlje opisuje kako da nabavite datoteke koje su vam potrebne da instalirate i izvršavate Fedoru na računaru. Neki pojmovi u ovom poglavlju vam mogu biti novi, jer možda nikada niste preuzeli potpun i slobodan operativni sistem. Dodatna pomoć If you have trouble with this chapter, you may be able to find help by visiting the Fedora Forums at Kako da preuzmem instalacione datoteke? Fedora projekat razdeljuje Fedoru na mnogo načina, gde je većina besplatna i sa mogućnošću preuzimanja preko Interneta. Najuobičajeniji način distribucije je preko CD ili DVD medija. Postoje nekoliko dostupnih vrsta CD i DVD medija, uključujući: Potpun skup softvera za instalaciju na DVD mediji Živi otisak koji možete koristiti da isprobate Fedoru, i instalirate na sistem ako vam se svidi. Minimalni CD i USB fleš disk otisak za pokretanje koji dopušta instalaciju preko Internet veze Smanjene veličine CD za spašavanje koji omogućuje instalaciju preko Internet veze, i popravljanje problema sa neispravnim Fedora sistemima. Izvorni kod na DVD mediji Većina korisnika žele ili Živi otisak ili potpun skup programa za instalaciju na DVD-u. Minimalni CD otisak je koristan za korisnike koji imaju brzu Internet vezu i žele da instaliraju Fedoru na samo jednom računaru. Diskovi sa izvornim kodom se ne koriste za instalaciju Fedore, ali su korisni iskusnim korisnicima i programerima. Preuzimanje medija Korisnici sa brzom Internet vezom mogu preuzeti ISO otiske CD ili DVD medije ili otiske USB fleš diskova. ISO otisak je umnožak čitavog diska u formatu prikladnom za pisanje direktno na CD ili DVD. Otisak USB fleš diska je umnožak čitavog diska u formatu prikladnom za pisanje direktno na USB fleš disk. For more information on burning CDs and DVDs, refer to Одељак 3.4, Kako da napravim Fedora medije?. Fedora softver je dostupan za preuzimanje bez naknade na različite načine Sa odraza To find the freely downloadable distributions of Fedora, look for a mirror. A mirror is a computer server that is open to the public for free downloads of software, including Fedora and often other free and open source software. To locate a mirror, visit using a Web 5

16 Поглавље 3. Novi korisnici browser, and choose a server from the list. The web page lists mirrors by geographic location. You may want to choose a mirror that is geographically close to you for faster speed. Serveri odraza objavljuju Fedora softver pod dobro organizovanom hijerarhijom direktorijuma. Na primer, Fedora 8 distribucija se obično pojavljuje u fedora/linux/releases/8/ direktorijumu. Ovaj direktorijum sadrži fasciklu za svaku arhitekturu koju podržava to Fedora izdanje. Datoteke CD i DVD medija se pojavljuju unutar te fascikle, u fascikli pod nazivom iso/. Na primer, možete pronaći datoteku za DVD distribuciju Fedore 8 za x86_64 pod fedora/linux/releases/8/x86_64/iso/ F-8-x86_64-DVD.iso Pomoću BitTorenta BitTorent je način za preuzimanje podataka u saradnji sa drugim računarima. Svaki računar koji sarađuje sa grupom preuzima parčiće podataka u određenoj bujici od drugih premaca iz grupe. Računari koji su završili sa preuzimanjem svih podataka iz bujice ostaju u roju radi rasejavanja, odnosno pružanja podataka ostalim premcima. Ako preuzimate koristeći BitTorent, iz ljubaznosti bi trebalo da rasejavate bujicu najmanje dok ne pružite barem onoliku količinu podataka koju ste preuzeli. If your computer does not have software installed for BitTorrent, visit the BitTorrent home page at to download it. BitTorrent client software is available for Windows, Mac OS, Linux, and many other operating systems. You do not need to find a special mirror for BitTorrent files. The BitTorrent protocol ensures that your computer participates in a nearby group. To download and use the Fedora BitTorrent files, visit torrent.fedoraproject.org/. Minimalni otisci za pokretanje Minimalni otisci CD i USB fleš diska za pokretanje nisu dostupni kroz BitTorent Koja je arhitektura mog računara? Releases are separated by architecture, or type of computer processor. Use the following table to determine the architecture of your computer according to the type of processor. Consult your manufacturer's documentation for details on the processor if necessary. Vrste procesora i arhitektura Proizvođač i model procesora Intel (izuzev Core 2 Duo, Centrino Core 2 Duo, ili Xeon), AMD (izuzev 64 ili x2 dvostrukog jezgra), VIA C4, Apple MacBook Pro Intel Core 2 Duo, Centrino Core 2 Duo, i Xeon; AMD Athlon64/ x2, Sempron64/x2, Duron64 Vrsta arhitekture za Fedoru i386 x86_64 6

17 Koje datoteke da preuzmem? Proizvođač i model procesora Apple Macintosh G3, G4, G5, PowerBook, i drugi modeli koji nisu Intel Vrsta arhitekture za Fedoru ppc i386 radi za većinu računara usaglašenih za Windows Ako niste sigurni koju vrstu procesora računar poseduje, i ne koristite Apple Macintosh, izaberite i Koje datoteke da preuzmem? Imate nekoliko opcija za preuzimanje Fedore. Pročitajte opcije ispod kako bi odlučili koja je najbolja. The architecture type appears in the name of the downloadable files for each Fedora distribution. For example, the file for the DVD distribution of Fedora 8 for x86_64 is named F-8-x86_64-DVD.iso. Refer to Одељак 3.2, Koja je arhitektura mog računara? if you are unsure of your computer's architecture. 1. Puna distribucija na DVD-u Ako imate puno vremena i brzu Internet vezu, i želite da imate mogućnost instalacije širokog izbora softvera, preuzmite punu DVD verziju. Obe vrste medija mogu pokrenuti sistem, i uključuju program za instalaciju kao i režim za izvođenje spasilačkih radnji na Fedora sistemu u slučaju nužde. Možete preuzeti DVD verziju direktno sa servera odraza, ili preko BitTorenta. 2. Živi otisak If you want to try Fedora before you install it on your computer, download the Live image version. If your computer supports booting from CD, you can boot the operating system without making any changes to your hard disk. The Live image also provides an "Install to Hard Disk" menu option. If you decide you like what you see, and want to install it, simply activate the selection to copy Fedora to your hard disk. You can download the Live image directly from a mirror, or using BitTorrent. 3. Minimalni mediji za pokretanje Ako imate brzu Internet vezu ali ne želite da preuzmete punu distribuciju, možete preuzeti manji otisak za pokretanje. Fedora nudi otiske minimalnog okruženja za pokretanje na CD ili USB fleš disku, kao i CD otisak za spašavanje umanjene veličine. Posle pokretanja sistema sa minimalnom medijom, možete instalirati Fedoru direktno preko Interneta. Iako ovaj metod i dalje podrazumeva preuzimanje značajne količine podataka preko Interneta, ona je skoro uvek manja od veličine medija pune distribucije. Kada završite instalaciju, možete dodavati ili uklanjati softver na sistemu po volji. Veličina preuzimanja Instalacija podrazumevanog softvera za Fedoru preko Interneta zahteva više vremena nego Živi otisak, ali manje vremena od potpune DVD distribucije. Stvarni ishodi zavise od konkretnog softvera kojeg izaberete i uslova mrežnog saobraćaja. Sledeća tabela objašnjava gde da pronađete željene datoteke na serveru odraza. 7

18 Поглавље 3. Novi korisnici Pronalaženje datoteka Vrsta medije Puna distribucija na DVD-u Živi otisak Minimalna CD medija za pokretanje Minimalna USB medija za pokretanje Pokretačka CD medija za spašavanje Lokacije datoteka fedora/linux/releases/8/live/arch/iso/f-8-arch- DVD.iso fedora/linux/releases/8/live/arch/iso/f-8-arch- Live.iso, fedora/linux/releases/8/live/arch/iso/ F-8-KDE-arch-Live.iso fedora/linux/releases/8/fedora/arch/os/images/ boot.iso fedora/linux/releases/8/fedora/arch/os/images/ diskboot.img fedora/linux/releases/8/fedora/arch/iso/ F-8-arch-rescuecd.iso 3.4. Kako da napravim Fedora medije? Da biste napravili medije, izaberite jednu od sledećih opcija: Pravljenje CD i DVD medije To learn how to turn ISO images into CD or DVD media, refer to readme-burning-isos/. Pravljenje minimalnog USB medija za pokretanje Minimalni USB otisak diska, diskboot.img, zahteva prazan USB fleš disk. Upisivanje minimalnog USB otiska za pokretanje na USB fleš disk će uništiti sve podatke na tom disku. Na Linux sistemu, kao root upotrebite sledeću naredbu za upisivanje otiska na disk: dd if=diskboot.img of=/dev/sdx Upisujte na ispravan uređaj Budite sigurni da upisujete na ispravan uređaj. Pogledajte /var/log/messages dnevnik ili upotrebite dmesg naredbu. Ako sistem podržava dinamičko pravljenje uređaja, pokrenite naredbu ls -l /dev/disk/by-id/ za pronalaženje uređaja. A comparable dd program for Windows systems is available at forensics/. The website gives examples of how to use this Windows program to copy an image to a physical disk device. Neka se kupac čuva Ova veb stranica nije deo Fedora projekta, i Fedora projekat nije odgovoran za njen sadržaj. 8

19 Šta ako ne mogu da preuzmem Fedoru? 3.5. Šta ako ne mogu da preuzmem Fedoru? If you do not have a fast Internet connection, or if you have a problem creating boot media, downloading may not be an option. Fedora DVD and CD distribution media is available from a number of online sources around the world at a minimal cost. Use your favorite Web search engine to locate a vendor, or refer to Kako da pokrenem instalacioni program? Pratite sledeću proceduru ako želite pokrenuti instalacioni program sa minimalne pokretačke medije, CD-a za spašavanje ili DVD-a distribucije: 1. Isključite računarski sistem. 2. Disconnect any external FireWire or USB disks that you do not need for installation. Refer to Одељак 9.1.3, FireWire i USB diskovi for more information. 3. Ubacite mediju u računar i upalite ga. You may need to hit a specific key or combination of keys to boot from the media, or configure your system's Basic Input/Output System, or BIOS, to boot from the media. On most computers you must select the boot or BIOS option promptly after turning on the computer. Most Windows-compatible computer systems use a special key such as F1, F2, F12, or Del to start the BIOS configuration menu. On Apple computers, the C key boots the system from the DVD drive. Podešavanje BIOS-a Ako niste sigurni koje mogućnosti računar ima, ili kako da podesite BIOS, pogledajte dokumentaciju koju je dostavio proizvođač. Detaljni podaci o hardverskim specifikacijama i podešavanjima su izvan okvira ovog dokumenta. 9

20 10

21 Поглавље 4. Početak instalacije Zaustavljanje instalacije Ako želite da zaustavite instalaciju u bilo koje vreme pre ekrana Instalacija paketa, ili pritisnite Ctrl+Alt+Del ili isključite računar. Fedora ne pravi promene na vašem računaru sve dok instalacija paketa ne započne Pokretački meni Pokretačka medija prikazuje grafički pokretački meni sa nekoliko opcija. Ako ni jedno dugme nije pritisnuto u roku od 60 sekundi, podrazumevana opcija se pokreće. Da bi izabrali podrazumevanu opciju, čekajte da vreme istekne ili pritisnite Enter na tastaturi. Ako želite izabrati neku drugu opciju osim podrazumevane, koristite strelice na tastaturi, i pritisnite Enter kada se željena opcija označi. Ako želite prilagoditi pokretačke opcije za naročitu opciju, pritisnite Tab dugme. Upotreba opcija za podizanje sistema For a listing and explanation of common boot options, refer to Додатак A, Opcije za podizanje sistema. Ako pokrećete Živi CD, dostupne opcije su: Pokreni sa otiska Ova opcija je podrazumevana. Ako izaberete ovu opciju, onda će se samo jezgro i programi za pokretanje učitati u memoriju. Ova opcija uzima manje vremena da se učita. Tokom korišćenja programa, oni se učitavaju sa diska, što uzima više vremena. Ovaj režim može biti korišćen na mašinama sa manje radne memorije. Pokreni sa RAM-a Ako izaberete ovu opciju, okruženje Živog CD-a se u potpunosti učitava u memoriju. Ovo uzima više vremena za učitavanje, pošto se čitav CD učitava odjednom. Tokom kasnijeg korišćenja programa, oni su učitani direktno iz memorije, što daje brzo reagujuće okruženje. Ovaj režim se samo može na mašinama sa najmanje 1 GB radne memorije. Proveri i pokreni sa otiska This option lets you verify the disc before you run the Live CD environment. Refer to Одељак 4.3, Provera medije for more information on the verification process. Ako pokrenete DVD, CD za spašavanje, ili minimalne pokretačke medije, pokretački meni sadrži sledeće opcije: Instalacija ili nadgradnja postojećeg sistema Ova je podrazumevana opcija. Izaberite ovu opciju da bi instalirali Fedoru na računarski sistem koristeći grafički instalacioni program. Instalacija ili nadgradnja postojećeg sistema (tekstualni režim) Izaberite ovu opciju da instalirate Fedoru na računarski sistem koristeći tekstualni instalacioni program. Ako računarski sistem ima problema tokom korišćenja grafičkog instalacionog programa, 11

22 Поглавље 4. Početak instalacije možete instalirati sistem sa ovom opcijom. Instalacija sa ovom opcijom vas ne zaustavlja da koristite grafičko sučelje na sistemu posle instalacije. Spašavanje instaliranog sistema Izaberite ovu opciju da popravite problem sa instaliranim Fedora sistemom koji sprečava normalno podizanje sistema. Iako je Fedora izuzetno stabilna računarska platforma, povremeni problemi koji sprečavaju podizanje sistema su mogući. Okruženje za spašavanje sadrži programe alatke koji dozvoljavaju popravku veliku raznolikost ovakvih problema. Pokretanje sa lokalnog diska Posle pokretanja sa Fedorine medije, ako odlučite da je potrebno pokrenuti sistem sa postojećeg čvrstog diska, izaberite ovu opciju Instalacija sa drugog izvora Sve pokretačke medije osim DVD distribucije predstavljaju meni koji omogućuje izbor instalacionog izvora, poput mreže ili čvrstog diska. Ako pokrećete sistem sa DVD distribucije a ne želite instalirati sa DVD-a, pritisnite Tab dugme u pokretačkom meniju. Dodajte razmak i opciju askmethod na kraju linije prikazane ispod menija. Možete instalirati Fedoru sa ISO otisaka postavljenih na čvrstom disku, ili mreži koristeći NFS, FTP ili HTTP načine pristupa. Napredni korisnici često koriste jedan od ovih načina instalacije pošto je obično mnogo brže čitati podatke sa čvrstog diska ili mrežnog servera nego CD-a ili DVD-a. Sledeća tabela daje kratak pregled različitih pokretačkih metoda i preporučenih metoda instalacije koji se koriste sa svakim: Metod pokretanja DVD Minimalni pokretački CD ili USB, CD za spašavanje Živi CD ili USB Način instalacije DVD, mreža ili čvrsti disk Mreža ili čvrsti disk Install to Hard Disk application Поглавље 6, Načini instalacije contains detailed information about installing from alternate locations Provera medije DVD medija distribucije i medija Živog CD-a daju opcije da se proveri integritet medije. Greške prilikom narezivanja se ponekad dese tokom pravljenja CD ili DVD medije u opremi kućnih računara. Greška u podacima paketa izabranog za instalaciju može dovesti do zaustavljanja instalacije. Da bi smanjili mogućnost uticaja grešaka u podacima na instalaciju, proverite mediju pre instalacije Provera živog CD-a Ako pokrećete instalaciju sa Živog CD-a, izaberite Proveri i pokreni sa otiska u pokretačkom meniju. Proces provere se samostalno pokreće tokom pokretačkog procesa, i ako je provera uspešna, Živi CD nastavlja sa učitavanjem. Ako je provera neuspešna, napravite novi Živi CD koristeći predhodno skinuti ISO otisak. 12

23 Provera DVD-a Provera DVD-a Ako pokrećete instalaciju sa DVD Fedora distribucije, opcija za proveru se pojavljuje posle izbora instalacije. Ako je provera uspešna, instalacioni proces se nastavlja normalnim tokom. Ako nije uspešna, napravite novi DVD koristeći predhodno skinuti ISO otisak Pokretanje preko mreže koristeći PXE To boot with PXE, you need a properly configured server, and a network interface in your computer that supports PXE. For information on how to configure a PXE server, refer to Додатак C, Postavljanje instalacionog servera. Podesite računar da se pokrene sa mrežne sprege. Ova se opcija nalazi u BIOS-u, i verovatno je označena kao Network Boot ili Boot Services. Jednom kada pravilno podesite PXE pokretanje, računar će biti u stanju da pokrene Fedoru bez bilo koje druge medije. Da biste pokrenuli računar sa PXE servera: 1. Proverite da je mrežni kabel priključen. Signalno svetlo za vezu na mrežnom priključku bi trebalo biti upaljeno, čak i ako računar nije uključen. 2. Uključite računar. 3. Ekran menija će se pojaviti. Pritisnite broj koji odgovara željenoj opciji. Pronalaženje i uklanjanje grešaka za PXE instalaciju Ako se vaš računar ne pokreće sa netboot servera (server mrežnog pokretanja), proverite da je BIOS podešen da pokreće sistem sa tačne mrežne sprege. Pojedini BIOS sistemi označe mrežnu spregu kao mogući pokretački uređaj, ali ne podržavaju PXE standard. Pogledajte dokumentaciju hardvera za više podataka Grafičko i tekstualno sučelje Ako se jedna od sledećih situacija desi, instalacioni program će koristiti tekstualni režim: Instalacioni sistem nije uspeo da prepozna hardver za prikaz na računaru Računar ima manje od 192 MB RAM-a Izabrali ste tekstualni režim instalacije sa pokretačkog menija Tekstualni ekrani daju iste mogućnosti kao i standardni ekrani. Možete podesiti sistem da koristi grafičko sučelje posle instalacije. Upotreba grafičkog sučelja Installing in text mode does not prevent you from using a graphical interface on your system once it is installed. If you have trouble configuring your system for graphical interface use, consult other sources for troubleshooting help as shown in Одељак 1.1.2, Traženje dodatne pomoći. 13

24 14

25 Поглавље 5. Identifikacija lokaliteta 5.1. Izbor jezika Instalacioni program prikazuje spisak jezika podržanih u Fedori. Označite željeni jezik sa spiska i izaberite Sledeći. To select support for additional languages, customize the installation at the package selection stage. For more information, refer to Одељак , Podrška za dodatne jezike. Instalacija sa Živog Fedora otiska Ako instalirate sa Živog Fedora otiska, možda nećete videti ekran za izbor lokaliteta. Za podršku dodatnih lokaliteta upotrebite program Dodaj/ukloni softver pošto pokrenete svoj sveže instalirani Fedora sistem, posle instalacije Podešavanje tastature Instalacioni program prikazuje spisak rasporeda na tastaturi podržanih u Fedori. Označite željeni raspored sa spiska i izaberite Sledeći. 15

26 16

27 Поглавље 6. Načini instalacije If you booted the distribution DVD and did not use the alternate installation source option askmethod, the next stage loads automatically from the DVD. Proceed to Поглавље 7, Prozorče dobrodošlice. If you used the askmethod option or booted from minimal boot media or a PXE server, proceed to Одељак 6.1, Alternativni načini instalacije Alternativni načini instalacije CD/DVD aktivnost Ako ste pokrenuli sistem sa DVD-a Fedora distribucije, instalacioni program učitava sledeću etapu sa tog diska. Ovo se događa bez obzira na način instalacije koji ste izabrali, osim ako izbacite disk pre nego što nastavite. Instalacioni program i dalje preuzima podatke paketa iz izvora kojeg ste izabrali. Even if you booted from alternative media, you can still install Fedora from CD or DVD media. Alternately, you can install from ISO images stored on your computer's hard disk, or from a network server. To install from CD or DVD media, insert a Fedora DVD or the first installation CD, select Local CDROM, and proceed to Поглавље 7, Prozorče dobrodošlice. To install from ISO images on a hard disk, select Hard drive and proceed to Одељак 6.2, Instalacija sa čvrstog diska. To install from a network, using NFS, FTP, or HTTP, proceed to Одељак 6.3, TCP/IP podešavanja tokom instalacije Instalacija sa čvrstog diska Jednom kada pokrenete računar, možete koristiti ISO datoteke otisaka Fedora diskova da nastavite instalaciju. ISO datoteke moraju biti na čvrstom disku koji se nalazi u računaru, ili koji je priključen na računar preko USB priključka. Možete koristiti ovu opciju da instalirate Fedoru na računare koji nemaju pristup mreži, niti CD ni DVD uređaje. The partition on the hard drive holding the ISO files must be formatted with the ext2, ext3 or vfat file system. In Fedora, vfat includes a range of file systems, such as FAT-16 and FAT-32, found on most removable media. External hard drives usually contain vfat (FAT-32) file systems. Some Microsoft Windows systems also use vfat file systems on internal hard disk partitions. Before you begin installation from a hard drive, check the partition type to ensure that Fedora can read it. To check a partition's file system under Windows, use the Disk Management tool. To check a partition's file system under Linux, use the fdisk utility. 17

28 Поглавље 6. Načini instalacije Ne može se instalirati sa LVM particije Ne možete koristiti ISO datoteke na particiji koju kontroliše LVM (Logical Volume Management - Upravljanje logičkim diskovima). Naznačite particiju koja sadrži ISO datoteke sa spiska dostupnih particija. Imena unutrašnjih IDE, SATA, SCSI, i USB disk uređaja počinju sa /dev/sd. Svaki disk ponaosob ima svoje slovo, na primer /dev/sda. Svaka particija na disku je numerisana, na primer /dev/sda1. Takođe odredite Direktorijum sa otiscima. Unesite punu putanju od diska koji sadrži datoteke ISO otiska. Sledeća tabela pokazuje nekoliko primera kako uneti ove podatke: Vrsta particije Disk Orginalna putanja to datoteka Direktorijum za korišćenje VFAT,NTFS D:\ D:\Preuzimanja\F8 /Downloads/F8 ext2, ext3, ext4 /home /home/korisnik1/f8 /user1/f8 Табела 6.1. Location of ISO images for different partition types Select OK to continue. Proceed with Поглавље 7, Prozorče dobrodošlice TCP/IP podešavanja tokom instalacije The installation program is network-aware and can use network settings for a number of functions. For instance, you can install Fedora from a network server using FTP, HTTP, or NFS protocols. You can also instruct the installation program to consult additional software repositories later in the process. Instalacioni program podrazumevano koristi DHCP da samostalno podesi mrežne postavke. Ako koristite kablovski ili DSL modem, ruter, zaštitni zid ili neki drugi mrežni hardver da komunicirate sa Internetom, onda je DHCP odgovarajuća opcija. Ako vaša mreža nema DHCP server, očistite kućicu označenu sa Koristi dinamičko IP podešavanje (DHCP). The installation program supports both IPv4 and IPv6 protocols. If you are not sure which addressing scheme your network uses, it is safe to leave both options selected. Refer also to Поглавље 11, Podešavanje mreže for more information on configuring your network. DHCP odziv traje izvesno vreme Ako ste izabrali opciju za protokol koji se ne koristi na mreži, ili obrnuto, može dodatno potrajati da se prime mrežna podešavanja sa DHCP servera. Ova podešavanja su važeća samo tokom instalacionog procesa. Instalacioni program dozvoljava da podesite konačna mrežna podešavanja kasnije. Možete instalirati sa veb, FTP ili NFS servera koji se nalaze ili na lokalnoj mreži ili, ako ste povezani, na Internetu. Takođe, možete instalirati Fedoru sa privatnog odraza, ili jednog od javnih odraza održavanih od članova zajednice. Da biste osigurali najbržu i najpouzdaniju moguću vezu, koristite server koji je blizu vašeg geografskog prebivališta. The Fedora Project maintains a list of HTTP and FTP public mirrors, sorted by region, at fedoraproject.org/wiki/mirrors. To determine the complete directory path for the installation files, add 18

29 Podešavanja NFS instalacije /8/Fedora/architecture/os/ to the path shown on the web page. A correct mirror location for an i386 system resembles the URL releases/8/fedora/i386/os. If you are installing via NFS, proceed to Одељак 6.4, Podešavanja NFS instalacije. If you are installing via FTP, proceed to Одељак 6.5, Podešavanje FTP instalacije. If you are installing via HTTP, proceed to Одељак 6.6, Podešavanje HTTP instalacije Podešavanja NFS instalacije Da biste instalirali sa NFS servera, izaberite NFS u meniju Način instalacije i pritisnite U redu. Unesite ime ili IP adresu NFS servera i direktorijum gde se instalacione datoteke nalaze. Dostupnost NFS odraza Javni NFS odrazi su retkost zbog bezbednosnih problema sa NFS-om koji često ne postoje sa FTP ili HTTP serverima. Fedora projekat ne održava spisak javnih NFS odraza za Fedoru. Select OK to continue. Proceed with Поглавље 7, Prozorče dobrodošlice Podešavanje FTP instalacije Da biste instalirali sa FTP servera, izaberite FTP u meniju Način instalacije i pritisnite U redu. Unesite ime ili IP adresu FTP servera i direktorijum gde se instalacione datoteke nalaze. Select OK to continue. If you are using the default, anonymous FTP service, continue with Поглавље 7, Prozorče dobrodošlice Podešavanja za neanonimni FTP Prozorče za podešavanje FTP servisa takođe ima opciju Koristi neanonimni FTP. Ako FTP server ne dozvoljava anonimni pristup, označite ovu kućicu. Morate imati nalog na FTP serveru da biste koristili ovu opciju. Enter your username and password in the spaces provided. Then select OK to continue. Proceed with Поглавље 7, Prozorče dobrodošlice Podešavanje HTTP instalacije Da biste instalirali sa veb (HTTP) servera, izaberite HTTP u meniju Način instalacije i pritisnite U redu. Enter the name or IP address of the Web server and the directory where the installation files reside. Select OK to continue. Proceed with Поглавље 7, Prozorče dobrodošlice. 19

30 20

31 Поглавље 7. Prozorče dobrodošlice Pošto instalacioni program učita svoju narednu etapu, pojavi se prozorče dobrodošlice. Izaberite Sledeći za nastavak Inicijalizacija čvrstog diska Ako nisu pronađene tabele particija na postojećim diskovima koje se mogu pročitati, program za instalaciju traži inicijalizaciju čvrstog diska. Ova radnja čini da se ma koji postojeći podaci na čvrstim diskovima ne mogu pročitati. Ako sistem ima disk sa poptuno novim čvrstim diskom bez instaliranih operativnih sistema, ili ste uklonili sve particije na čvrstom disku, odgovorite sa Da RAID ili druge neuobičajene postavke Određeni RAID sistemi ili druge neuobičajene postavke mogu biti nedostupne za čitanje programu za instalaciju i malopre pomenuti upitnik se može pojaviti. Program za instalaciju se odaziva fizičkim strukturama diska koje može da pronađe. Otkači nepotrebne diskove Ako imate neuobičajenu postavku diska koji se može otkačiti tokom instalacije i prepoznati i podesiti kasnije, ugasite sistem, otkačite ga, i ponovo pokrenite instalaciju. 21

32 22

33 Поглавље 8. Nadgradnja postojećeg sistema The installation system automatically detects any existing installation of Fedora. The upgrade process updates the existing system software with new versions, but does not remove any data from users' home directories. The existing partition structure on your hard drives does not change. Your system configuration changes only if a package upgrade demands it. Most package upgrades do not change system configuration, but rather install an additional configuration file for you to examine later Ispitivanje nadgradnje Ako sistem sadrži instalaciju Fedora ili Red Hat Linuxa, pojaviće se prozorče koje pita da li bi želeli da nadgradite tu instalaciju. Da bi izveli nadgradnju postojećeg sistema, izaberite odgovarajuću instalaciju sa padajućeg spiska i izaberite Sledeći. Ručno instalirani softver Softver koji ste instalirali ručno na vašem postojećem Fedora ili Red Hat Linux sistemu se može ponašati drugačije posle nadgradnje. Možda ćete morati ručno da kompilirate ovaj softver posle nadgradnje da biste osigurali pravilan rad nadgrađenog sistema Nadgradnja pomoću instalatera Preporučuju se instalacije In general, the Fedora Project recommends that you keep user data on a separate /home partition and perform a fresh installation. For more information on partitions and how to set them up, refer to Поглавље 9, Podela diska na particije. If you choose to upgrade your system using the installation program, any software not provided by Fedora that conflicts with Fedora software is overwritten. Before you begin an upgrade this way, make a list of your system's current packages for later reference: rpm -qa --qf '%{NAME} %{VERSION}-%{RELEASE} %{ARCH}\n' > ~/old-pkglist.txt Posle instalacije, koristite ovaj spisak da nađete koje ćete pakete morati ponovo napraviti ili dobaviti iz softverskih riznica koje ne pripadaju Fedori. Zatim, napravite rezervu svih podataka sistemskih podešavanja: su -c 'tar czf /tmp/etc-`date +%F`.tar.gz /etc' mv /tmp/etc-*.tar.gz ~ Takođe bi trebalo da napravite rezervnu kopiju svih važnih podataka pre nego započnete nadgradnju. Važni podaci mogu uključiti sav sadržaj /home direktorijuma kao i sadržaj iz servisa poput Apache, FTP ili SQL servera, ili sistema za upravljanje izvornim kodom. Iako nadgradnje nisu uništavajuće, ako ih ne izvedete pravilno postoji veoma mala šansa za gubitak podataka. 23

34 Поглавље 8. Nadgradnja postojećeg sistema Skladištenje rezervnih kopija Primetite da gornji primeri skladište rezervni materijal u /home direktorijumu. Ako /home nije odvojena particija, nemojte pratiti ove primere bukvalno! Uskladištite rezervnu kopiju na drugom uređaju, poput CD ili DVD diskova ili na spoljašnjem čvrstom disku. For more information on completing the upgrade process later, refer to Одељак 18.2, Završavanje nadgradnje Nadgradnja podešavanja pokretačkog programa Your completed Fedora installation must be registered in the boot loader to boot properly. A boot loader is software on your machine that locates and starts the operating system. Refer to Поглавље 10, Pokretački program for more information about boot loaders. Ako je neka Linux distribucija instalirala već postojeći pokretački program, instalacioni sistem ga može izmeniti da učitava novi Fedora sistem. Da biste ažurirali postojeći Linux pokretački program, izaberite Ažuriraj podešavanja pokretačkog programa. Ovo je podrazumevano ponašanje kada nadgrađujete postojeću Fedora ili Red Hat Linux instalaciju. GRUB je standardni pokretački program za Fedoru. Ako vaša mašina koristi drugi pokretački program, kao što je BootMagic, System Commander, ili Microsoft Windows pokretač, onda ga Fedora instalacija ne može ažurirati. U tom slučaju izaberite Preskoči ažuriranje pokretačkog programa. Kada se instalacija završi, pogledajte dokumentaciju vašeg proizvoda za pomoć. Postavite novi pokretački program kao deo nadgradnje samo ako ste sigurni da želite zameniti postojeći pokretački program. Ako postavite novi pokretački program, nećete moći pokrenuti druge operativne sisteme dok ne podesite vaš novi pokretački program. Izaberite Napravi nova podešavanja pokretačkog programa da biste izbacili postojeći pokretački program i instalirali GRUB. Kada napravite izbor, pritisnite Sledeći za nastavak. 24

35 Поглавље 9. Podela diska na particije Fedora creates and uses several partitions on the available hard drives. You may customize both the partitions, and how the drives on your system are managed. Одељак 9.2, Opšte informacije o particijama explains drive partitions in more detail. Promena mišljenja Instalacioni proces ne pravi nikakve promene na sistemu sve dok nr počne instalacija paketa. Možete koristiti dugme Nazad da se vratite na prethodne ekrane i promenite vaše izbore bilo kada. Prozorče na ekranu daje spisak dostupnih diskova. Instalacioni proces podrazumevano može da utiče na sve diskove na računaru. Da bi osigurali da pojedini diskovi nisu ponovo podeljeni, očistite kućice pored tih diskova na spisku. Instalacioni proces briše sve instalirane Linux particije na izabranim diskovima, i zamenjuje ih sa podrazumevanom grupom particija za Fedoru. Sve druge vrste particija ostaju ne promenjene. Na primer, particije koje koristi Microsoft Windows, i particije za oporavak sistema koje je napravio proizvođač računara su ostavljene nedirnute. Možete izabrati druge opcije sa padajućeg spiska: Remove all partitions on selected drives and create default layout Izaberite ovu opciju ako su izabrani čvrsti diskovi novi ili ako želite uništiti sve podatke koji se trenutno nalaze na diskovima. Ova opcija uništava sve podatke Posle izbora svih instalacionih opcija i nastavljanja instalacije, svi podaci na izabranim diskovima će biti uništeni. Pažljivo koristite ovu opciju. Remove linux partitions on selected drives and create default layout Ako izabrani disk ima bilo koju Linux particiju, ova opcija ih izbacuje i instalira Fedoru u dobijeni slobodni prostor. Ova opcija ne menja particije dodeljene operativnim sistemima koji nisu Linux. Međutim, ne pravi razliku između particija dodeljenih različitim distribucijama Linuxa, i izbrisaće ih sve. Use free space on selected drives and create default layout Ako izabrani diskovi imaju slobodni prostor koji nije dodeljen bilo kojoj particiji, ova opcija će instalirati Fedoru u taj slobodni prostor. Ova opcija osigurava da ni jedna postojeća particija ne bude promenjena od strane instalacionog procesa. Create custom layout Možete ručno navesti particije na izabranim diskovima. Sledeći ekran omogućuje da podesite diskove i particije za računar. Ako izaberete ovu opciju, Fedora podrazumevano ne pravi particije. Izaberite Pregledaj i promeni nacrt particija da prilagodite grupu particija koje će Fedora napraviti, da podesite sistem da koristi RAID nizove, ili da promenite opcije pokretanja za sistem. Ako izaberete jednu od alternativnih opcija za podelu diska, ovo je automatski izabrano. Use the Advanced storage options option if: 25

36 Поглавље 9. Podela diska na particije Želite da instalirate Fedoru na disk priključen preko iscsi protokola. Izaberite Napredne opcije skladištenja, onda izaberite Dodaj iscsi cilj, i na kraju izaberite Dodaj disk. Dajte IP adresu i ime iscsi začetnika, i izaberite Dodaj disk. Želite da onemogućite dmraid uređaj koji je pronađen tokom pokretanja. Izaberite opciju deljena diska, i pritisnite Sledeći da nastavite. Sledeći ekran The next screen is Network Devices, explained Поглавље 11, Podešavanje mreže, unless you select an option to customize the partition layout. If you choose to either Create custom layout, or Review and modify partitioning layout, proceed to Одељак 9.2, Opšte informacije o particijama RAID i drugi disk uređaji Hardverski RAID RAID, ili Redundantni niz nezavisnih diskova, omogućava grupi, ili nizu, diskova da se ponašaju kao jedan uređaj. Podesite bilo koje RAID funkcije pružene od matične ploče na računaru, ili od priključenih kartica kontrolera, pre nego što započnete instalacioni proces. Svaki aktivni RAID niz će se pojaviti kao jedan disk u Fedori. Na sistemima sa više od jednog čvrstog diska možete podesiti Fedora sistem da rukuje sa nekoliko diskova kao da su Linux RAID niz bez potrebe za dodatnim hardverom Softverski RAID You can use the Fedora installation program to create Linux software RAID arrays, where RAID functions are controlled by the operating system rather than dedicated hardware. These functions are explained in detail in Одељак 9.5, Disk Vrač FireWire i USB diskovi Može se desiti da Fedorin instalacioni sistem ne prepozna neke FireWire i USB čvrste diskove. Ako podešavanje ovih diskova tokom instalacije nije nužno, isključite ih da bi izbegli pometnje. Upotreba posle instalacije Možete povezati i podesiti spoljašnje FireWire i USB čvrste diskove posle instalacije. Tada će većinu takvih uređaja jezgro prepoznati i napraviti dostupnim za korišćenje Opšte informacije o particijama Fedora sistem ima najmanje tri particije: /boot particija / particija 26

37 Vrste particija svap particija Many systems have more partitions than the minimum listed above. Choose partitions based on your particular system needs. For example, consider creating a separate /home partition on systems that store user data. Refer to Одељак 9.4, Saveti za particije for more information. Ako niste sigurni kako najbolje da podesite particije na računaru, prihvatite podrazumevani nacrt. The RAM installed in your computer provides a pool of memory for running systems. Linux systems use swap partitions to expand this pool, by automatically moving portions of memory between RAM and swap partitions if insufficient RAM is available. In addition, certain power management features store all of the memory for a suspended system in the available swap partitions. If you manually specify the partitions on your system, create one swap partition that has more capacity than the computer RAM. Data partitions provide storage for files. Each data partition has a mount point, to indicate the system directory whose contents reside on that partition. A partition with no mount point is not accessible by users. Data not located on any other partition resides in the / (or root) partition. Koren (root) i /root The / (or root) partition is the top of the directory structure. The /root (sometimes pronounced "slash-root") directory is the home directory of the user account for system administration. Sa najmanjim nacrtom prikazanim iznad: Svi podaci pod /boot/ direktorijumom se nalaze na /boot particiji. Na primer, datoteka /boot/ grub/grub.conf se nalazi na /boot particiji. Bilo koja datoteka izvan /boot particije, kao što je /etc/passwd, se nalazi na / particiji. Takođe, i poddirektorijumi mogu biti dodeljeni particijama. Pojedini administratori naprave /usr i / usr/local particije. U tom slučaju, datoteke pod /usr/local, kao /usr/local/bin/foo, su na /usr/local particiji. Bilo koje druge datoteke u /usr/ direktorijumu, kao što je /usr/bin/foo, su na /usr particiji. If you create many partitions instead of one large / partition, upgrades become easier. Refer to the description of Disk Druid's Edit option for more information. Ostavite višak kapaciteta nedodeljeno Only assign storage capacity to those partitions you require immediately. You may allocate free space at any time, to meet needs as they occur. To learn about a more flexible method for storage management, refer to Одељак 9.3, Razumevanje LVM-a Vrste particija Every partition has a 27

38 Поглавље 9. Podela diska na particije partition type, to indicate the format of the file system on that partition. The file system enables Linux to organize, search, and retrieve files stored on that partition. Use the ext3 file system for data partitions that are not part of LVM, unless you have specific needs that require another type of file system Najmanje veličine particija Sledeća tabela daje kratak pregled najmanjih veličina particija koje sadrže izlistane direktorijume. Ne morate napraviti posebnu particiju za svaki od ovih direktorijuma. Na primer, ako particija koja sadrži direktorijum /foo mora biti najmanje 500 MB, a ne želite napraviti posebnu /foo particiju, onda / (korenska) particija mora biti najmanje 500 MB. Direktorijum / 250 MB /usr /tmp /var /home /boot Najmanja veličina 250 MB 50 MB 384 MB 100 MB 75 MB 9.3. Razumevanje LVM-a LVM (Logical Volume Management) partitions provide a number of advantages over standard partitions. LVM partitions are formatted as physical volumes. One or more physical volumes are combined to form a volume group. Each volume group's total storage is then divided into one or more logical volumes. The logical volumes function much like standard partitions. They have a file system type, such as ext3, and a mount point. /boot particija i LVM Pokretački program ne može čitati LVM diskove. Morate napraviti standardnu, ne LVM, disk particiju za /boot particiju. Da bi bolje razumeli LVM, zamislite fizički disk kao gomilu blokova. Blok je jednostavno jedinica za skladištenje podataka. Nekoliko gomila blokova se može kombinovati da bi se napravila mnogo veća gomila, kao što se i fizički diskovi kombinuju da se napravi grupa diskova. Dobijena gomila može biti podeljena u nekoliko manjih gomila proizvoljne veličine, kao što se grupa diskova može dodati nekolicini logičkih diskova. Administrator može da povećava ili smanjuje logičke diskove bez uništavanja podataka, što nije slučaj sa standardnim particijama diska. Ako su fizički diskovi u grupi diskova na različitim RAID nizovima, onda administrator može da proširi logički disk preko svih diskova u nizu. Možete izgubiti podatke ako smanjite logički disk ispod veličine koji podaci na disku zahtevaju. Da biste osigurali najveću fleksibilnost, napravite logički disk koji udovoljava trenutne potrebe, i ostavite višak prostora nedodeljenim. Možete bezbedno povećavati logički disk da koristi nedodeljeni prostor, po potrebi. 28

39 Saveti za particije LVM i podrazumevani nacrt particija Instalacioni proces podrazumevano pravi / i svap particije unutar LVM diskova, sa izdvojenom /boot particijom Saveti za particije Optimalna postavka particija zavisi od namene Linux sistema u pitanju. Sledeći saveti mogu pomoći u donošenju odluke o raspodeli disk prostora. Ako očekujete da ćete vi ili drugi korisnici pohranjivati podatke na sistem, napravite posebnu particiju za /home direktorijum u disk grupi. Sa odvojenom /home particijom, možete nadgraditi ili ponovo instalirati Fedoru bez brisanja korisničkih datoteka sa podacima. Svako jezgro instalirano na sistemu zahtevao oko 6 MB na /boot particiji. Osim ako ne nameravate instalirati mnogo jezgara, podrazumevana veličina particije od 100 MB bi trebalo da bude dovoljna za /boot. /var direktorijum poseduje sadržaj mnogih programa, uključujući Apache veb server. Takođe se koristi za privremeno skladištenje preuzetih paketa za ažuriranje. Osigurajte da particija koja sadrži /var direktorijum ima dovoljno prostora za zakazana preuzimanja ažuriranja i ostali sadržaj. Zakazana ažuriranja Because Fedora is a rapidly progressing collection of software, many updates may be available late in a release cycle. You can add an update repository to the sources for installation later to minimize this issue. Refer to Одељак 14.1, Instaliranje iz dodatnih riznica for more information. /usr direktorijum poseduje većinu sadržaja softvera na Fedora sistemu. Za podrazumevanu instalaciju zbirke softvera, dodelite mu najmanje 4GB prostora. Ako ste programer ili planirate koristiti Fedora sistem da naučite veštine razvoja softvera, verovatno bi željeli najmanje da duplirate taj prostor. Razmislite o ostavljanju dela prostora LVM disk grupi nedodeljenim. Ovaj nedodeljeni prostor pruža fleksibilnost ako se zahtevi za prostorom promene a ne želite izbaciti podatke sa drugih particija da bi ponovo dodelili skladišni prostor. Ako odvojite poddirektorijume u particije, možete zadržati sadržaj tih poddirektorijuma ako odlučite instalirati novu verziju Fedore preko trenutnog sistema. Na primer, ako nameravate da pokrenete MySQL bazu podataka u /var/lib/mysql, napravite odvojenu particiju za taj direktorijum u slučaju da kasnije bude potrebno ponovo instalirati sistem. Sledeća tabela je moguća postavka particija za sistem sa jednim, novim 80 GB čvrstim diskom i 1 GB RAM-a. Primetite da je oko 10 GB od grupe diskova nedodeljeno kako bi se omogućio budući rast. Primer upotrebe Ova postavka nije optimalna za sve načine korišćenja. 29

40 Поглавље 9. Podela diska na particije Particija Veličina i vrsta /boot 100 MB ext3 partition swap 2 GB svap LVM fizički disk Ostatak prostora, kao jedna LVM disk grupa Fizički disk je dodeljen podrazumevanoj grupi diskova i podeljen u sledeće logičke diskove: Particija Veličina i vrsta / 3 GB ext3 /usr 8 GB ext3 /usr/local 2 GB ext3 /var 4 GB ext3 /home 50 GB ext3 Пример 9.1. Primer postavke za podelu diska 9.5. Disk Vrač Disk Druid is an interactive program for editing disk partitions. Users run it only within the Fedora installation system. Disk Druid enables you to configure Linux software RAID and LVM to provide more extensible and reliable data storage. Menjanje podrazumevanog LVM nacrta Podrazumevani nacrt postavlja sva dostupna skladišta (diskove) u jedan LVM fizički disk, sa jednim LVM logičkim diskom za sistem. Da biste napravili prostor za dodatne particije, Uredi logički disk sa tačkom montiranja /, i smanjite ga po potrebi. Disk Vrač prikazuje sledeće radnje u instalacionom programu: New Select this option to add a partition or LVM physical volume to the disk. In the Add partition dialog, choose a mount point and a partition type. If you have more than one disk on the system, choose which disks the partition may inhabit. Indicate a size in megabytes for the partition. Nepravilne particije The /bin/, /dev/, /etc/, /lib/, /proc/, /root/, and /sbin/ directories may not be used for separate partitions in Disk Druid. These directories reside on the / (root) partition. /boot particija se ne može nalaziti na LVM disk grupi. Napravite /boot particiju pre podešavanja bilo koje druge disk grupe. Takođe, možete izabrati tri opcije za promenu veličine vaše particije: Fixed size Koristite utvrđenu veličinu koja je blizu vašeg unosa koliko je to moguće. 30

41 Disk Vrač Fill all space up to Povećajte particiju na najveću veličinu po vašem izboru. Fill to maximum allowable size Povećajte particiju sve dok ne popuni slobodni prostor izabranih diskova. Veličine particije Stvarna particija na disku može biti neznatno manja ili veća nego vaš izbor. Ograničenja koja potiču od geometrije diska su razlog za ovo, a ne greška. Posle unosa detalja za vaše particije, pritisnite U redu da nastavite. Edit Select this option to edit an existing partition, LVM volume group, or an LVM physical volume that is not yet part of a volume group. To change the size of a LVM physical volume partition, first remove it from any volume groups. Izbacivanje LVM fizičkih diskova Ako izbacite LVM fizički disk iz grupe diskova, izbrisaće te sve logičke diskove koje sadrži. Uredite particiju da promenite veličinu, tačku montiranja ili vrstu sistema datoteka. Koristite ovu funkciju da: ispravite greške prilikom postavljanja vaših particija preselite Linux particije ako nadgrađujete ili ponovo instalirate Fedoru pružite tačku montiranja za particije koje ne pripadaju Linux sistemu, kao particije korišćene od strane Windows operativnog sistema Windows particije You may not label Windows partitions that use the NTFS file system with a mount point in the Fedora installer. You may label vfat (FAT16 or FAT32) partitions with a mount point. Ako treba da napravite temeljne promene na vašim particija, možda bi radije želeli da izbrišete particije i započnete ispočetka. Ako vaš disk sadrži podatke koje ne želite izgubiti, napravite rezervnu kopiju pre uređivanja ikoje particije. Ako promenite veličinu particije, možete izgubiti sve podatke na njoj. If your system contains many separate partitions for system and user data, it is easier to upgrade your system. The installation program allows you to erase or retain data on specific partitions. If your user data is on a separate /home partition, you can retain that data while erasing system partitions such as /boot. Delete Select this option to erase an existing partition 31

42 Поглавље 9. Podela diska na particije or LVM physical volume. To delete an LVM physical volume, first delete any volume groups of which that physical volume is a member. Ako napravite grešku, koristite Ponovo pokreni opciju da odustanete od svih promena koje ste napravili. Reset Izaberite ovu opciju da prinudite Disk Vrač-a da odustane od svih promena napravljenih na particiji diska. RAID Select this option to set up software RAID on your Fedora system. Create a software RAID partition Izaberite ovu opciju da dodate particiju u softverski RAID. Ova opcija je jedini dostupni izbor ako vaš disk ne sadrži softverske RAID particije. Create a RAID device Izaberite ovu opciju da napravite RAID uređaj sa dve ili više postojećih softverskih RAID particija. Ova opcija je dostupna ako su dve ili više softverskih RAID particija podešene. Clone a drive to create a RAID device Koristite ovu opciju da postavite RAID odraz postojećeg diska. Ova opcija je dostupna ako su dva ili više diskova priključena na sistem. LVM Select this option to set up LVM on your Fedora system. First create at least one partition or software RAID device as an LVM physical volume, using the New dialog. For more information on LVM, refer to Одељак 9.3, Razumevanje LVM-a. Da dodate jedan ili više fizičkih diskova na grupu diskova, prvo dajte ime grupi diskova. Onda izaberite fizičke diskove koji će biti korišćeni u grupi diskova. Napokon, podesite logičke diskove na svim grupama diskova koristeći Dodaj, Uredi i Obriši opcije. You may not remove a physical volume from a volume group if doing so would leave insufficient space for that group's logical volumes. Take for example a volume group made up of two 5 GB LVM physical volume partitions, which contains an 8 GB logical volume. The installer would not allow you to remove either of the component physical volumes, since that would leave only 5 GB in the group for an 8 GB logical volume. If you reduce the total size of any logical volumes appropriately, you may then remove a physical volume from the volume group. In the example, reducing the size of the logical volume to 4 GB would allow you to remove one of the 5 GB physical volumes. LVM nije dostupan u režimu tekstualne instalacije LVM initial set up is not available in a text-mode installation. The installer allows you to edit pre-configured LVM volumes. If you need to create an LVM configuration from scratch, hit Alt+F2 to use the terminal, and run the lvm command. To return to the text-mode installation, hit Alt+F1. 32

43 Disk Vrač Kada završite postavljanje i pregledanje vaših podešavanja particija, izaberite Sledeći da nastavite instalacioni proces. 33

44 34

45 Поглавље 10. Pokretački program A boot loader is a small program that reads and launches the operating system. Fedora uses the GRUB boot loader by default. If you have multiple operating systems, the boot loader determines which one to boot, usually by offering a menu. Možda imate pokretački program već instaliran na sistemu. Operativni sistem može instalirati svoj pokretački program, ili ste možda instalirali pokretački program sa strane. Ako pokretački program ne prepoznaje Linux particije, verovatno nećete moći pokrenuti Fedoru. Koristite GRUB pokretački program da pokrenete Linux i većinu drugih operativnih sistema. Pratite upustva za instalaciju GRUBa u ovom poglavlju. Instalacija GRUB-a GRUB može da prebriše postojeći pokretački program pri instalaciji Zadržavanje postojećih postavki pokretačkog programa By default, the installation program installs GRUB in the master boot record, or MBR, of the device for the root file system. To decline installation of a new boot loader, select No boot loader will be installed. Pokretački program obavezan Vaš računar mora da ima GRUB ili neki drugi pokretački program instaliran da bi se mogao pokrenuti, osim ako ste napravili posebni pokretački disk sa kojeg pokrećete računar. You may need to customize the GRUB installation to correctly support some hardware or system configurations. To specify compatibility settings, select Configure advanced boot loader options. This causes a second screen of options to appear when you choose Next. Одељак 10.4, Napredne opcije pokretačkog programa explains the features of the additional screen Pokretanje dodatnih operativnih sistema Ako je drugi operativni sistem već instaliran, Fedora pokušava da automatski nađe i podesi GRUB da ga pokreće. Možete ručno podesiti bilo koje dodatne operativne sisteme ako ih GRUB ne pronađe. Da dodate, izbacite ili promenite pronađene postavke operativnih sistema, koristite pružene opcije. Add Pritisnite dugme Dodaj da ubacite dodatni operativni sistem u GRUB. Izaberite particiju diska koja sadrži operativni sistem koji se može pokrenuti sa padajućeg spiska i dajte stavki oznaku. GRUB prikazuje ovu oznaku u svom pokretačkom meniju. Edit Da biste promenili stavku u GRUB pokretačkom meniju, izaberite stavku i pritisnite Uredi. 35

46 Поглавље 10. Pokretački program Delete Da izbacite stavku iz GRUB pokretačkog menija, izaberite stavku i pritisnite Obriši Postavljanje lozinke na pokretačkom programu GRUB čita mnoge sisteme datoteka bez pomoći operativnog sistema. Operater može zaustaviti pokretačku sekvencu da bi izabrao drugi operativni sistem za pokretanje, promenio pokretačke opcije ili da oporavi mašinu od sistemske greške. Međutim, ove funkcije mogu uneti ozbiljne rizike u pojedinim okruženjima. Možete dodati lozinku za GRUB tako da operater mora uneti lozinku da bi zaustavio normalnu pokretačku sekvencu. GRUB lozinka nije neophodna You may not require a GRUB password if your system only has trusted operators, or is physically secured with controlled console access. However, if an untrusted person can get physical access to your computer's keyboard and monitor, that person can reboot the system and access GRUB. A password is helpful in this case. Da biste postavili lozinku, štiklirajte kućicu Koristi lozinku za pokretački program. Promeni lozinku će postati aktivan. Izaberite Promeni lozinku da bi prikazali prozorče za unos. Unesite željenu lozinku, i onda je potvrdite unoseći je ponovo u dato polje. Izaberite dobru lozinku Izaberite lozinku koje je jednostavna za pamćenje ali teška za druge da pogode Zaboravljena GRUB lozinka GRUB stores the password in encrypted form, so it cannot be read or recovered. If you forget the boot password, boot the system normally and then change the password entry in the /boot/grub/ grub.conf file. If you cannot boot, you may be able to use the "rescue" mode on the first Fedora installation disc to reset the GRUB password. Ako budete imali potrebu da promenite GRUB lozinku, koristite grub-md5-crypt alatku. Za uputstva o korišćenju ove alatke, koristite naredbu man grub-md5-crypt u prozoru terminala da pročitate stranice za upustvo Napredne opcije pokretačkog programa The default boot options are adequate for most situations. The installation program writes the GRUB boot loader in the master boot record (MBR), overwriting any existing boot loader. Možete zadržati vaš trenutni pokretački program na MBR sektoru i instalirati GRUB kao dodatni pokretački program. Ako izaberete ovu opciju, instalater će zapisati GRUB na prvom sektoru Linux / boot particije. 36

47 Napredne opcije pokretačkog programa GRUB kao dodatni pokretački program Ako instalirate GRUB kao dodatni pokretački program, onda ćete morati ponovo podesiti glavni pokretački program kada god instalirate novo jezgro i pokušate da pokrenete sistem sa njim. Jezgro operativnog sistema kao što je Microsoft Windows ne pokreće sistem na isti način. Većina korisnika zato koristi GRUB kao glavni pokretački program na računarima sa dva operativna sistema. Možda ćete morati takođe koristiti i napredne opcije ako BIOS nabraja diskove ili RAID nizove drugačije nego što to Fedora očekuje. Ako je neophodno, koristite prozorče Promeni redosled diskova da podesite redosled uređaja u Fedori kako bi se poklapao sa redosledom u BIOS-u. Na nekim sistemima, Fedora možda ne podesi geometriju čvrstih diskova ispravno zbog ograničenja u BIOS-u. Da zaobiđete ovaj problem, štiklirajte Nametni LBA32 kućicu. Linux jezgro obično samostalno nađe svoje okruženje, tako da dodatni parametri jezgra nisu potrebni. Međutim, možete pružiti sve potrebne parametre koristeći napredne opcije pokretačkog programa. Parametri jezgra For a partial list of the kernel command line parameters, type the following command in a terminal window: man bootparam. For a comprehensive and authoritative list, refer to the documentation provided in the kernel sources. Da biste promenili bilo koje od ovih podešavanja, štiklirajte kućicu Podesi napredne opcije pokretačkog programa. Izaberite Sledeći i pojaviće se meni sa naprednim opcijama za pokretanje. Neobavezni meni Fedora prikazuje meni sa naprednim opcijama za pokretanje samo ako je iznad opisana kućica za podešavanje naprednih opcija štiklirana. 37

48 38

49 Поглавље 11. Podešavanje mreže Koristite ovaj ekran da prilagodite mrežna podešavanja Fedora sistema. Manual network configuration of a Fedora system is often not required. Many networks have a DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol) service that automatically supplies connected systems with configuration data. By default, Fedora activates all network interfaces on your computer and configures them to use DHCP. Fedora contains complete support for both IPv4 and IPv6. By default, Fedora configures network interfaces on your computer for both IPv4 and IPv6 support, and to use DHCP over both IPv4 and IPv6. For more information about IPv6, refer to Mnogi kućni Internet ruteri i zaštitni zidovi ne uključuju podršku za IPv6. Podrazumevane postavke neće naškoditi sistemu ili ruteru ni na koji način. Međutim, brzina određenih servisa se drastično povećava ako isključite IPv6 na svakoj sprezi na mreži koja ne koristi IPv6. IPv6 i opcije pokretanja You can disable IPv6 support in the installation program using the boot option noipv6. The installation program does not configure network interfaces for IPv6 if you use this option. For more information on boot options, refer to Додатак A, Opcije za podizanje sistema Mrežni uređaji Fedora prikazuje spisak mrežnih sprega nađenih na računaru. Svaka sprega mora imati jedinstvenu IP adresu na mreži na kojoj je spojena. Sprege mogu primiti ovu adresu kroz mrežni DHCP servis. Navedite da li sprega treba automatski da se uključi tokom pokretanja štiklirajući kućicu Aktivno pri pokretanju sistema za uređaj. Možete ručno uključiti mrežnu spregu bilo kada posle pokretanja sistema. Podešavanje modema The Network Configuration screen does not list modems. Configure these devices after installation with the Network utility. The settings for your modem are specific to your particular Internet Service Provider (ISP) Podešavanje podrške za IPv4 i IPv6 Da dodate ili izbacite IPv4 ili IPv6 podršku, označite spregu na spisku Mrežni uređaji i izaberite Uredi. Fedora će prikazati prozorče Uredi spregu. Ako sprega nije podešena za IPv4 ili IPv6 protokole, taj unos je označen Isključeno. Da bi promenili izbor, izaberite ili poništite odgovarajuću kućicu. Ako je potrebno, promenite podešavanja mrežne adrese za tu spregu. 39

50 Поглавље 11. Podešavanje mreže DHCP i serveri Ako je ovaj računarski sistem server, izbegavajte DHCP ako je moguće, i ručno podesite umrežavanje. Ručno podešavanje mreže omogućava serveru da se pridruži lokalnoj mreži čak i ako DHCP snabdevač nije dostupan IPv4 podešavanje Da bi zadali nepromenljivu, ili statičnu, IP adresu sistemu, naznačite spregu na spisku Mrežni uređaj i izaberite Uredi. Fedora će onda prikazati prozorče Uredi spregu. Poništite kućicu Podesi korišćenjem DHCP-a, tako da ostane prazna. Unesite IP adresu i odgovarajuću Mrežnu masku za spregu, i pozom izaberite U redu. If you disable DHCP, automatic configuration of the Hostname is also disabled, and the Miscellaneous Settings options are enabled. Refer to Одељак 11.3, Razne postavke for more information IPv6 podešavanje Ako je IPv6 uključen, instalacioni program podrazumevano koristi Samostalno otkrivanje suseda. Ako želite promeniti podrazumevane vrednosti, izaberite ili DHCPv6 za IPv6 saglasno dinamičko IP adresiranje, ili Ručno podešavanje da unesete IP podatke ručno. Da bi zadali statičku IPv6 adresu, unesite IP adresu i odgovarajuću Mrežnu masku za spregu, i potom izaberite U redu Ime domaćina On some networks, the DHCP provider also provides the name of the computer, or hostname. To specify the hostname, select Manual and type the complete name in the box. The complete hostname includes both the name of the machine and the name of the domain of which it is a member, such as machine1.example.com. The machine name (or "short hostname") is machine1, and the domain name is example.com. Za postavljanje kućne mreže koja je iza mrežnog zaštitnog zida ili rutera, možda bi trebalo da koristite hostname.localdomain za Fedora sistem. Ako imate više od jednog računara na ovoj mreži, svakom treba da date različito ime domaćina u ovom domenu. Ispravni nazivi domaćina Možete dati bilo koje ime sistemu imajući u vidu da potpuno ime domaćina mora biti jedinstveno. Ime domaćina može da sadrži slova, brojeve i crtice. Ako je Fedora sistem povezan direktno na Internet, morate obratiti pažnju na dodatne stavke da bi izbegli prekide servisa ili rizikovali probleme sa dobavljačem Internet usluga. Potpuna rasprava o ovim problemima je van namene ovog dokumenta. 40

51 Razne postavke Razne postavke Da biste ručno podesili mrežne sprege, možete takođe zadati i ostale postavke za računar. Sve ove postavke su IP adrese drugih sistema na mreži. A gateway is the device that provides access to other networks. Gateways are also referred to as routers. If your system connects to other networks through a gateway, enter its IP address in the Gateway box. Most software relies on the DNS (Domain Name Service) provider to locate machines and services on the network. DNS converts hostnames to IP addresses and vice versa. A Fedora system may use more than one DNS server. If the primary DNS server does not respond, the computer sends any query to the secondary DNS server, and so on. To assign DNS servers, type their IP addresses into the Primary DNS or Secondary DNS boxes. Pritisnite Sledeći kada budete zadovoljni sa mrežnim postavkama za sistem. 41

52 42

53 Поглавље 12. Izbor vremenske zone This screen allows you to specify the correct time zone for the location of your computer. Specify a time zone even if you plan to use NTP (Network Time Protocol) to maintain the accuracy of the system clock Biranje vremenske zone Fedora prikazuje na ekranu dva načina izbora vremenske zone. Da biste izabrali vremensku zonu koristeći mapu, prvo postavite miša preko vašeg regiona na mapi. Kliknite jednom da bi uvećali taj region na mapi. Potom izaberite žutu tačku koja predstavlja najbliži grad vašem mestu. Posle izbora, tačka postaje crveni znak X da bi pokazala vaš izbor. Da biste izabrali vremensku zonu koristeći spisak, izaberite ime grada najbližeg vašem mestu. Gradovi su poređani po abecednom redu Opšte usklađeno vreme (UTC) Za adresiranja vremenskih zona, Opšte usklađeno vreme je takođe poznato kao i Srednje vreme u Griniču (GMT). Ako je Fedora jedini operativni sistem na računaru, izaberite Sistemski časovnik koristi UTC. Sistemski časovnik je komad hardvera na vašem računarskom sistemu. Fedora koristi podešavanje vremenske zone da utvrdi razliku između lokalnog vremena i UTC na sistemskom časovniku. Ovo ponašanje je standardno na operativnim sistemima nalik UNIX-u. Windows i sistemski časovnik Ne uključujte Sistemski časovnik koristi UTC opciju ako mašina takođe koristi Microsoft Windows. Microsoft operativni sistemi menjaju BIOS časovnik da podudara lokalnom vremenu umesto UTC. Ovo može izazvati neočekivano ponašanje Fedora sistema. Izaberite Sledeći za nastavak. 43

54 44

55 Поглавље 13. Postavljanje root lozinke Fedora uses a special account named root for system administration. The root account on a Linux system is not subject to most normal account restrictions. As the system owner or administrator, you may sometimes require special privileges to configure or modify the system. In those cases, use the root account. Upotreba root naloga Izbegavajte prijavljivanje na Fedora sistem kao root kada je god to moguće. Bilo koje administrativne alatke koje zahtevaju root ovlašćenja će zatražiti lozinku. Fedora instalacioni program zahteva da root lozinka bude duga najmanje 6 znakova. Pošto root nalog može da kontroliše bilo koji deo sistema, koristite sledeće smernice za pravljenje dobre lozinke: Koristite kombinaciju velikih i malih slova, brojeva, interpunkcijskih i ostalih znakova. Ne koristite reč ili ime. Zamena znakova u reči ili imenu radi njihovog sakrivanja nije efikasno. Ne koristite istu lozinku za više od jednog sistema. Slede primeri dobrih lozinki: f9*@1ls99a HL8$391%%rb Iwtb,10^th Unesite root lozinku u polje Root lozinka. Fedora prikazuje znakove kao zvezdice zbog bezbednosti. Ukucajte istu lozinku u polje Potvrda da biste osigurali tačnu postavku lozinke. Posle postavke lozinke za root korisnika, izaberite Sledeći da nastavite. 45

56 46

57 Поглавље 14. Izbor softvera Instalacija iz Živog otiska Ako instalirate sa Živog Fedora otiska, ne možete praviti izbor paketa. Ovaj način instalacije prenosi kopiju Živog otiska umesto instalacije paketa iz riznice. Da bi izmenili izbor paketa, završite instalaciju, pa onda upotrebite program Dodaj/ukloni softver za vršenje željenih izmena. Fedora instalacioni postupak podrazumevano učitava izbor programa koji je podesan za radni sistem. Da bi dodali ili izbacili softver za uobičajene poslove, izaberite prikladne stavke sa spiska: Kancelarija i produktivnost Ova opcija daje OpenOffice.org kancelarijski skup programa, Planner program za upravljanje projektima, grafičke alatke kao što je GIMP i multimedijalne programe. Razvoj softvera Ova opcija daje neophodne alatke za kompiliranje programa na vašem Fedora sistemu. Veb server Ova opcija daje Apache veb server Instaliranje iz dodatnih riznica Možete odrediti dodatne riznice da biste povećali broj programa dostupnih sistemu tokom instalacije. Riznica je mrežno mesto koje skladišti programske pakete zajedno sa metapodacima koji ih opisuju. Mnogi programski paketi korišćeni u Fedori zahtevaju instalaciju dodatnih programa. Instalator koristi metapodatke da osigura udovoljavanje ovim zahtevima za svaki program koji izaberete za instalaciju. Da biste dodali softver iz riznica koje ne pripadaju zbirki paketa Fedore, izaberite Dodaj dodatne riznice softvera. Sledeći spisak daje primere kako možete koristiti ovu opciju. Dobavite najnoviji Fedora softver Ako postavite riznicu za ažuriranje Fedore, sistem će imati najnovije verzije Fedora softvera. Nećete morati da ažurirate sistem odmah posle instalacije da bi dobili najnovija izdanja programa. Ovo je savršena opcija ako instalirate preko Interneta ili bilo koje druge mreže gde količina protoka podataka predstavlja brigu. Ažuriranje i nadgradnja Ažuriranja paketa tokom životnog veka jedne Fedora verzije su namenjena da ažuriraju samo tu verziju. Ako nadgrađujete prethodnu Fedora verziju, možete naići na probleme ako uključite riznicu za ažuriranja tokom ove operacije. Problemi su manje verovatni ako vršite svežu instalaciju. Instalacija softvera sa strane Možete postaviti riznicu softvera sa strane. U zavisnosti od podešavanja te riznice, možda budete u mogućnosti da izaberete softver koji ne pripada Fedori tokom instalacije. 47

58 Поглавље 14. Izbor softvera Ako izaberete Dodaj dodatne softverske riznice, prozorče Dodaj riznicu će se pojaviti. Dajte Ime riznice i URL riznice za njenu lokaciju. Fedora softverski odrazi To find a Fedora software mirror near you, refer to Once you have located a mirror, to determine the URL to use, find the directory on the mirror that contains a directory named repodata. For instance, the "Everything" repository for Fedora is typically located in a directory tree releases/8/everything/arch/os, where arch is a system architecture name. Once you provide information for an additional repository, the installer reads the package metadata over the network. Software that is specially marked is then included in the package group selection system. See Одељак 14.2, Prilagođavanje izbora softvera for more information on selecting packages. Praćenje tragova unazad briše podatke dodatih riznica Ako izaberete Nazad na ekranu izbora paketa, svi podaci o dodatnim riznicama koje ste imali će biti izgubljeni. Ovo dozvoljava da otkažete sve dodatne riznice na jednostavan način. Trenutno nema načina da se otkaže samo jedna riznica Prilagođavanje izbora softvera Izaberite Prilagodi sada da bi odredili softverske pakete za sistem u više detalja. Ova opcija izaziva da instalacioni proces prikaže dodatni ekran za prilagođavanje kada izaberete Sledeći. Instalacija podrške za dodatne jezike Select Customize now to install support for additional languages. Refer to Одељак , Podrška za dodatne jezike for more information on configuring language support. Fedora divides the included software into package groups. For ease of use, the package selection screen displays these groups as six categories: 48

59 Promena mišljenja Слика Ekran za izbor grupa paketa Da biste videli grupe paketa za neku kategoriju, izaberite kategoriju sa spiska na levoj strani. Spisak na desnoj strani prikazuje grupe paketa za trenutno izabranu kategoriju. Da biste naznačili grupu paketa za instalaciju, izaberite kućicu koja je do grupe. Okvir na dnu ekrana prikazuje detalje grupe paketa koji su trenutno naznačeni. Ništa neće biti instalirano iz grupe paketa osim ako neka kućica nije štiklirana za tu grupu. Ako ste izabrali neku grupu paketa, Fedora automatski instalira osnovne i obavezne paketa za tu grupu. Da biste promenili koji će neobavezni paketi u izabranoj grupi biti instalirani, izaberite dugme Neobavezni paketi ispod opisa grupe. Onda koristite kućicu do imena paketa da promenite izbor. Posle izbora željenih paketa, pritisnite Sledeći da biste nastavili dalje. Fedora proverava izbor, i samostalno dodaje bilo koje dodatne pakete potrebne programima koje ste izabrali Promena mišljenja The packages that you select are not permanent. After you boot your system, use the pirut tool to either install new software or remove installed packages. To run this tool, from the main menu, select Applications Add/Remove Software. The Fedora software management system downloads the latest packages from network servers, rather than using those on the installation discs Podrška za dodatne jezike Fedora sistem automatski podržava jezik koji ste izabrali tokom pokretanja instalacionog procesa. Da uključite podršku za dodatne jezike, izaberite grupu paketa za te jezike iz kategorije Jezici. 49